Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) në raportin e fundit për Shqipërinë, vlerëson rritjen ekonomike të vendit, po njëkohësisht paralajmëron për sfidat që do të ketë vendi si rrjedhojë e plakjes dhe emigracionit të shpejtë.
“Pavarësisht ecurisë pozitive makroekonomike, Shqipëria përballet me sfida të rëndësishme strukturore. PBB-ja për frymë mbetet rreth një e katërta e niveleve të SHBA-së dhe BE-15, të ndikuar nga plakja e shpejtë e popullsisë dhe niveli i lartë i emigracionit. Zbatimi i reformave të thella, që përfshijnë përmirësimin e qeverisjes, forcimin e menaxhimit të financave publike, dhe rritjen e kapitalit njerëzor e produktivitetit, është thelbësor për të nxitur rritje afatgjatë dhe për të arritur harmonizimin ekonomik me standardet evropiane.”- FMN, në raportin e radhës për rishikimin e marrëveshjes me Shqipërinë
Sipas FMN, Ekonomia shqiptare ka shënuar një performancë të mirë vitet e fundit, e mbështetur nga politika të kujdesshme makroekonomike. Prodhimi aktual është ndjeshëm mbi trendin e tij para pandemisë, falë një sektori turizmi në lulëzim. Politikat fiskale të kujdesshme kanë kontribuar në një ulje të dukshme të borxhit publik, ndërsa politika monetare proaktive, rënia e çmimeve globale të mallrave dhe forcimi i lekut kanë ndihmuar në uljen e inflacionit. Balancat e jashtme janë ngushtuar dukshëm.
Perspektivat për rritjen ekonomike pritet të mbeten solide. Pas një zgjerimi prej 3.9% në vitin 2023, rritja reale e PBB-së pritet të arrijë mesatarisht rreth 3.5% gjatë periudhës 2024–2029, e nxitur nga konsumatorët vendas, turizmi dhe aktiviteti ndërtimor. Inflacioni në fund të vitit 2024 pritet të jetë rreth 2%, nën objektivin prej 3% të Bankës së Shqipërisë (BSH). Megjithëse efektet bazë nga një rënie e ndjeshme mujore në fillim të vitit 2024 do ta shtyjnë përkohësisht inflacionin të rritet në gjysmën e parë të vitit 2025, një rikthim i qëndrueshëm në objektiv nuk pritet përpara vitit 2026, për shkak të nivelit të lartë të ngurtësisë në procesin e inflacionit në Shqipëri.
Autoritetet pritet të tejkalojnë objektivin e buxhetit për vitin 2024. Me të ardhurat në rrugë të mbarë, falë një konjukture të favorshme, dhe me realizimin e ngadaltë të shpenzimeve kapitale, suficiti primar pritet të jetë rreth 0.5% e PBB-së në vitin 2024, pak më i lartë se objektivi prej 0.3% i PBB-së i vendosur në buxhet. Buxheti i vitit 2025 synon një bilanc primar zero. Raporti i borxhit publik, që pritet të jetë rreth 56% në fund të vitit 2024, pritet të bjerë në rreth 50% deri në vitin 2029 dhe vlerësohet të jetë i qëndrueshëm në periudhën afatmesme.
Dobësitë sistemike në sistemin financiar duket se janë përgjithësisht të kontrolluara. Sektori bankar mbetet mirëkapitalizuar dhe likuid, me norma mesatare të kujdesit mbi kërkesat rregullatore. Megjithatë, ekspozimet e bankave ndaj kredimarrësve të mëdhenj dhe shtetit përfaqësojnë burime rreziku, ashtu si edhe zgjerimi i shpejtë i huadhënies së bankave në sektorin e pasurive të paluajtshme, ku rritja e çmimeve vazhdon dhe përbën dy të tretat e kredive në valutë të pahedhura.
