Kur ra regjimi komunist në Tiranë, thirrjet më të spikatura të shqiptarëve në çdo miting ishin “Liri-Demokraci”, si shprehje e lirisë së fituar politike pas gati gjysmëshekulli tiranie komuniste, dhe “Ta bëjmë Shqipërinë si gjithë Europa”, si përcaktim i orientimit perëndimor në rrugën e re të ekonomisë së tregut dhe prosperitetit për kombin shqiptar.
Në atë kohë, ndonëse regjimet komuniste kishin rënë kudo, përveçse në Bashkimin Sovjetik, Europa vijonte të ish e ndarë në Europën e Bashkuar, ndryshe e quajtur “Perëndimore” dhe simbol i mirëqenies e zhvillimit, dhe në pjesën tjetër që ishte e sapodalë nga ferri komunist, e quajtur “Lindore”, e që personifikonte varfërinë, prapambetjen e gjithçka që i duhej kthyer kurrizi sa më parë. Ndaj, ndonëse në thirrjet e shqiptarëve përmendej vetëm emri Europë, nënkuptohej qartësisht ajo e zhvilluara, Perëndimorja.
Megjithëse të mbyllur në burgun me tela me gjemba, televizioni italian, simboli i Perëndimit, ishte mjaftueshëm i pranishëm që të bënte të qartë për shqiptarët dallimin mes dy Europave, dhe ata të gjithë e kishin identifikuar me largpamësi objektivin ku synonin, Europën Perëndimore, e përfaqësuar nga Tregu i Përbashkët Europian.
Në atë kohë, ekzistonte edhe Jugosllavia, ende e pandarë me pjesët e zhvilluara të Sllovenisë e Kroacisë brenda saj, dhe bile kishte edhe një qasje të Perëndimit mjaft pozitive ndaj saj, për ta futur shpejt në këtë Treg Europian.
Prapë se prapë, shqiptarët as nuk ia hidhnin sytë këtij objektivi fqinj. Aq evidente kjo, sa edhe kur ju turrën mureve të ambasadave të huaja në Tiranë, dyndja u bë tek ajo Gjermane, Italiane e Franceze, por edhe kur morën detin apo malet për të ikur nga sytë këmbët, kurrë nuk çuan e ndër mend të shkonin në Jugosllavi, por vetëm Itali e Greqi N’ato kohë, ato 13 vende që e përbënin Tregun e Përbashkët Europian kishin avancuar mjaft me qarkullimin e lirë të mallrave, kapitaleve e individëve.
Emrat e Mastricht, që lidhet me qytetin ku u adoptua legjislacioni që hodhi themelet për njësimin monetar dhe ai i Schengen-it, simbol i përmbylljes së procesit të lëvizjes së lirë të njerëzve e heqjes së kontrolleve kufitare për individët, ende nuk ishin bërë pjesë e fjalorit të Europës së Bashkuar e më gjerë, të politikës europiane.
Shqipëria, si komb, por edhe si shtet nëpërmjet qeverisë gjatë këtyre 30 viteve ka synuar e është përpjekur të hedhë hapa për t’ju bashkuar Komunitetit Europian, ndonëse sot e kësaj dite që flasim, kjo fatkeqësisht mbetet ende një ëndërr e parealizuar për shqiptarët.
Prandaj sot, në vigjilje të 30-vjetorit të rënies së Murit të Berlinit, t’u ofrosh qytetarëve shqiptarë mini-Schengen-in ballkanik është vetëm një tallje e ofendim, që kur lidhet edhe me momentin e refuzimit të hapjes së negociatave për anëtarësim në BE, tingëllon edhe më cinike.
Së pari, vetë ata që e përdorin këtë fjalor abuzojnë me termat. Schengen, sikurse e përmendëm më lart, është vetëm faza e fundit kur vendet në Komunitetin Europian hoqën barrierat e kontrollit policor të individëve e pasaportave në kufijtë mes njëri -tjetrit dhe përforcuan kontrollet vetëm në pikat hyrëse të zonës së ashtuquajtur Schengen, ku ky legjislacion u adoptua.
