Departamenti Amerikan i Shteti ka publikuar ditën e sotme raportin e vitit 2025 për klimën e investimeve në Shqipëri, ku jep një tablo alarmante për vendin tonë, duke evidentuar probleme të thella që rëndojnë mbi sipërmarrjen e ndershme dhe largojnë investitorët seriozë.
Sipas raportit, Shqipëria mbetet një nga vendet më problematike në rajon për shkak të korrupsionit të përhapur në qeveri, gjyqësor dhe prokurime publike, koncesioneve abuzive, mungesës së transparencës, konkurrencës së pandershme dhe një ekonomie të madhe informale.
Në raportin e DASH theksohet se investitorët e huaj raportojnë shpesh se janë objekt shantazhi nga administrata publike, media dhe grupet kriminale, ndërsa PPP-të e shumta kanë shërbyer për të mbyllur tregun ndaj garës së ndershme, duke favorizuar kompani të lidhura me pushtetin.
Gjithashtu, edhe problemet me të drejtat e pronësisë përmenden si pengesë serioze, ku theksohet se titujt e pronës mbeten të pasigurt, procedurat e regjistrimit janë të ngadalta dhe të korruptuara, ndërsa kompensimi për pronat e konfiskuara gjatë komunizmit konsiderohet i padrejtë e i vonuar. Madje, raporti evidenton raste të manipulimit të gjykatave për të siguruar tituj pronësie të paligjshëm.
DASH nënvizon se, ndonëse Shqipëria ka miratuar ligje moderne për investimet, zbatimi i tyre është selektiv dhe i shtrembëruar nga interesat politike. Për më tepër, ndryshimet e shpeshta në legjislacionin fiskal dhe burokracia e stërzgjatur dekurajojnë biznesin.
“Investitorët e huaj vazhdojnë ta perceptojnë Shqipërinë si një vend të vështirë për të bërë biznes. Ata përmendin sfidat e vazhdueshme për investimet dhe biznesin në Shqipëri për shkak të:
• korrupsionit në sektorin publik, gjyqësorin dhe prokurimet publike;
• konkurrencës së padrejtë dhe të shtrembëruar,
• një ekonomie të madhe informale,
• pastrimit të parave;
• ndryshimeve të shpeshta në legjislacionin fiskal;
• të drejtave të pronësisë; dhe
• zbatimit të dobët të kontratave.
Emigrimi i fuqisë punëtore të re dhe të kualifikuar ka krijuar mungesa të fuqisë punëtore që ndikojnë në perspektivat e investimeve.
Komuniteti i biznesit raporton se fluksi i madh i të ardhurave të paligjshme nga trafikimi i drogës, kontrabanda, evazioni fiskal dhe korrupsioni shtrembëron konkurrencën në treg. Investitorët raportojnë se mund të jenë objektiva të zhvatjes nga administrata publike, media dhe grupet kriminale.
Raportet për korrupsion në prokurimin qeveritar janë të zakonshme, me investitorët që shpesh raportojnë raste të korrupsionit qeveritar që vonojnë dhe parandalojnë investimet në Shqipëri.
Përdorimi i vazhdueshëm i kontratave të partneritetit publik-privat (PPP) ka zvogëluar mundësitë për konkurrencë, përfshirë nga investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analiza e dobët dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme.
Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje tregtare të diskutueshme me subjekte publike dhe private, përfshirë disa që kanë shkuar në arbitrazh ndërkombëtar.
Raportet për korrupsion në prokurimin qeveritar janë të zakonshme, me investitorët që shpesh raportojnë raste të korrupsionit qeveritar që vonojnë dhe pengojnë investimet në Shqipëri. Përdorimi i vazhdueshëm i kontratave të partneritetit publik-privat (PPP) ka zvogëluar mundësitë për konkurrencë, përfshirë nga investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analiza e dobët dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme. Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje tregtare kontestuese me subjekte publike dhe private, përfshirë disa që kanë shkuar në arbitrazh ndërkombëtar.
Të drejtat e pronës vazhdojnë të jenë një sfidë në Shqipëri sepse është e vështirë të merret një titull i qartë pronësie. Ka pasur raste të individëve që dyshohet se kanë manipuluar sistemin gjyqësor për të marrë tituj pronësie të paligjshëm të tokës. Titujt e pronësisë që mbivendosen janë të përhapur. Procesi i kompensimit për tokën e konfiskuar nga ish-regjimi komunist vazhdon të jetë i rëndë, joefikas dhe i pamjaftueshëm. Qeveria ka deklaruar qëllimin e saj për të adresuar këtë problem, por progresi ka qenë i kufizuar. Për të adresuar korrupsionin sistemik, Shqipëria miratoi ndryshime të gjera kushtetuese për të reformuar sistemin gjyqësor të vendit dhe për të përmirësuar sundimin e ligjit në vitin 2016. Shqipëria ka organe funksionale dhe të pavarura anti-korrupsion, duke përfshirë Zyrën e Prokurorisë Speciale (SPO) dhe Byronë Kombëtare të Hetimit (NBI), të cilat janë pjesë e Strukturës Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK). Reforma gjyqësore mbështetet fuqimisht nga Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja, dhe zbatimi është në vazhdim, me shpresën se suksesi i saj përfundimisht do të përmirësojë klimën e investimeve në vend.