Drejtuesit Ekzekutivë u shprehën dakord me vlerësimin e stafit dhe mirëpritën performancën e fortë ekonomike të Shqipërisë, e mbështetur nga politika të kujdesshme makroekonomike dhe një sektor turizmi në lulëzim. Ata ranë dakord se perspektiva mbetet e favorshme, me rreziqe të balancuara në mënyrë të përgjithshme, por vërejtën sfida strukturore që lidhen me plakjen e shpejtë të popullsisë, emigracionin, produktivitetin e ulët dhe mangësitë në qeverisje. Drejtuesit theksuan rëndësinë e ruajtjes së stabilitetit makroekonomik duke avancuar reformat për të përshpejtuar konvergjencën me BE-në dhe për të nxitur rritje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse.
Ata vlerësuan se mbajtja e një suficiti primar modest vjetor, së bashku me përpjekjet e vazhdueshme për të forcuar menaxhimin e borxhit, do të ndihmojë në përforcimin e qëndrueshmërisë fiskale. Ndërsa mirëpritën përparimin në strategjinë afatmesme të të ardhurave të autoriteteve, Drejtuesit theksuan se zbatimi i vazhdueshëm i reformave në administrimin e të ardhurave dhe politikën fiskale do të jetë i nevojshëm për të adresuar nevojat në rritje të shpenzimeve. Ata nënvizuan se reformat në investimet publike dhe menaxhimin e risqeve fiskale, veçanërisht ato që lidhen me ndërmarrjet shtetërore dhe partneritetet publike-private, janë thelbësore për transparencën fiskale.
Drejtuesit ranë dakord se pasiguria e lidhur me perspektivën ekonomike kërkon një qasje të bazuar në të dhëna për politikën monetare. Meqenëse vlerësohet se forcimi i qëndrueshëm i lekut reflekton kryesisht faktorët themelorë, ata theksuan se kursi i këmbimit duhet të lihet të përshtatet më fleksibël, duke përdorur ndërhyrjet si një mjet plotësues për të adresuar luhatjet e paarsyeshme. Gjithashtu, vlerësuan se vlerësimi i kujdesshëm i kostove dhe përfitimeve të akumulimit të mëtejshëm të rezervave është i rëndësishëm.
Ata theksuan se vigjilenca e vazhdueshme mbikëqyrëse është jetike, duke marrë parasysh cenueshmëritë në sektorin financiar që lidhen me rritjen e kredive në sektorin e pasurive të paluajtshme, si dhe ekspozimin e madh të bankave ndaj kredimarrësve të mëdhenj dhe shtetit. Drejtuesit inkurajuan autoritetet të sigurojnë përputhje të rreptë me rregulloret dhe të avancojnë drejt përputhjes me standardet e BE-së, si dhe të forcojnë instrumentet makroprudenciale. Thellimi i tregjeve financiare dhe përmirësimi i mbikëqyrjes së institucioneve financiare jo-bankare janë kyçe për të forcuar qëndrueshmërinë dhe ruajtur integritetin.
Drejtuesit theksuan se reformat e thelluara janë të domosdoshme për të maksimizuar përfitimet nga procesi i anëtarësimit në BE. Politikat duhet të fokusohen në rritjen e produktivitetit duke nxitur integrimin në zinxhirët globalë të vlerës, heqjen e pengesave për rritjen e ndërmarrjeve dhe promovimin e aksesit në financimin bankar. Përpjekjet për të përditësuar programet arsimore dhe të trajnimit, për të avancuar agjendën dixhitale, për të nxitur pjesëmarrjen e grave në tregun e punës dhe për të diversifikuar burimet e energjisë së rinovueshme janë gjithashtu të rëndësishme. Drejtuesit theksuan se investimet e vazhdueshme në infrastrukturë dhe reformat në qeverisje – përfshirë zbatimin e Strategjisë Antikorrupsion 2024–2030 dhe përputhjen me standardet ndërkombëtare të AML/CFT – mbeten prioritete kryesore./ MONITOR
