Vetëm pas shpërthimit masiv që tronditi Bejrutin, shumica e njerëzve në Liban mësuan për 2,750 ton nitrat amoni të ruajtur në një magazinë në portin e qytetit.
Shpërthimi i materialit – i përdorur në bomba dhe si fertilizues tek bimët – dërgoi valë shoku në kryeqytetin libanez, duke vrarë një numër njerëzish, duke plagosur mijëra, dhe duke lënë pjesën më të madhe të qytetit të shkatërruar.
Në pasojat tragjike të shpërthimit, shumë libanezë shprehin tronditje dhe trishtim të jashtëzakonshëm për shkatërrimin dhe zemërim të madh ndaj atyre që e lejuan këtë të ndodhte.
Analiza e rekordeve publike dhe dokumenteve të botuara në internet tregojnë se zyrtarë të lartë libanezë e dinin për më shumë se gjashtë vjet se nitrati i amonit ishte ruajtur në Magazinën 12 të portit të Bejrutit. Dhe ata ishin të vetëdijshëm për rreziqet që ai paraqiste.
Po si ndodhi kjo? Ja çfarë dimë deri më tani.
Transporti i nitratit të amonit ka mbërritur në Liban në shtator 2013, në bordin e një anije mallrash në pronësi ruse që lundronte me një Flamur të Moldavisë. “Rhosus”, po shkonte për në Mozambik, shkruan “Al Jazeera”.
Anija u detyrua të ankorohej në Bejrut për shkak të problemeve teknike në det, sipas avokatëve (PDF) që përfaqësonin ekuipazhin e anijes. Por zyrtarët libanezë e penguan anijen të lundronte, dhe përfundimisht, ajo u braktis nga pronarët dhe ekuipazhi i saj.
Pastaj, ngarkesa e rrezikshme e anijes u shkarkua dhe u vendos në Magazinën 12 të portit të Bejrutit, një strukturë e madhe gri përballë autostradës kryesore të vendit në veri-jug, në hyrjen kryesore të kryeqytetit.
Muaj më vonë, më 27 qershor 2014, drejtori i atëhershëm i Doganave Libaneze Shafik Merhi dërgoi një letër drejtuar një gjyqtari të paemërtuar “Çështje Urgjente”, duke kërkuar një zgjidhje për ngarkesën, sipas dokumenteve të shpërndara në internet.
Zyrtarët doganorë dërguan së paku pesë letra të tjera gjatë tre viteve të ardhshme – më 5 dhjetor 2014, 6 maj 2015, 20 maj 2016, 13 tetor 2016 dhe 27 tetor 2017 – duke kërkuar udhëzime dhe paralajmërim se materiali paraqiste një rrezik, tha Badri Daher, drejtori aktual i Doganave Libaneze, për transmetuesin LBCI.
Ata propozuan tre opsione: Eksportoni nitratin e amonit, ia dorëzoni ushtrisë libaneze, ose ia shisni kompanisë private të shpërthimeve libaneze.
Një letër e dërguar në 2016 vuri në dukje se nuk kishte pasur “asnjë përgjigje” nga gjyqtarët në kërkesat e mëparshme.
Ai u ankua: “Duke pasur parasysh rrezikun serioz për mbajtjen e këtyre mallrave në hangar në kushte klimatike të papërshtatshme, ne riafirmojmë kërkesën tonë për ta detyruar agjencinë detare të ri-eksportojë këto mallra menjëherë për të ruajtur sigurinë e portit dhe të atyre që punojnë në të ose të bien dakord për ta shitur “për kompaninë libaneze të eksplozivëve”. Përsëri, nuk kishte asnjë përgjigje.
Vitet ikën derisa erdhi mbrëmja e shkuar ku ndodhi shpërthimi katastrofik. Kryeministri i Libanit, Hassan Diab, e deklaroi shpërthimin në port një “fatkeqësi të madhe kombëtare” dhe premtoi se “të gjithë ata që janë përgjegjës për këtë katastrofë do të paguajnë çmimin”.
Presidenti i Libanit Michel Aoun e quajti dështimin për të vepruar me nitratin e amonit “të papranueshëm” dhe u zotua për “dënimin më të ashpër” për ata që janë përgjegjës. Tani ka filluar një hetim dhe komiteti do t’i dërgojë gjetjet e tij në gjyqësor brenda pesë ditësh.
Shkaku i shpërthimit nuk është ende i qartë, por shumë libanezë ishin të shpejtë për të theksuar atë që besojnë se ka ndodhur; keqmenaxhimi i pamasë në një shtet të shkatërruar të drejtuar nga një klasë politike e korruptuar, për të cilën ata thonë se trajtojnë banorët e vendit me përbuzje.
Nuk është rastësi për banorët e Bejrutit që kjo tragjedi lindi tek porti i qytetit, një zonë publike e njohur në vend si “Shpella e Ali Babës dhe 40 hajdutët” për shumën e madhe të fondeve shtetërore që thuhet se janë vjedhur atje gjatë dekadave.
Akuzat përfshijnë pretendime se miliarda dollarë në të ardhura nga taksat nuk arritën kurrë në thesarin e shtetit për shkak të skemave për importe të nënvlerësuara, si dhe akuza për ryshfet sistematik dhe të përhapur për të shmangur pagimin e taksave doganore.
“Bejruti është zhdukur dhe ata që sunduan këtë vend për dekadat e kaluara nuk mund të shpëtojnë me këtë,” tha Rima Majed, një aktivist politik dhe sociolog libanez.
“Ata janë kriminelë dhe kjo është ndoshta më e madhja prej krimeve të tyre (shumë) deri më tani”.
