Dypunësimi i mjekëve në Shqipëri është një çështje e bërë shpesh objekt debatesh. Janë të shumtë mjekët që punojnë në spitalet shtetërore dhe paralelisht në klinikat e tyre, ose në subjekte të tjera private.
Kjo çështje u kthye sërish në qendër të vëmendjes muajt e fundit, kur disa përgjime të prokurorisë treguan se një mjek i Spitalit Onkologjik në QSUT shpërdoronte detyrën e tyre, duke i orientuar pacientët në klinikën e tij private.
Nga përvoja personale apo të personave të afërt, dimë se referimi i pacientëve nga mjekët e spitaleve publike në klinika private është një praktikë mjaft e përhapur.
Disapunësimi i mjekëve, jo vetëm që shtron probleme të natyrës etike dhe të konfliktit të interesit, por në raste të caktuara vendos në dyshim edhe mundësinë e mjekëve për të kryer detyrën me përgjegjësinë e duhur.
Subjekte, që veprojnë në tregun e laboratorëve mjekësorë privatë, kanë ndarë me “Monitor” shqetësimin për disapunësimin masiv të mjekëve laborantë.
Sipas këtyre subjekteve, ka mjekë të punësuar në aq shumë laboratorë njëherësh, sa është fizikisht e pamundur që ata t’i kryejnë realisht funksionet e tyre në secilin prej laboratorëve ku rezultojnë të punësuar.
Kjo nënkupton se shumë drejtues e kryejnë funksionin e tyre vetëm në mënyrë fiktive, pa përmbushur detyrat që kërkon legjislacioni në realizimin dhe interpretimin e analizave mjekësore.
Disapunësimi i mjekëve, problem për tregun e laboratorëve
Burime nga tregu thonë për “Monitor” se, nga studimi që i është bërë tregut të laboratorëve mjekësorë në Shqipëri, ekziston problemi madhor i punësimit të mjekëve të laboratorit klinik biokimik, të cilët kanë dhënë licencën si drejtues teknikë në shumë laboratorë në të njëjtën kohë, qofshin këta laboratorë mjekësorë më vete apo laboratorë të atashuar pranë qendrave të tjera shëndetësore private dhe shtetërore njëkohësisht.
Sipas këtyre burimeve, në Shqipëri ka disa mjekë laboratori që janë drejtues teknikë në 10-15 laboratorë në të njëjtën kohë, madje disa syresh edhe më shumë se 20 laboratorë dhe klinika të ndryshme, nga Veriu ne Jug. Ndërsa, shumica e tyre janë drejtues teknikë në 4-5 laboratorë dhe klinika të ndryshme.
Sipas këtyre burimeve, kjo praktikë është e papranueshme dhe e rrezikshme për shëndetin e pacientëve. Kontrolli dhe menaxhimi i kaq shumë laboratorëve njëherësh është i pamundur fizikisht, madje as me mjete elektronike.
Urdhri Nr.49, datë 11.02.2011 i Ministrit të Shëndetësisë për miratimin e rregullores “Për Organizimin dhe Funksionimin e Laboratorëve Mjekësorë”, në nenin 10, pika 1, përcakton se “Laboratori mjekësor ka drejtues teknikë.
Realizimi dhe interpretimi i testeve të mjekësisë laboratorike përbën një akt mjekësor dhe për pasojë, drejtimi teknik i laboratorit është thelbësor për performancën qё ofron një laborator i tillë”.
Sipas burimeve nga tregu, në Shqipëri janë gjithsej 94 mjekë laboratori klinik biokimik të licencuar nga Urdhri Mjekut. Nëse në Shqipëri do të aplikohej, për shembull, ligji gjerman, numri total i laboratorëve mjekësorë klinikë biokimikë do të ishte 94.
Nisur nga ky paragraf i Urdhrit të mësipërm, si dhe referuar punës që kryen drejtuesi teknik, në një laborator klinik-biokimik në kryerjen, kontrollin, validimin dhe interpretimin e të gjitha analizave që kryhen në laborator, burimet shprehen se është e pamundur të realizohet misioni i mjekut për mbrojtjen e shëndetit të pacientit.