Kjo u bë pasi kishin përfunduar shumë hapa më parë, të lidhura me qarkullimin e lirë e pa pengesa doganore të mallrave e shërbimeve mes njëri – tjetrit, lëvizjen e lirë të njerëzve që lejonte punësimin dhe zhvendosjen për të banuar ku të dëshironin banorët e shteteve pjesëmarrëse në Union, si dhe atë të lëvizjes së lirë të kapitaleve, që lejonte zhvendosjen lirisht e pa pengesa nga bankat qendrore apo entet rregullatore të parave për investim, nga një shtet në tjetrin.
E sigurisht, kjo ndodhi relativisht natyrshëm, edhe për faktin se vendet europiane që e nisën këtë nismë kishin një qarkullim e komunikim intensiv tregtar e monetar me njëri – tjetrin dhe niveli i shkëmbimeve ishte mjaft i lartë, duke i vendosur palët ndaj njëra – tjetrës në pozicionet e partnerit me karakter strategjik e, ku heqja e barrierave të sipërpërmendura, ulte kostot fundore për qytetarët, duke rezultuar me përfitime për të gjithë të interesuarit.
Të flasësh sot për mini-Schengen ballkanik, kur shkalla e komunikimeve e shkëmbimeve tregtare, shërbimeve apo kapitaleve mes shteteve për të cilët drejtohet kjo nismë është në nivele tepër të ulëta dhe krejtësisht të neglizhueshme, është të paktën mungesë njohje e mospranim realiteti. Asnjë prej shteteve ballkanike, të ftuar në këtë nismë, nuk ka vlerën e partnerit strategjik për tjetrin, me përjashtimin e vetëm të Shqipërisë për Kosovën, bile edhe këtu, e anasjella ende nuk është e vërtetë, sepse Shqipëria ka të tjera vende europiane me marrëdhënie shumë më të vlerësuara se ato me Kosovën.
Si për ta përforcuar këtë, jo më larg se disa muaj më parë, pikërisht Kosova rriti me 100% tarifat doganore për disa mallra të hyra nga Serbia, pa pasur asnjë problematikë madhore e pa krijuar as mungesa të qytetarët, duke dëshmuar kësisoj se shkëmbimet mes vendeve nuk janë aspak të një rëndësie me karakter jetik. Një sjellje e tillë në Europën e Bashkuar do të ishte e paimagjinueshme, çka edhe dëshmohet me vonesat e Brexit dhe problematikën që mendohet se mund të shkaktojë një Brexit pa marrëveshje, që do të impononte kufij mes vendeve të lidhura ngushtë e me nivel të lartë shkëmbimesh tregtare me njëri-tjetrin.
Ndaj, në gjykimin tonë, një tentativë për të angazhuar vendin tonë në marrëveshje të tilla jashtë BE-së do të ishte një hap i gabuar, për më tepër kur bëhet fjalë për forcim lidhjesh me Serbinë, kur dihet që kjo e fundit ka një marrëdhënie të posaçme dhe është e përkëdhelura në Ballkan e Rusisë së Putinit, marrëveshjet me të cilën kritikohen nga BE dhe do të përbëjnë një problematikë më vete për anëtarësimin përfundimtar të vetë Serbisë në BE.
Ky hap i KM, i ndërmarrë nën sfondin e një situate krize të thellë politike në vend, me opozitën reale jashtë Parlamentit, që Presidentit i ka nisur proces shkarkimi, me disa institucione qendrore jofunksionale, e sidomos pas zgjedhjeve lokale që dëshmuan braktisjen masive të qytetarëve dhe një mosbegenisje historike të politikës qeverisëse dëshmon për një angazhim aspak konsensual të marrë prej tij, në emër të Republikës së Shqipërisë.
E nëse kujton që vajtja në Beograd u bë pasi në Kosovë, zgjedhjet kishin prodhuar një koalicion fitues që përfaqësonte opozitën e deridjeshme, e cila minimumi do të duhej të konsiderohej për shprehjen e një opinioni të posaçëm për hedhjen apo jo të këtij hapi, që e prek drejtpërdrejt Republikën e Kosovës, atëherë nuk është aspak për t’u habitur që dëgjohen gjithmonë e më shumë zëra, që e shohin me dyshim pavarësinë e Tiranës, për vendimmarrjet strategjike dhe me karakter jetik për kombin./Monitor/
