Kryetari i Gjykatës së Lartë, Sokol Sadushi, ka hedhur hapin e radhës në skenarin për rrëmbimin e mandateve në Gjykatën Kushtetuese, një plan i ideuar prej tij dhe ndonjë kandidati për deputet nga Partia Socialiste, i cili arriti me shumë vështirësi të konfirmohet edhe në Parlamentin e ardhshëm.
Kësaj radhe, Sadushi ka ndjekur rrugën e përplasjes së drejtëpërdrejtë me Gjykatën Kushtetuese, duke e formalizuar konfliktin me një shkresë që mban datën 12 Maj 2025, vetëm një ditë pasi Partia Socialiste e Edi Ramës mori një mandat parlamentar të fortë dhe të shumë-debatuar.
Në atë shkresë agresive, të publikuar nga “shqiptarja.com”, Sadushi sillet në një pozitat e një zyrtari shumë të shqetësuar se përse Gjykata Kushtetuese nuk po shqyrton me urgjencë çështjen e kohëzgjatjes së mandateve të gjyqtarëve kushtetues, sipas një kërkese të dërguar më herët nga Presidentit të Republikës, Bajram Begaj.
Në tekstin e dokumentit, me tone të acaruara, Sadushi shprehet se “mosveprimi në kohë i Gjykatës Kushtetuese për të deklaruar mandatin e gjyqtarit, emërtesë e Presidentit të Republikës, që duhet të ishte kryer para datës 25 Prill 2025, nuk rezulton të ketë ndonjë justifikim ligjor, aq më tepër kushtetues”.
Çështja që ka nxitur reagimin e Sadushit lidhet me një kërkesë të Presidentit të Republikës, në 25 Janar 2025, me objekt “Deklarim i mandatit të gjyqtarit kushtetues”, por me bazë ligjore dhe shpjegime të detajuara që lidhen me kohëzgjatjen e mandateve të anëtarëve të asaj gjykate.
Në thelb, kërkesa e Presidentit të Republikës i referohet mandatit të gjyqtares Sonila Bejtja, e cila është emëruar në detyrë në dhjetor të vitit 2020 nga paraardhësi i tij në detyrë, Ilir Meta.
Kërkesa e rrëmujshme e Begajt e vuri kreun e Shtetit në një lloj guri shahu të Sadushit. Presidenti kërkonte nga Gjykata Kushtetuese intepretimin e kohëzgjatjes së mandateve të anëtarëve të saj, ndërkohë që Kushtetuta i ka të parashikuara qartësisht afatet kohore.
Presidenti Begaj u përfshi me vetëdije në atë “lojë anti-kushtetuese”, ku synohej ndërprerja e menjëhershme e mandatit të Sonila Bejtjas, megjithëse kishte në zyrën e tij dekretin e Presidentit Ilir Meta që emëronte gjyqtare, si plotësuese e vakancës së krijuar nga shkarkimi i gjyqtarit Besnik Muçi.
Gjyqtari Muçi u emërua në detyrë për një mandat të plot 9-vjeçar, nga i cili konsumoi vetëm një muaj, pasi u shkarkua nga Kolegji i Posaçëm i Apelimit. Sonila Bejtja, që plotësoi vakancën e tij, rrjedhimisht u emërua në detyrë për pjesën e pa-ezauruar të gjyqtarit Muçi, pra 8 vjet e 11, deri në nëntor të vitit 2028.
Begaj, megjithëse i kishte në zyrën e tij këto dekrete, sërish tentoi të krijonte një precedent të rrezikshëm kushtetues, duke kërkuar ndërprerjen e mandatit të gjyqtares Bejtja. Por, i bindur se kërkesa e tij ishte anti-kushtetuese, Presidenti tentoi të kamuflonte qëllimin kryesor duke e zgjeruar objektin e kërkesës së tij për në Kushtetuese, duke kërkuar verifikimin e kohëzgjatjes së mandateve për të gjithë gjyqtarët.
Rastet e kërkesave nga organet e emërtesës (sipas rastit, Presidencë, Kuvend, Gjykata e Lartë) për deklarimin e mandatit të gjykatës kushtetuese shqyrtohen me përparësi. Por, në rastin konkret, baza ligjore e cituar në kërkesën e Presidentit të Republikës i referohet interpretimit në përgjithësi të kohëzgjatjes së mandateve të të gjithë anëtarëve të Gjykatës Kushtetuese.
Gjykata Kushtetuese, e cila është e detyruar të shqyrtojë kërkesat që i paraqiten vetëm mbi bazën ligjore të kërkuesit, vendosi ta shqyrtojë kërkesën e Presidentit në një procedurë normale.
Në Prill të këtij viti, mbledhja e gjyqtarëve vendosi që kërkesa e Begajt të shqyrtohet në seancë plenare “mbi bazë dokumentash” në Shtator 2025. Në vijim, Gjykata Kushtetuese ftoi Presidentin e Republikës, si palë e interesuar, si edhe Parlamentin dhe Gjykatën e Lartë si “palë të interesuara”, që të shprehin qëndrimet e tyre mbi këtë kërkesë.
Mbi këtë kërkesë proceduriale, kryetari i Gjykatës së Lartë, si “palë e interesuar”, shprehu qëndrimet e tij.
Dokumenti i dalë nga zyra e Sadushit është publikuar këtë të mërkurë (28 maj 2025) tek “shqiptarja.com”.
Duke deklaruar se qëndrimi i tij është nisur nga respektimi i parimeve kushtetuese dhe ligjore, megjithatë shkresa e Sokol Sadushit përmban disa non-sense logjike.