“Kjo duke pasur parasysh veprimtarinë specifike të kryerjes së analizave; kontrollit të mënyrës së kryerjes së analizave; validimin e tyre; interpretimin e tyre te pacienti; kapacitetin njerëzor e profesional për kryerjen e kësaj veprimtarie; kohën fizike që duhet për kryerjen e veprimtarisë në një laborator me kapacitet mesatar; nga ushtrimi i veprimtarisë në shumë vende të ndryshme veçmas apo në të njëjtën kohë; për mbrojtjen dhe garantimin e standardeve të personave të kualifikuar; për mbrojtjen e publikut nga kequshtrimi i profesionit; për mbrojtjen e pacientit si konsumator; për konkurrencën në fushën e veprimtarisë tregtare të laboratorëve mjekësorë; etj.” shprehen këto burime.
Duke pasur parasysh problemet mësipërme, subjektet sugjerojnë që të vendosen disa kufizime për dypunësimin e mjekëve laborantë, duke përcaktuar minimalisht që për Drejtuesin Teknik, dypunësimi do të lejohet vetëm brenda qytetit.
Ky parashikim do të garantonte mbrojtjen më të mirë të interesave publike, nëpërmjet ushtrimit korrekt të profesionit të mjekut dhe sigurimin e cilësisë së shërbimeve profesionale dhe respektimin e së drejtës së pacientit për marrjen e shërbimit.
Nga ana tjetër, punësimi i drejtuesve teknikë në shumë vende pune (në shumë laboratorë), përveçse shkel në mënyrë të dukshme cilësinë e shërbimit të ofruar, rëndon e cenon edhe pozitën e laboratorëve që ushtrojnë veprimtarinë e tyre në bazë të ligjit, në respektim të cilësisë së shërbimit dhe konkurrencës së ndershme.
Ministria: Laboratorët i kontrollon inspektorati
Lidhur me shqetësimin e shprehur nga subjektet e këtij tregu, “Monitor” iu drejtua me një kërkesë për informacion Ministrisë së Shëndetësisë.
Pyetjet që i drejtuam Ministrisë së Shëndetësisë ishin:
“A konstatoni ekzistencën e një problematike të tillë, ku ka mjekë që janë të punësuar në aq shumë laboratorë njëkohësisht, aq sa do të ishte fizikisht e pamundur që ata ta kryejnë në mënyrë korrekte funksionet e tyre (përveç implikimeve të lidhura me konfliktin e mundshëm të interesit)?
Nëse po, si mund të adresohet një problem i tillë?” dhe “Më në përgjithësi, nga informacionet dhe inspektimet tuaja, a ju rezulton se aktiviteti i laboratorëve mjekësorë zhvillohet sipas standardeve dhe kërkesave ligjore dhe a garantohen sot rezultate të besueshme për analizat dhe testimet që kryejnë këta laboratorë?”.
Përgjigjja e Ministrisë së Shëndetësisë ishte një referencë e ligjit Nr.10081, datë 23.03.2009 “Për licencat, Autorizimet dhe Lejet në Republikën e Shqipërisë” të ndryshuar, ku listohen aktivitetet në fushën e shëndetësisë ku vendimmarrëse është Ministria e Shëndetësisë. Mes këtyre veprimtarive, janë edhe shërbimet laboratorike.
Më tej, Ministria e Shëndetësisë shton vetëm se Inspektorati Shtetëror Shëndetësor është përgjegjës për të gjitha funksionet e inspektimit të ministrisë përgjegjëse për shëndetësinë, me përjashtim të inspektimit të veprimtarive në fushën farmaceutike, i cili kryhet nga struktura përgjegjëse sipas legjislacionit në fuqi.
Inspektorati: Ligji nuk e kufizon disapunësimin e mjekëve
Mbështetur në përgjigjen e Ministrisë së Shëndetësisë, të njëjtat pyetje iu përcollën Inspektoratit Shtetëror Shëndetësor.
Në përgjigjen zyrtare, ky institucion shprehet se bazuar në Ligjin Nr. 10 433, datë 16.06.2011 “Për Inspektimin në Republikën e Shqipërisë”, Inspektorati Shtetëror Shëndetësor, ISHSH, kryen inspektime të programuara të bazuara në programin vjetor dhe planet mujore të inspektimeve, si dhe inspektime jashtë programit.
