Vendimi i Luksemburgut vendos kufij të qartë për klasifikimin e vendeve si të sigurta dhe mbrojtjen e të drejtës për azil në procedurat e përshpejtuara.
Gjykata e Drejtësisë së Bashkimit Evropian vendosi të enjten se një shtet anëtar mund të shpallë një vend të tretë si “të sigurt” për origjinën e azilkërkuesve përmes një akti ligjor, por vetëm nëse ky akt i nënshtrohet një kontrolli gjyqësor të plotë dhe efektiv.
Vendimi u dha në lidhje me dy raste azili të shtetasve nga Bangladeshi, të cilët, pasi u shpëtuan nga autoritetet italiane në det, u dërguan në kampin e Gjadrit në Lezhë, në kuadër të protokollit Itali-Shqipëri.
Aty ata paraqitën kërkesat për mbrojtje ndërkombëtare, të cilat u shqyrtuan sipas një procedure të përshpejtuar në kufi dhe u refuzuan nga autoritetet italiane, me arsyetimin se Bangladeshi ishte i listuar si vend i sigurt origjine. Sipas një akti legjislativ të miratuar në tetor 2024, Italia e ka klasifikuar Bangladeshin si të tillë.
Dy aplikuesit ankimuan vendimin në Gjykatën e Romës, e cila iu drejtua Luksemburgut për të sqaruar nëse ky klasifikim përmbush standardet e së drejtës së BE-së dhe nëse garantohet e drejta për shqyrtim efektiv gjyqësor.
Në vendimin e saj, Gjykata e BE thekson se, ndonëse ligji evropian nuk e ndalon një vend anëtar të bëjë një vlerësim të tillë përmes legjislacionit, ky vlerësim duhet të jetë i kontrollueshëm nga gjykatat, si për përmbajtjen materiale ashtu edhe për burimet mbi të cilat bazohet.
“Burimet e informacionit mbi të cilat mbështetet ky klasifikim duhet të jenë të aksesueshme për aplikuesin dhe për gjykatën ose autoritetin gjyqësor përkatës,” thuhet në vendim. “Vetëm në këtë mënyrë garantohet një shqyrtim gjyqësor i plotë dhe i drejtë.”
Gjykata kritikon mungesën e transparencës në ligjin italian të tetorit 2024, i cili nuk përcakton burimet që justifikojnë klasifikimin e një vendi si të sigurt. Kjo mungesë, sipas trupës gjyqësore, pengon si aplikuesit ashtu edhe gjykatat të sfidojnë në mënyrë të informuar vendimet e refuzimit të azilit.
Në këtë kontekst, gjykata thekson se një vend nuk mund të përfshihet në listën e “vendeve të sigurta” nëse nuk ofron mbrojtje të mjaftueshme për të gjithë shtetasit e tij, përfshirë kategori të caktuara që mund të jenë veçanërisht të rrezikuara.
Vendimi vjen në një kohë kur Italia dhe BE po përballen me kritika për planet për të trajtuar kërkesat për azil jashtë territorit të BE-së, përfshirë qendrat pritëse në Shqipëri. Megjithëse autoritetet italiane e kanë paraqitur këtë model si një mënyrë për të përshpejtuar procedurat dhe për të menaxhuar më mirë flukset migratore, organizatat për të drejtat e njeriut dhe ekspertët ligjorë kanë ngritur shqetësime mbi mungesën e garancive ligjore dhe gjyqësore në qendrat e strehimit jashtë BE-së.
Gjykata e BE-së kujton gjithashtu se, derisa të hyjë në fuqi rregullorja e re që zëvendëson direktivën 2013/32, shtetet anëtare janë të detyruara të respektojnë kriteret e përfshira në këtë direktivë për çdo vend që shpallet si “i sigurt”. Kjo përfshin verifikimin se vendi nuk ka shkelje të rënda sistematike të të drejtave të njeriut dhe ofron mbrojtje efektive për grupet vulnerabël.
Ky vendim pritet të ketë ndikim në praktikat e azilit të shteteve anëtare të BE-së dhe të vërë në pikëpyetje ligjshmërinë e disa klasifikimeve ekzistuese të vendeve si të sigurta, sidomos në kontekstin e bashkëpunimeve të reja me vende të treta për përpunimin e kërkesave për azil./BIRN
