Partia Demokratike dhe aleatët e saj prezantuan sot platformën për zgjedhje të lira dhe të ndershme, duke evidentuar të gjithë problematikën e shfaqur në zgjedhjet vendore të 2015-ës dhe ato parlamentare të 2017.
Ish-deputeti Oerd Bylykbashi, një prej ekspertëve të zgjedhjeve pranë PD-së, tha se parakusht themelor është vullneti i qeverisë kundër korrupsionit zgjedhor.
Sipas opozitës, Rama nuk mund të garantojë parandalimin e korrupsionit zgjedhor, pra fenomenit të shit-blerjes së votave, pasi ai është personi që ktheu në sistem një fenomen të tillë.
ZBATIMI I LIGJIT VS. REFORMA ZGJEDHORE
- Pavarësisht nevojës për reformë zgjedhore, problemet më madhore në mbarëvajtjen e zgjedhjeve nuk kanë nevojë për ndryshime në Kodin Zgjedhor.
- Këto probleme janë çështje të qeverisjes së përditshme, pra, kërkojnë vetëm vullnetin politik dhe përgjegjshmërinë e Qeverisë.
- Në rast nevoje për legjislacion, nevojitet vetëm shumicë e thjeshtë, akte të Këshillit të Ministrave apo të ministrave përgjegjës.
PROBLEMET MADHORE TË ZGJEDHJEVE
- Përfshirja e krimit të organizuar në bashkëpunim me qeverinë në shitblerjen e votës dhe presioni mbi zgjedhësit.
- Presioni mbi administratën dhe abuzimi me burimet shtetërore.
- Identifikimi i besueshëm i zgjedhësve.
- Lista e zgjedhësve dhe sistemi i adresave.
- Votimi fiktiv i emigrantëve.
- Roli i policisë në zgjedhje
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE KRIMI I ORGANIZUAR & SHITBLERJA E VOTËS
- Shitblerja e votës përbën korrupsion zgjedhor. (krim i rëndë – Kodi Penal 2017) Ky fenomen kriminal cënon lirinë e votës.
- Në 2015-2017 përfshirja e krimit në marrëveshje me qeverinë u kthye në problem akut zgjedhor.
- Zgjedhjet e Korçës në tetor 2013 provuan shitblerjen e organizuar të votës nga PS. Amnistia nga PS e këtij krimi zgjedhor konfirmoi se shitblerja e votës u bë me mbështetje të qëllimshme politike.
- Për herë të parë, ODIHR-i bëri rekomandim për shitblerjen e votës në zgjedhjet 2015. (rekomandimi 14)
- Zgjedhjet e pjesshme të Dibrës në shtator 2016 vërtetuan përdorimin sistematik dhe të organizuar të krimit të organizuar me përfshirjen e niveleve më të larta politike (Dosja 184).
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE SHITBLERJA E VOTËS
- Fushata e kanabizimit në 2015-2017, kontrolli i territorit nga rrjetet kriminale me mbështetje policore, sasia e madhe e parasë kriminale, bashkëpunimi i krimit me politikën dhe mbulimi prej saj diktuan rezultatet në zgjedhjet 2017. (Dosja 339/2017)
- Në 2017-ën, ODIHR-i konstatoi rritje dramatike të problemit dhe e renditi shitblerjen e votës në rekomandimin prioritar nr. 2.
- Një sondazh i financuar nga Bashkimi Europian gjeti se 20% e zgjedhësve në Shqipëri pranuan se janë prekur nga shitblerja e votës.
- Korniza ligjore në Kodin Zgjedhor dhe Kodin Penal është e mjaftueshme për të goditur shitblerjen e votës. Përfshirja direkte e Ramës me pushtetin e kryeministrit siguron pandëshkueshmëri.
- Zgjidhja e duarve të drejtësisë për të realizuar hetim, gjykim dhe dënim të krimeve zgjedhore pa ndërhyrje politike. (Dosja 184/2016 & Dosja 339/2017)
- Parakusht themelor mbetet vullneti i qeverisë kundër korrupsionit zgjedhor.
- Edi Rama është nxitësi dhe mbështetësi kryesor i këtij fenomeni. Ai nuk mund të garantojë sukses të luftës kundër shitblerjes së votës.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE PRESION MBI ADMINISTRATËN & ZGJEDHËSIT
- Qeveria ushtroi presion mbi punonjësit e administratës publike.
- Punonjësit u detyruan të marrin pjesë në fushatë dhe të votojnë për kandidatët e Qeverisë, duke u kërcënuar me largim nga puna.
- Zgjedhësit u kërcënuan me largim nga puna edhe në kompani private që kanë marrë tendera dhe favore shtetërore.
