Më 15 prill, sheshi “Skënderbej” në zemër të Tiranës u mbush me qindra nxënës të shkollave 9-vjeçare të kryeqytetit dhe telajot e tyre në një aktivitet të titulluar “Europa në sytë e fëmijëve” – pjesë e programit “Art, Zeje, Sport” të Ministrisë së Arsimit.
Me ngjyra të ndezura mbi kanavacë, nxënësit pikturuan vizionin e tyre për anëtarësimin e vendit në Bashkimin Europian. Por ka një problem; aktiviteti u zhvillua përgjatë fushatës për zgjedhjet e 11 majit dhe yjet e shfaqjes ishin kryeministri Edi Rama dhe ministrja e Arsimit, Ogerta Manastirliu – të dy drejtues të lartë të fushatës elektorale të Partisë Socialiste.
Aktivitete të ngjashme u zhvilluan më pas në Durrës, Berat, Vlorë, Elbasan, Shkodër e Fier, duke u bërë pjesë e kalendarit të fushatës së kryeministrit Edi Rama në këto qytete – edhe pse zyrtarisht, Ministria e Arsimit deklaroi se pikturat e fëmijëve po bëheshin në funksion të Samitit të Komunitetit Politik Evropian, i cili do të mbahet më 16 maj në Tiranë.
Videot me fëmijët dhe pikturat e tyre shumëngjyrëshe u postuan gjithashtu në faqet e kryeministrit Rama dhe ministres Manastirliu në rrjetet sociale si dhe amplifikuan nga ndërveprimi i faqeve zyrtare të dhjetra shkollave, zyrave arsimore si dhe degët e Partisë Socialiste në qytete të ndryshme, duke gjeneruar qindra pëlqime, komente dhe shpërndarje në rrjetet sociale.
Sipas Rigels Xhemollarit nga organizata “Qëndresa Qytetare”, ky është një rast tipik i përdorimit të sistemit arsimor për fushatë.
“Aktivitete të tilla shihen në kuadër të përfshirjes së shtetit për fushatë, ku qeveria shfrytëzon aktivitetet e saj për propagandë elektorale,” tha Xhemollari.
Kjo praktikë sjell sipas tij disa avantazhe për partinë në pushtet; së pari duke përdorur paratë publike në funksion të fushatës së vet si dhe amplifikimit të mesazhit përmes faqeve personale të Ramës dhe Manastirliut dhe ndërveprimit të tyre me faqet e institucioneve publike si shkollat apo zyrat arsimore.
Ministria e Arsimit nuk iu përgjigj në mënyrë direkte pyetjes për përdorimin e aktiviteteve publike në kuadër të fushatës elektorale, por tha përmes një zëdhënësi se ishin ndjekur të gjitha procedurat ligjore për informimin e strukturave të ministrisë apo institucioneve të varësisë për t’i zhvilluar aktivitetet në përputhje me detyrimet ligjore që rrjedhin nga Kushtetuta apo Kodi Zgjedhor.
Ndërsa Komisioni Qendror i Zgjedhjeve i tha BIRN se Ministria e Arsimit i kishte raportuar aktivitetetet me pjesmarrjen e kryeministrit si “promovim i Art dhe Zeje” dhe sa i përket tematikës, këto aktivitete nuk përbëjnë veprimtari të ndaluara. Megjithatë, KQZ nuk i ka analizuar ende ato për të parë nëse ka pasur shkelje të parashikimeve ligjore.
“Nëse aktivitetet e raportuara janë zhvilluar në kundërshtim me parashikimet ligjore të nenit 91, pika 2, të Kodit Zgjedhor dhe Vendimit nr. 9/2020, i Komisionit Rregullator, i ndryshuar, bazuar në raportet e monitorimeve ose në bazë të denoncimeve, KSHZ, i shqyrton këto veprimtari administrativisht dhe më pas vendos nëse janë konstatuar apo jo shkelje të ligjit,” tha KQZ.
Përdorimi i rrjeteve sociale
Maratona e vizatimit “Europa në sytë e fëmijëve” nuk është aktiviteti i vetëm i Ministrisë së Arsimit që ngre pikëpyetje për shkrirjen e kufijve mes burimeve publike dhe atyre partiake gjatë fushatës zgjedhore. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë gjithashtu për një angazhim kapilar të dhjetra shkollave dhe zyrave arsimore të vendit, të cilat përdorin faqet e tyre zyrtare në rrjetet sociale për të shpërndarë dhe pëlqyer postimet e ministres së Arsimit, Ogerta Manastirliu, njëherazi drejtuese politike e Partisë Socialiste për qarkun e Tiranës.