Zbatimi i reformës gjyqësore që filloi në vitin 2016 përfshinte verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Më shumë se gjysma e gjyqtarëve dhe prokurorëve që iu nënshtruan verifikimit janë shkarkuar për pasuri të pashpjegueshme ose lidhje me krimin e organizuar, ose kanë dhënë dorëheqjen për të shmangur verifikimin. Si pjesë e procesit të pranimit në BE, BE pret që Shqipëria të intensifikojë hetimet e rasteve të profilit të lartë, të ndërtojë një histori të padive për korrupsion të nivelit të lartë dhe raste të pastrimit të parave, dhe të hetojë gjyqtarët dhe prokurorët, verifikimi i të cilëve zbuloi sjellje të mundshme kriminale. Komuniteti i biznesit vlerëson progresin e reformës në drejtësi në luftën kundër korrupsionit dhe në dhënien fund të pandëshkueshmërisë, por shpreh shqetësime se vendet bosh të krijuara në gjyqësor kanë ngadalësuar gjykimin e çështjeve, duke krijuar një grumbull çështjesh të prapambetura në gjykata, veçanërisht në Gjykatën e Apelit dhe në Gjykatën Administrative të Apelit.” – thuhet në raport.
Gjithashtu, theksohet edhe fakti se nga ligji për “investitorët strategjik” kanë përfituar vetëm biznesmenët vendas, që operojnë në sektorin e turizmit.
“Pavarësisht legjislacionit mbështetës, shumë pak investitorë të huaj kanë përfituar nga statusi i “Investitorit Strategjik” dhe pothuajse të gjitha projektet u janë dhënë kompanive vendase që operojnë në sektorin e turizmit. Investitorët e huaj që kanë aplikuar për statusin e investitorit strategjik përmendin se përgjigjet nga AIDA janë të ngadalta.” – thuhet në raportin e DASH.
Raporti është një aktakuzë e fortë ndaj qeverisë, e cila, në vend që të krijojë kushte për konkurrencë të ndershme, mbron interesat klienteliste, lejon pastrimin e parave dhe mban një klimë të pasigurt ligjore.
Me këtë realitet, Shqipëria jo vetëm që vështirëson rrugën e integrimit europian, por edhe humbet shansin për tërheqjen e investimeve që do të sillnin zhvillim të qëndrueshëm.
Pikat kryesore të raportit
• Korrupsioni dhe krimi i organizuar
Shqipëria mbetet e prekshme nga korrupsioni i përhapur, krimi i organizuar dhe konkurrenca e shtrembëruar. Raporti thekson se këto dukuri, së bashku me sektorin e madh informal, pengojnë zhvillimin ekonomik dhe frenojnë investimet e huaja.
• Konkurrenca e pandershme dhe para të pista në ekonomi
Komuniteti i biznesit raporton se prania e madhe e të ardhurave nga trafiku i drogës, kontrabanda, evazioni fiskal dhe korrupsioni krijon shtrembërime në treg. Investitorët thonë se shpesh bëhen objekt i shantazhit nga administrata publike, media dhe grupe kriminale.
• Prokurimet publike dhe PPP-të
Ka raportime të shpeshta për korrupsion në tendera shtetërorë. Investitorët ankohen se kontratat e shumta PPP kanë reduktuar hapësirën për konkurrencë, përfshirë edhe për investitorët e huaj. Mangësitë në analizë dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe mbikëqyrjen e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme.
• Të drejtat e pronës
Marrja e një titulli të qartë pronësor mbetet sfidë e madhe. Janë regjistruar raste kur individë kanë manipuluar gjykatat për të marrë tituj pronësie të paligjshëm. Titujt e mbivendosur janë të përhapur dhe procesi i kompensimit për pronat e konfiskuara nga regjimi komunist mbetet i ngadaltë, joefikas dhe i pamjaftueshëm.
• Sistemi gjyqësor dhe zbatimi i kontratave
Investitorët e huaj shpesh ankohen për korrupsion gjyqësor dhe procedura të ngadalta, të cilat e bëjnë të pasigurt mbrojtjen juridike në Shqipëri. Për këtë arsye, shumë kompani preferojnë të përfshijnë klauzola për arbitrazh ndërkombëtar në kontrata, pasi gjykatat shqiptare nuk ofrojnë siguri të mjaftueshme.
• Mungesa e fuqisë punëtore dhe emigracioni
Emigracioni i të rinjve dhe i fuqisë punëtore të kualifikuar ka krijuar mungesa serioze në tregun e punës, veçanërisht në turizëm. Bizneset raportojnë se është gjithnjë e më e vështirë të gjejnë staf të kualifikuar në vend.
• Pasiguri fiskale dhe burokraci
Investitorët ankohen për ndryshime të shpeshta në legjislacionin fiskal, për ekonominë informale të madhe dhe për burokracinë e ngarkuar që shpesh shoqërohet me mungesë transparence.
KLIKO KËTU PËR TË LEXUAR RAPORTIN E PLOTË (RAPORTI)