- Kryeministri urdhëroi policinë të mbledhë vota në fushatë për Partinë Socialiste.
- ODIHR: Cënimi i mundësisë së zgjedhësve të hedhin votën pa frikën e ndëshkimit (pg. 7.7 i Dokumentit të Kopenhagenit – OSBE, 1990)
- Rekomandim prioritar 3 (2017): Qeveria të luftojë presionet e lidhura me vendin e punës mbi zgjedhësit.
- Rekomandim prioritar 8 (2017): Shteti duhet të garantojë zgjedhje të lirë dhe të fshehtë. Duhet të parandalohet çdo formë presioni.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE ABUZIMI I BURIMEVE SHTETËRORE
- Zyrtarë të lartë shpërndanë çertifikata për legalizimin e pronës në fushatë.
- Kandidatë të qeverisë përdorën aktivitete dhe burime shtetërore për fushatë.
- Qeveria bëri punësime për qëllime zgjedhore.
- Qeveria përdori ndihmën ekonomike, banesat sociale dhe skemat e tjera të ndihmës.
- Qeveria lejoi përfitime fiskale dhe pronësore në zgjedhje.
- ODIHR: Pati shkelje të parimit të ndarjes së qartë të shtetit nga partitë politike.
(pg 5.4 i Dokumentit të Kopenhagenit, OSBE 1990)
- ODIHR, rekomandim prioritar 3: Qeveria të luftojë abuzimin me burimet shtetërore.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE IDENTIFIKIMI I ZGJEDHËSVE
- Në 2007-ën identifikimi i zgjedhësve shkaktoi krizë politike dhe shtyrje të zgjedhjeve vendore. (Certifikatat)
- Aktualisht, 1.4 milion letërnjoftime të 2009-ës skadojnë më 30 qershor 2019. Kjo prek 90% të zgjedhësve aktivë.
- Qeveria nuk ka marrë masa për pajisjen e 1.4 milion zgjedhësve me letërnjoftime të reja.
- Çmimi i rritur i letërnjoftimeve pengon zgjedhësit e varfër dhe mundëson blerjen masive të votës. Për shtresat në nevojë nuk ka asnjë subvencionim.
- Selektivitet politik duke vonuar letërnjoftimet e zgjedhësve të opozitës.
- Zgjatja e afatit pa ndryshuar datën mbi letërnjoftim, mundëson blerje masive të votës duke u marrë votuesve letërnjoftimin që skadon.
- Pamundësia e verifikimit të letërnjoftimeve me afat të zgjatur mundëson përdorim masiv të letërnjoftimeve të fallsifikuara me 1 përdorim.
- Nevojitet një fushatë rinovimi, masa lehtësuese dhe sistem i besueshëm verifikimi i letërnjoftimeve në qendrat e votimit.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE VOTIMI FIKTIV I EMIGRANTËVE
• Janë mbi 1 milionë emigrantë në listat e zgjedhësve. Shumica e tyre nuk vjen të votojë.
• Rekordet e zgjedhësve emigrantë abuzohen nga PS për manipulim të zgjedhjeve.
• Shumë emigrantë rezultojnë të kenë votuar pa ardhur fare në Shqipëri.
• Skema me letërnjoftime të fallsifikuara apo korruptimi i komisionerëve përdoren për të mbushur kutitë.
• Sistemi TIMS manipulohet për të përputhur hyrje-daljet në kufi me firmat e fallsifikuara në QV.
• Nevojiten sisteme verifikimi të identitetit në QV dhe hetime para dhe pas zgjedhjeve në sistemin TIMS.
PROBLEMET E ZGJEDHJEVE ROLI I POLICISË
• Segmente të politizuar dhe të inkriminuar të Policisë bashkëpunojnë me bandat në zgjedhje.
• Policia mbron, shoqëron dhe mbulon strukturat kriminale që blejnë vota për llogari të PS. Nuk hetohen rastet, hetimet zvarriten ose mbyllen.
• Presionet mbi zgjedhësit në fushatë apo në ditën e votimit nuk hetohen dhe nuk parandalohen.
• Drejtues dhe efektivë të tjerë të policisë marrin pjesë në fushatë.
• Është shfuqizuar baza ligjore që disiplinonte policinë në zgjedhje.
• Politizimi i rekrutimeve në polici e ka kthyer atë në instrument politik zgjedhor.
• Nevojitet një sistem efektiv masash për të pamundësuar përdorimin e policisë dhe për të goditur krimin zgjedhor.
• Vullneti i qeverisë për zgjedhje të lira duhet të përçohet në mënyrë efektive në polici.
