Ekspertët thonë se premtimi i kryeministrit shqiptar Edi Rama për të siguruar anëtarësimin në BE deri në vitin 2030 është pak më shumë se një “përrallë” për elektoratin përpara zgjedhjeve në maj.
Në fund të marsit, kryeministri Edi Rama zbuloi një maket të një pasaporte të ardhshme të BE-së për Shqipërinë dhe u bëri thirrje votuesve në zgjedhjet e muajit të ardhshëm që t’i japin Partisë së tij Socialiste një mandat të katërt radhazi të paprecedentë për të siguruar pranimin e vendit në Bashkimin Evropian deri në vitin 2030.
“Me një pasaportë të BE-së, vajzat dhe djemtë shqiptarë do të studiojnë në çdo universitet në Evropë, në të njëjtat kushte dhe me të njëjtat tarifa si studentët e barabartë evropianë”, tha ai.
“Me pasaportën e BE-së, çdo shqiptar do të jetë në gjendje të punojë pa leje pune, kudo nga Stokholmi në Lisbonë.”
Përpara zgjedhjeve parlamentare të 11 majit, programi i Ramës “Shqipëria 2030” është në qendër të përpjekjeve të tij për të qëndruar edhe katër vjet të tjera në pushtet, përveç 12 viteve që ka pasur tashmë.
Megjithatë, analistët politikë thonë se objektivi është tepër ambicioz, duke përmendur mungesën e progresit në vend dhe nevojën për unanimitet të BE-së për zgjerimin. Që nga fillimi i negociatave të pranimit në mesin e vitit 2022, Shqipëria ka hapur vetëm shtatë nga 35 kapitujt e negociatave që duhet të përfundojë.
Afrim Krasniqi, kreu i Institutit për Studime Politike me seli në Tiranë, e quajti premtimin e Ramës “një shpikje” të projektuar për të larguar vëmendjen nga premtimet e tjera të paplotësuara.
“Pas 12 vitesh në pushtet, Partia Socialiste ka shteruar kapacitetin e saj për një program reformash dhe premtime konkrete”, tha Krasniqi për BIRN.
“Në pothuajse çdo mandat, ajo ka premtuar reforma të ndryshme sektoriale dhe praktika eksperimentale që nuk ka qenë në gjendje t’i zbatojë. Dhe në këto rrethana, Partia Socialiste duhet të shpikë një premtim të ri në përpjekjen e saj për një mandat të katërt që e largon atë nga pozicioni i llogaridhënies dhe i jep asaj një avantazh në retorikën zgjedhore.”
“Mendoj se retorika e integrimit në BE është thjesht një shpikje tjetër”, tha ai. “Është një përpjekje për t’u larguar nga procesi i llogaridhënies dhe për të dominuar diskursin politik me një fabul që nuk është konkrete dhe nuk varet nga Shqipëria, nuk është realiste dhe nuk lidhet drejtpërdrejt me qeverisjen e Partisë Socialiste.”
Shqetësime për korrupsionin
Një kandidate për anëtarësim në BE që nga viti 2014, Shqipëria filloi zyrtarisht negociatat e pranimit në vitin 2022, së bashku me Maqedoninë e Veriut.
Nën qeverisjen e Ramës, Shqipëria është përpjekur të rishikojë sistemin e saj të drejtësisë dhe ka kaluar në procesin e vetingut qindra gjyqtarë dhe prokurorë për të çrrënjosur korrupsionin. Organet antikorrupsion kanë arritur të ngrenë akuza kundër disa prej politikanëve më të lartë në vend, por ndërsa përpjekjet e tyre kanë përfunduar dekada pandëshkueshmërie për korrupsionin e nivelit të lartë, BE-ja thotë se duhet bërë më shumë.
“BE-ja mban shënim si pozitive disa dënime finale për akuza për korrupsion kundër zyrtarëve të lartë”, tha blloku në tetor në “qëndrimin e tij negociues” për Shqipërinë. ” BE nënvizon gjithsesi se korrupsioni është i gjithëpërhapur në shumicën e fushave të jetës publike dhe të biznesit, përfshirë të gjitha degët e qeverisjes qendrore dhe vendore dhe institucionet dhe kjo mbetet një fushë shqetësimesh serioze.”
“BE mban shënim gjithashtu se masat anti-korrupsion kanë pasur në përgjithësi ndikim të kufizuar deri tani në sektorët më të rrezikuar nga korrupsioni.”
Duke pasur parasysh kritika të tilla, ekspertët thonë se premtimi i Ramës për anëtarësim në BE deri në vitin 2030 është një ëndërr e parealizeshme. Ermal Hasimja, një ekspert politik dhe profesor me qendër në Tiranë, theksoi se pranimi i Shqipërisë në BE nuk varet vetëm nga Shqipëria.
“Së pari, integrimi varet kryesisht nga gatishmëria e BE-së për t’u zgjeruar, sepse Shqipëria nuk do të ndryshojë rrënjësisht”, tha Hasimja për BIRN.
“Së dyti, në masën që varet nga gatishmëria e qeverisë për të zbatuar reformat, integrimi rrezikon që qeveria të luajë një rol pengues dhe jo përshpejtues, sepse kritere të tilla si korrupsioni, sundimi i ligjit ose mjedisi i biznesit nuk duket se janë në rrugën e zgjidhjes.”
Rigels Xhemollari, kreu i Qëndresa Qytetare, një OJQ e fokusuar në qeverisjen e mirë, tha se pasaporta model e Ramës ishte pjesë e një “narrative populiste” të pabazë.
“Ai nuk po e shet pasaportën evropiane si një standard që vendi do ta arrijë, por si një vizë për të marrë kujdes shëndetësor në Itali dhe arsim cilësor në Gjermani”, tha Xhemollari për BIRN. “Pra, ai po u thotë shqiptarëve: ‘E di që do të largoheni, por votoni për mua që të largoheni si të barabartë dhe jo si inferiorë’.”
Krasniqi e akuzoi Ramën se përhap përralla.
“Qytetarët në Shqipëri nuk kanë një kulturë llogaridhënieje dhe një kulturë reflektimi mbi premtimet e pambajtura, kështu që ata janë të gatshëm, deri diku, të besojnë gjithçka që u thotë udhëheqësi”, i tha ai BIRN.
“Të thuash ‘Unë garantoj një pasaportë evropiane’ është, deri diku, një përrallë, një përrallë që ndonjëherë shoqëritë në dëshpërim e pëlqejnë dhe e pranojnë.”