Përmes një udhëzimi të miratuar në mars, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve u ndaloi funksionarëve publikë të çdo niveli që të përdornin direkt ose indirekt faqet zyrtare të institucioneve në rrjetet sociale për qëllime partiake apo elektorale.
Në kundërshtim me këtë udhëzim, llogaritë zyrtare të dhjetra shkollave dhe zyrave arsimore ndërveprojnë, pëlqejnë dhe shpërndajnë postimet elektorale të ministres Manastirliu.
BIRN monitoroi një duzinë rastesh, kur postimet partiake të ministres Manastirliu nga llogaria e saj personale në Facebook amplifikoheshin më pas nga faqet zyrtare të institucioneve arsimore.
Ndërkohë, “Qëndresa Qytetare” ka dokumentuar 36 raste shkeljesh nga institucionet vartëse të Ministrisë së Arsimit, për të cilat ka vënë në dijeni edhe Komisionin Qendror të Zgjedhjeve, duke kërkuar ndalimin e përdorimit të burimeve publike përmes sanksioneve.
Migen Qiraxhi nga “Qëndresa Qytetare” i tha BIRN se pasi iu drejtuan KQZ-së duke dërguar fakte, ky institucion hartoi një udhëzues të posaçëm për institucionet arsimore. Megjithatë, Qiraxhiu është i shqetësuar se masat administrative janë të papërfillshme për të kufizuar aktivitetin elektoral të mësuesve apo administratës në fuqi.
“Për fat të keq në Kodin Zgjedhor penalitet për këto shkelje janë shumë të ulëta, ku variojnë nga 10 dollarë në 1 mijë dollarë. Këto gjoba nevojiten të rishikohen dhe rriten për të garantuar mospërsëritjen e këtyre shkeljeve,” tha Qiraxhi.
Presion mbi mësuesit
Përveç aktiviteteve që përdoren si fasadë për fushatë apo angazhimit në rrjetet sociale, ekzistojnë shqetësime për presione direkte për mësuesit në favor të partisë në pushtet.
Nevrus Kaptelli, kreu i Sindikatës së Pavarur të Arsimit të Shqipërisë i tha BIRN se drejtuesit e institucioneve arsimore po i urdhërojnë mësuesit që të marrin pjesë në organizime të ndryshme apo të përfshihen në fushatë.
“Një pjesë e tyre, militantë, ku përfshihen edhe disa drejtues shkollash, janë vetëofruar të përdoren, pasi e ndjejnë si detyrim të përfitimeve që u ka ofruar pushteti, për të ruajtur pozicionet e tyre që jo rrallë herë i kanë të pamerituara,” tha Kaptelli.
Shqetësime kanë krijuar edhe premtimet në prag të fushatës për përfitimin e kredive me interes zero për mësuesit apo për rritjen e pagave të tyre – që vlerësohen se krijojnë avantazhe për Partinë Socialiste në pushtet.
“Ajo që për ne ka qënë shqetësuese, sidomos në rastin e kredive, është se nuk kemi të bëjmë me premtim elektorale, por me vendimmarrje, të cilat mund të sjellin avantazh direkt në procesin elektoral, duke vënë burimet shtetërore në funksion të këtyre avantazheve,” thotë Qiraxhi nga “Qëndresa Qytetare”.
Edhe Kaptelli nga Sindikata e Pavarur e Arsimit thotë se nuk mund të bëhet politikë me nevojat e mëdha të mësuesve në vend.
“Rritja e pagave dhe kreditë me interes 0 nuk mund të përdoren si mjete për vota. Ato duhet të jenë objekt i diskutimit me partnerët socialë, në mënyrë që kreditë lehtësuese t’i përfitojnë mësuesët që vërtetë iu takojnë,” tha Kaptelli.
Sa i përket rritjes së pagave, Kaptelli ankohet se mijëra mësues kanë pësuar ulje të pagës së grupit pas vendimit të qeverisë së vitit 2024 dhe pavarësisht kërkesave të Sindikatës, ende nuk i është dhënë zgjidhje nga Ministria e Arsimit.
“Rritja e pagave në arsim është detyrë e cilësdo forcë politike që do të qeverisë pas zgjedhjeve, sepse arsimi është bërë profesion i pakërkuar nga të rinjtë dhe numri i mësuesve në sistem, jashtë profilit, po vjen gjithnjë e në rritje,” përfundoi Kaptelli./BIRN