Së pari, dhe më e dukshmja, është fakti që kreu i Gjykatës së Lartë shfaqet i revoltuar me Gjykatën Kushtetuese, për një çështje, në të cilën institucioni që drejton është periferik dhe aktori kryesor është Presidenti.
Së dyti, vetë Presidenca nuk duket se ka pretendime për shqyrtimin me urgjencë të kërkesës së saj, duke mos ngritur asnjë pretendim për shqyrtimin e saj në Shtator. Burime nga Presidenca deklaruan se “nuk kanë argumenta shtesë për të paraqitur për këtë çështje”, duke rikonfirmuar se kërkesa e kreut të Shtetit lidhet me intepretimin e kohëzgjatjes së mandateve të gjyqtarëve kushtetues në përgjithësi dhe jo për emra specifikë.
Së treti, terminologjia e përdorur nga Sadushi në shkresën drejtuar Gjykatës Kushtetuese krijon përshtypjen e një raporti epror-vartës, ndërkohë që Kushtetuta i parashikon tërësisht ndryshe.
Së katërti, akuzat e Sokol Sadushit kundër Gjykatës Kushtetuese janë jo-normale dhe janë në kufijtë e shkeljes së rëndë disiplinore, të cilat mund të kërkojnë ndërhyrjen e Këshilli i Lartë Gjyqësor dhe Inspektori i Lartë i Drejtësisë.
Së pesti, siç konstatohet nga dokumenti i publikuar në median e drejtuar nga Carlo Bollino, shkresa është e kryetarit të Gjykatës së Lartë, pra jo e Gjykatës së Lartë. Kjo lë të kuptohet se Sokol Sadushi nuk e ka konsultuar qëndrimin e tij me të gjithë trupën gjyqësore, siç e kërkon Kushtetuta dhe ligji.
Së gjashti, referuar elementëve teknikë të shkresës së publikuar, si edhe vetë raportimit të “shqiptarja.com”, kuptohet se dokumenti ka burim të vetëm zyrën e Sadushit, duke shkelur në këtë mënyrë parimin e fshehtësisë së akteve që janë objekt shqyrtimi nga Gjykata Kushtetuese.
Duke i marrë në tërësi këto detaje që krijojnë idenë e shkeljeve, pikëpyetjet kryesore janë se përse Sokol Sadushi e ka marrë përsipër këtë konflikt me Gjykatën Kushtetuese dhe përse ai tregohet kaq i nxituar për ndryshimin e anëtarëve të asaj gjykate.
Përgjigja mund të jetë thjesht dhe vetëm tek emri i Sadushit dhe pozita e tij si kryetar deri në dhjetor të vitit 2025 i Këshillit të Emërimit në Drejtësi (KED), struktura që shqyrton kandidaturat për anëtar të Gjykatës Kushtetuese.
Gjatë mandatit si kryetar i KED-it, të marrë në janar të këtij viti, Sokol Sadushi është përgjegjës për plotësimin e vakancës së krijuar në Gjykatën Kushtetuese, pas dorëheqjes në shtator të vitit 2024 së anëtares së emëruar nga Kuvendi, Elsa Toska.
Në Dhjetor të vitit të kaluar, Sadushi inicioi procedurat për deklarimin e përfundimit të mandatit të kryetares së Gjykatës Kushtetuese, Holta Zaçaj, e cila ishte emëruar nga Gjykata e Lartë.
Procedura për largimin e Zaçaj nisi menjëherë sapo Sokol Sadushi u shortua për të qenë kryetar i KED-t për periudhën 1-vjeçare, janar-dhjetor 2025 dhe është ende në zhvillim.
Si në dy rastet e mëparshme, edhe në shqyrtimin e kërkesës së Presidentit të Republikës, ku synimi duket qartë që është mandati i gjyqtares Sonila Bejtja, shfaqet sërish emri dhe roli i Sokol Sadushit.
Shkresa e tij nervoze duket qartë se fsheh dëshirën që të ketë në dorë edhe fatin e një mandati të tretë në Gjykatën Kushtetuese.
Tashmë që Gjykata Kushtetuese ka vendosur të shqyrtojë kërkesën e Presidentit Bajram Begaj në shtator, duket se Sokol Sadushi e ka humbur shansin për të qenë vendimtar në atë proces, rrjedhimisht ka humbur edhe qetësinë.
Për momentin, është e paqartë se si do të vendosë Gjykata Kushtetuese për kërkesën e Presidenti mbi verifikimin e afateve të anëtarëve të saj nëpërmjet skemës së ripërtëritjes tre-vjeçare.
Gjithësesi, Sokol Sadushi ka tentuar prej muajsh që të orientojë vendimmarrjen e gjyqtarëve kushtetues dhe, një tentativë është edhe shkresa që ai i drejtoi së fundmi Gjykatës Kuushtetuese. Më herët, ai ka bërë edhe një intepretim publik, në të cilin e përfshin emrin e gjyqtares Bejtja në listën e “mandatëve që ripërtërihen pas 3 viteve”, me synim final largimin e saj të parakohshëm nga detyra.
Referuar parashikimeve kushtetuese, mandati i gjyqtares Sonila Bejtja nuk përfshihet në “skemën e ripërtëritjes”. Megjithatë, edhe në rastin se gjyqtarët vendosin t’i shkurtojnë mandatin koleges së tyre Bejtja në shtator të këtij viti, sërish Sokol Sadushi duket se do ta humbasë mundësinë për të emëruar zëvendësuesin e saj. Procedurat për plotësimin e vakancave kërkojnë disa muaj kohë, të cilat, në çdo rast, do të tejkalojnë muajin dhjetor 2025, kur Sokol Sadushi përfundon mandatin e kryetarit të Këshillit të Emërimeve në Drejtësi./ Lapsi.al
