Nga Ilir Kalemaj
Muajt e fundit, ministri i Financave dhe pas tij kryeministri Rama përsërisin non-stop parametrat ekonomikë duke u krahasuar për referencë jo me 2021shin ku morën mandatin e tretë, as me 2017 ku morën të dytin por paradoksalisht me 2013-ën, ku u votuan për rotacion pushteti. Natyrisht në retorikën e tyre që shëmbëllen me krahasimet e Enverit në fillim të viteve 80-të me vitin e largët 1938 të Zogut, nuk gjen vend për arsye dhe logjikë. Për shembull kur i referohemi uljes së borxhit, nuk përmendet fare efekti i rënies pikiatë të euros e cila ka humbur një të tretën e vlerës së saj në dy vitet e fundit duke zhvlerësuar kësisoj peshën e borxhit të jashtëm. Apo kur flitet për rënien e papunësisë nuk përmenden rreth 800 mijë shqiptarë që kanë emigruar përgjatë 12 viteve të fundit, në pjesën dërrmuese të tyre të rinj punëkërkues. Ndërsa një e treta që kanë ngelur ende këtu, nuk janë as në shkollë, as në punë por kontingjent emigrimi në rastin më të mirë apo kriminaliteti në rastin më të keq. Gjithashtu neglizhohet të përmendet mosrritja absolute e pensioneve, madje për vite me radhë as indeksimi i tyre, duke e lënë pensionin mesatar shqiptar sa gjysma e atyre në Kosovë dhe akoma më pak në referencë me vendet e tjera të rajonit.
Nga ana tjetër, nëse duam të vazhdojmë krahasimin non-sens me 2013-ën për efekte propagandistike, duhet ta shtrijmë dhe në parametra të tjerë. Për shembull atë të sigurisë, ku kriminaliteti ka fituar përparësi në kurriz të shtetit të së drejtës dhe krimi i organizuar është forcuar duke arritur sa të bëjë dhe zhvendosje emrash në listën për deputet sic dëshmon rasti Çyrbja që natyrisht nuk është as i pari as i fundit. Mjaft të përmendim që vetëm në listën e Durrësit të partisë socialiste, janë të paktën katër kandidatë në listën fituese që ose janë tërhequr për shkak të disa emrave dhe të kaluare të errët, ose janë duke vuajtur dënimin pas vendimeve të gjykatave. Apo pesha dhe vëmendja që merr bujqësia, një sektor që jep 18 përqind të PBB-së dhe punëson rreth 40 përqind të shqiptarëve dhe që rritet me vetëm 6.7 milionë euro për vitin 2025 ndërkohë që pasi avulluan fondet e IPARD-it si askund tjetër, askush ende nuk mban përgjegjësi.
Mund të krahasohemi me vitin 2013 edhe përsa i përket thithjes së trurit (brain gain), atyre të mbështetjes së kërkimit shkencor apo politikave të inovacionit ku ka pasur dhe një ministri kushtuar kësaj të fundit, madhësisë së administratës publike në raport me numrin e përgjithshëm të të punësuarve në vend etj. Por në të gjitha këto, hesapi del mangët në kandar për partinë që ka premtuar drejtimin e timonit në kahun e duhur. Por ngaqë statistikat dhe retorika politike janë terrene të interpretueshme dhe mund të lexohen me syze të njëanshme, le të hidhemi sadopak te çfarë thonë ndërkombëtarët. Dhe me këtë nuk kemi parasysh ç’thotë një funksionar i radhës i aksh apo ypsilon shteti se mund të jemi ende në terren subjektiv, por çfarë na thonë indekset ndërkombëtare që kanë një dozë të fortë objektiviteti, kalojnë nëpër filtra të shumtë dhe nuk gjykojnë me filtra politikë apo gjeopolitikë.
Mund të fillojmë për shembull me klimën e biznesit ku raporti prestigjioz Doing Business i Bankës Botërore në vitin e largët 2012, (pra një vit para vitit elektoral të 2013-ës na rendiste në vend të 82-të), ndërsa aktualisht në frymën e reformave të thella ekonomike, po në vend të 82-të. Investimet e huaja direkte si përqindje të PBB-së (jo si vlerë absolute se ajo afërmendsh është rritur), është në nivele të njëjta me 2013-ën (rreth 6 përqind të PBB-së). E njëjta gjë për përqindjen e eksporteve në raport me prodhimin e përgjithshëm bruto, ndërkohë që status kuo-ja për mbi një dekadë tregon në rastin më të mirë stanjacion.
Përsa i përket arsimit dhe sidomos atij parauniversitar, nuk ka shumë nevojë për koment se ramë pikiatë si askund tjetër plot 69 vende vitin e kaluar në testin ndërkombëtar të PISA-s çka tregon nivelin e mjerueshëm dhe mungesën e investimeve. Kjo e fundit, kombinuar me mungesën e sigurisë në shkolla ka prodhuar dhe ngjarje tragjike si ato të vitit që lamë pas. Edhe përsa i përket indeksit të zhvillimit njerëzor, ndonëse këtu jemi të renditur mirë në përgjithësi, pra në vend të 75 nga 204 shtete dhe territore, nuk kemi ndonjë ndryshim me vitin 2013, sado që propaganda qeveritare mundohet të na bëjë të besojmë që jemi përmirësuar në të gjitha drejtimet.
Mund të vazhdonim me shembuj të ngjashëm por asnjë raport apo indeks ndërkombëtar nuk na rendit cilësisht më mirë, madje dhe nga ana sasiore gjithmonë e matur me madhësinë e ekonomisë aktuale, nuk kemi bërë hapa përpara. Nuk kemi as ekonomi më të diversifikuar, as më imune ndaj zhvillimeve gjeopolitike apo të aftë për t’u bërë ballë presionit të tregut të BE-së në nivel konkurrence që korrespondon dhe me kriterin e dytë të Kopenhagenit. UNDP na thotë që Shqipëria është ndër më të rrezikuarit nga ndryshimet klimaterike, duke vënë theksin se “vendi është shumë i prekshëm ndaj ngjarjeve ekstreme të motit si përmbytjet dhe thatësirat”, ndërkohë që USAID thekson faktin që Shqipëria është një ekonomi e brishtë me rreziqe të shtuara që vijnë nga ndryshimet klimaterike. Gjithashtu Banka Botërore vlerëson që qeveria shqiptare duhet të investojë të paktën 6 miliardë dollarë përgjatë viteve të ardhshëm të dedikuara vetëm në frenimin (jo përmirësimin) e situatës aktuale dhe dëmeve që pritet të shkaktohen nga ndryshimet klimaterike në Shqipëri. Pra, përtej rrahjes së gjoksit ku në të mungojnë dekoratat ndërkombëtare (por edhe vlerësimet objektive të brendshme), vlen të theksojmë që drejtimi nuk është i duhuri. Madje as ritmi dhe as prioritetet.