Në rastet e inspektimeve të programuara, subjekti që do të inspektohet, njoftohet shtatë ditë para inspektimit nëpërmjet autorizimit të inspektimit për datat kur do të kryhet inspektimi dhe objektin e inspektimit.
Trupa inspektuese komunikon me drejtuesin teknik të laboratorit, i cili është dhe përgjegjës për personelin dhe produktin e këtij shërbimi (fletë analiza).
ISHSH nuk ka kompetencë ligjore të kryejë verifikimin e kryerjes dhe procedurës së këtij procesi, pasi analiza laboratorike mjekësore përbën një akt mjekësor, i cili verifikohet nga institucione të specializuara dhe audituesit klinikë. Inspektimi shëndetësor i ISHSH ka karakter administrativ dhe higjieno-sanitar, ku vlerësimi kryhet përmes inspektimit të dokumentacionit higjieno-sanitar dhe atij shëndetësor.
Licencimi i subjekteve shëndetësore kryhet nga Qendra Kombëtare e Biznesit, QKB, ku subjekti i interesuar vetë deklaron sipas kritereve të përcaktuara.
Në bazë të Ligjit Nr. 10 107, datë 30.03.2009 “Për kujdesin shëndetësor në Republikën e Shqipërisë”, të ndryshuar, ISHSH inspekton subjektet, të cilat ofrojnë shërbime shëndetësore sipas përcaktimeve të këtij ligji.
Laboratorët mjekësorë inspektohen nga ISHSH si institucione shëndetësore, të cilat ofrojnë një lloj shërbimi shëndetësor, konkretisht shërbimin laboratorik mjekësor.
Ky inspektim konsiston në inspektimin e zbatueshmërisë ligjore në fushën e shëndetit publik, përjashtuar atë farmaceutik dhe të pajisjeve mjekësore të cilat inspektohen nga institucione të tjera.
Sipas ISHSH, inspektimet kanë konstatuar mangësi në dokumentacionin higjieno-sanitar dhe atë shëndetësor dhe mangësi në kushtet fizike të subjekteve.
Lidhur me funksionet e mjekëve, ISHSH shprehet se personeli mjekësor i cili kryen funksionet e tij në këtë institucion shëndetësor, laborator mjekësor, ka detyrimin dhe përgjegjësinë e njëjtë si personeli mjekësor i një institucioni shëndetësor që ofron një shërbim tjetër mjekësor.
Sipas ISHSH, legjislacioni nuk e ndalon personelin mjekësor të disa punësohet.
Kush na siguron se analizat laboratorike janë të besueshme?
Jo rrallë, raportimet mediatike dhe emisionet investigative kanë treguar shkelje të hapur të standardeve dhe kryerjen e analizave fiktive të kampionëve të dorëzuar pranë këtyre laboratorëve.
Një nga pyetjet që i drejtuam Ministrisë së Shëndetësisë ishte nëse në Shqipëri garantohen sot rezultate të besueshme për analizat dhe testimet që kryejnë laboratorët privatë. Për këtë pyetje, Ministria e Shëndetësisë na adresoi në Inspektoratin Shtetëror Shëndetësor.
Nga ana e vet, ISHSH përgjigjet se “nuk ka kompetencë ligjore të kryejë verifikimin e kryerjes dhe procedurës së këtij procesi, pasi analiza laboratorike mjekësore përbën një akt mjekësor, i cili verifikohet nga institucione të specializuara dhe audituesit klinikë.
Inspektimi shëndetësor i ISHSH ka karakter administrativ dhe higjieno-sanitar, ku vlerësimi kryhet përmes inspektimit të dokumentacionit higjieno-sanitar dhe atij shëndetësor.”
Nga komunikimi me Ministrinë dhe ISHSH, nuk është e qartë se cili institucion ka përgjegjësi të kontrollojë apo certifikojë nëse rezultatet e analizave që kryejmë në laboratorët shqiptarë janë të besueshme./Monitor
