Nga Klodian Tomorri
Kur lajmëroi uljen e çmimit të energjisë me 10 për qind për familjet me konsum nën 700 kilovat në muaj, Edi Rama e cilësoi vendimin një ngjarje historike, që u bë e mundur falë suksesit të madh të reformës energjetike.
“Një arritje nga më domethënëset e qeverisjes sonë, uljen e parë në historinë e këtyre 35 viteve të çmimit të energjisë elektrike. Mbi 1 mln konsumatorë abonentë do paguajnë një çmim të ulur të saj falë një suksesi kuptimplotë në një rrugë nga humnera në majën e Shqipërisë 2030,” tha shefi i qeverisë.
Zëvendësja e tij, Belinda Balluku ishte edhe më specifike, teksa renditi treguesit e përmirësuar të sektorit energjetik.
“Ja kemi dalë sepse kemi ulur humbjet, 17.93% krahasuar me 46% që ka qenë ne 2012. Element tjetër, norma e arkëtimit ka ardhur në rritje. Në 2013 ishte 65% e energjisë së shitur, jo asaj të prodhuar. 45 shkonte në humbje,” tha ministrja e Energjisë.
Por suksesi energjetik i trumbetuar nga qeveria është në fakt një realitet virtual, që ekziston vetëm në kokën e kryeministrit dhe zëvendëses së tij. E vërteta është se sektori është i zhytur në një mal borxhesh dhe OSHEE ka shpallur pamundësinë për t’i shlyer ato. Në botën reale ky quhet faliment.
Gjysmë miliardë euro borxh
Për shkak të situatës së rënduar financiare dhe malit të madh të borxheve që kishin kompanitë publike të energjisë, në vitin 2018, Korporata Elektroenergjetike Shqiptare u detyrua me bekimin e qeverisë që të merrte një kredi të madhe prej 220 milionë eurosh nga BERZH. Por, KESH nuk kishte mjaftueshëm të ardhura për ta shlyer borxhin, nëse ajo nuk rekuperonte borxhet e mëdha që OSHEE kishte ndaj saj.
Në atë kohë, OSHEE i detyrohej KESH-it vlerën prej 51,4 miliardë lekësh ose mbi gjysmë miliardë euro me kursin aktual. Me kushtin e BERZH, qeveria i detyroi dy kompanitë publike që të lidhnin marrëveshje për shlyerjen e detyrimit.
Marrëveshja përmbante një aneks të veçantë me skedulin e kësteve, sipas të cilit OSHEE do të paguante rreth 17 milionë euro në vit tek KESH për shlyerjen e detyrimeve, veç pagesave korrente për furnizimin me energji.
Skeduli i dakortesuar i shlyerjes se borxhit mes OSHEE dhe KESH
Por OSHEE falimentoi që në vitin e parë. Sipas të dhënave të bëra publike nga Kontrolli i Lartë i Shtetit, në vitin 2018 OSHEE pagoi vetëm 5 milionë euro nga 17 që duhet të paguante. Në vitin e dytë pagoi pagoi vetëm 9.7 milionë euro nga 17 milionë, ndërsa në vitin e tretë pagoi 7.6 milionë nga 17 milionë.
Pra për tre vjet së bashku nga 2018-a deri në 2020-ën, OSHEE i pagoi KESH vetëm 22 milionë euro nga 50 milionë euro që duhet të paguante. Përballë dështimit të marrëveshjes për shkak se OSHEE nuk paguante, në gusht të vitit 2021 marrëveshja e borxheve u amendua sërish.
“Por amendimi ra dhe më shpejt se marrëveshja bazë. “Për periudhën 2021-2024 detyrimi që OSHEE duhet t’i shlyente KESH-it ishte 90 milionë euro, por u shlyen vetëm 20 milionë euro duke lënë të papaguara 70 milionë euro,” thotë KLSH.
Me pak fjalë, OSHEE ka shpallur zyrtarisht pamundësinë për të shlyer borxhin që ka ndaj KESH. Aktualisht ky borxh ka arritur në 620 milionë euro sipas KLSH, pasi gjatë periudhës 2018-2024 mes kompanive janë krijuar detyrime të tjera.
