Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë vendosi në mbledhjen e të mërkurës disa masa kufizuese për kredinë bankare për shtëpi.
Më konkretisht, vendimi parashikon përcaktimin e niveleve tavan për treguesit “Raporti i kredisë ndaj vlerës” dhe “Raporti i shërbimit të borxhit ndaj të ardhurave”, për kreditë që japin bankat për pasuri të paluajtshme rezidenciale.
Raporti i kredisë ndaj vlerës është përqindja e çmimit të blerjes së banesës që banka merr përsipër të financojë përmes kredisë.
Kufiri tavan i kredisë ndaj vlerës në monedhën Lekë do të jetë 85% për shtëpinë e parë dhe 80% për shtëpinë e dytë, ndërsa në valutë të huaj 75% për shtëpinë e parë dhe 70% për shtëpinë e dytë.
Ndërsa raporti i shërbimit të borxhit ndaj të ardhurave përfaqëson raportin mes këstit ose kësteve të kredisë për pronë, në raport me të ardhurat e huamarrësve.
Raporti i shërbimit të borxhit ndaj të ardhurave për kreditë në Lekë do të jetë në nivelin 40% për shtëpinë e parë dhe 35% për shtëpinë e dytë. Në valutë të huaj, niveli tavan do të jetë 35% për shtëpinë e parë dhe 30% për shtëpinë e dytë.
Sipas Bankës së Shqipërisë, zbatimi i këtyre kufijve do të mundësojë uljen e rrezikut të dështimit të kredimarrësve dhe pakësimin e humbjeve bankare të lidhura me këto kredi, si pasojë e zhvillimeve të pafavorshme në çmimet e pronave të paluajtshme dhe në kuadrin makroekonomik të vendit, si rritja e papunësisë, rënia e të ardhurave, rritja e normave të interesit, etj.
Banka e Shqipërisë argumenton se këta kufij marrin në konsideratë dhe janë përshtatur për të adresuar në mënyrë proporcionale rrezikun, në varësi të tipit të pronës dhe monedhës në të cilën jepet kredia.
Njëkohësisht, vendimi parashikon një rekomandim lidhur me afatin maksimal të maturimit të kredisë për pasuri të paluajtshme rezidenciale, i cili mund t’u shërbejë bankave për të përmirësuar profilin e rrezikut në një ekspozimi të caktuar.
Vendosja e masave shtrënguese për kredinë për shtëpi erdhi edhe si rezultat i rekomandimeve të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN). Në një intervistë për “Monitor”, në muajin dhjetor 2024, FMN sugjeroi që Banka Qendrore të vendoste disa nivele maksimale të lejuara për raportin mes kredisë dhe vlerës së pronës që financohet, si dhe për raportin e shërbimit të borxhit kundrejt të ardhurave të huamarrësve (DTI).
Në fakt, Banka e Shqipërisë kishte shprehur qysh vitin e kaluar shqetësimin e saj për rritjen e shpejtë të kredisë për shtëpi. Fillimisht, këto shqetësime janë tentuar të adresohen nëpërmjet vendosjes së një shtese kundërciklike të kapitalit u vendos për herë të parë në qershor, në nivelin 0.25% (për t’u zbatuar nga 30 qershor 2025) dhe u rrit në dhjetor në nivelin 0.5% (për t’u zbatuar nga 31 dhjetori 2025).
Megjithatë, edhe për shkak të niveleve të larta faktike të kapitalizimit të sektorit bankar, një masë e tillë deri tani nuk ka dhënë ndikime të rëndësishme në ngadalësimin e kreditimit. Për këtë arsye, Banka e Shqipërisë ka vendosur të ndjekë rekomandimin e FMN-së dhe të vendosë kufizime direkte në standardet e administrimit të rrezikut, të lidhura me kredinë për shtëpi.
Të dhënat e Bankës së Shqipërisë treguan se vitin e kaluar kredia e re për blerje banesash arriti rekordin e ri historik prej 54.9 miliardë lekësh ose rreth 545 milionë eurosh, të llogaritura me kursin mesatar të vitit 2024. Kredia e re për banesa u rrit me 13% krahasuar me vitin 2023.
Vlera e portofolit aktiv ose tepricës së kredisë për shtëpi në fund të vitit 2024 arriti në pothuajse 208.7 miliardë lekë, me një rritje vjetore prej 15.5%./ Monitor