Qytetarët po e paguajnë uljen dyfish në krahun tjetër
Borxhet nuk janë thjesht shifra që shkruhen dhe qëndrojnë në copa letrash. Ato kanë pasoja financiare, pasi në një mënyrë apo në një tjetër, paguhen. Dhe qytetarët shqiptarë po e paguajnë karamelen elektorale të uljes së çmimit të energjisë, dyfish në krahun tjetër. Përmes arkës së përbashkët të shteti.
“Vështirësia financiare dhe mungesa e theksuar e likuiditeteve ka detyruar KESH t’i kërkojë Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë dhe Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë mbështetje buxhetore me qëllim përmbushjen e detyrimit për shërbimin publik të ngarkuar, mbështetje e alokuar për shoqërinë nga Ministria e Financave nëpërmjet Huasë Buxhetore në vlerën totale 68 milionë euro, në vitin 2022,” vëren KLSH.
Por kredia 68 milionë euro e arkëtuar nga buxheti nuk është kostoja e vetme, që qytetarët kanë paguar. Në të njëjtin vit, qeveria injektoi edhe 20 milionë euro të tjera nga buxheti si shtesë kapitali për KEH për ta shpëtuar kompaninë nga falimentimi. Mbi këto duhet shtuar edhe kostoja e kapitalit, të cilën e llogarit më së miri KLSH.
“Sigurimi i fondeve shtesë në Buxhetin e Shtetit është realizuar duke rritur borxhin e brendshëm dhe, duke ju referuar të dhënave të Ministrisë së Financave, kosto mesatare e borxhit të brendshëm për vitet 2022-2024, nuk ka qenë asnjëherë më poshtë se 4 %. Kosto financiare e likuiditeteve që OSHEE i detyrohej KESH-it për të paguar, por që u plotësua nga Buxheti i Shtetit nëpërmjet instrumenteve të borxhit të brendshëm është në vlerën 6.3 milionë euro. Mosveprimet nga OSHEE për shlyerjen e detyrimeve ndaj KESH-it për periudhën 2022- 2024, kanë sjellë shpenzime pa eficencë nga Buxheti i Shtetit, në vlerën 6.3 milionë euro,” saktëson KLSH.
Me pak fjalë, ulja e shumëtrumbetuar e çmimit të energjisë për familjet shqiptare, kishte një efekt prej 31 milionë eurosh në vit. Por vetëm në vitin 2022, KESH hëngri gati 100 milionë euro nga paratë e taksave të qytetarëve. Pra, në një vit të vetëm qytetarët paguan uljen e çmimit të energjisë për 3 vite.
Për më tepër, këto shifra nuk e tregojnë të gjithë realitetin falimentar të sektorit energjetik, pasi veç parave që kanë ngrënë nga buxheti, kompanitë publike të energjisë kanë rritur edhe më tej borxhet e tyre, që do të paguhen sërish nga qytetarët në të ardhmen, ose përmes buxhetit ose përmes investimeve të munguara në rrjetin energjetik apo çmimeve më të larta.
Filozofia e fukarasë
Populli shqiptar ka një thënie shumë të mençur. “Kur vete borxha 1 mijë, fukaraja ja shtron me mish dhe oriz.”
Kjo është ajo që ka bërë qeveria me sektorin energjetik. Borxha ka vajtur 1 mijë e kacafiu. Qeveria përveç orizit ka shtuar dhe haviar.
Por kjo është fuqia e propagandës. Vetëm ajo e ka forcën që ta shndërrojë dështimin falimentar në një sukses historik dhe arritje domethënëse. E megjithatë realiteti është aty.
Sektori energjetik i Shqipërisë është i marrë fund nga malet e mëdha të borxheve që vërtiten nëpër dëfterët e shtetit dhe që qeveria bën sikur nuk i sheh. Por sërish. Borxhet nuk janë thjesht numra nëpër dëfterë. Ato paguhen. Thjesht pak më fshehtas se sa pagesat direkte të çmimit të energjisë./ Kapitali.al
