Nga Luke Coffey
Kur merret parasysh siguria dhe stabiliteti i Evropës, gjëja e parë që vjen në mendje është pushtimi i Ukrainës nga Rusia. Në fund të fundit, është shpërthimi më i madh i luftës në Evropë që nga vitet 1940.
Megjithatë, rreth 1000 kilometra në jugperëndim të vijës së frontit në Ukrainë, një tjetër krizë sigurie evropiane po shpërthen.
Rajoni i Ballkanit në Evropën Juglindore është i prirur ndaj destabilitetit. Ajo përballet me shumë sfida ekonomike. Dallimet etnike, fetare dhe sektare mbeten një burim fërkimi në shoqëri. Dhe për mirë a për keq, është gjithashtu e ndjeshme ndaj ndikimit të aktorëve të jashtëm; Rusia, SHBA, Kina dhe Turqia, ndër të tjera, kanë interesa dhe kanë ndikim në rajon.
Pas disa luftërave të përgjakshme sektare në vitet 1990, pas shpërbërjes së Jugosllavisë, evropianët dhe amerikanët ishin në gjendje të stabilizonin rajonin përmes një sërë operacionesh paqeruajtëse. Situata gjeopolitike në Ballkan që atëherë ka mbetur e qëndrueshme, por e brishtë. Nuk ka pasur një kërcënim serioz për destabilitet – deri më tani.
Ballkani është një shembull i mirë i punës së papërfunduar të Evropës në drejtim të integrimit euroatlantik. Pjesërisht, ky mund të jetë një burim i vështirësive aktuale të rajonit. Kroacia dhe Sllovenia janë në BE dhe NATO. Maqedonia e Veriut, Shqipëria dhe Mali i Zi janë në NATO, por jo në BE. Kosova aspiron anëtarësimin si në BE ashtu edhe në NATO. Serbia mbetet e vendosur në sferën e influencës ruse, duke shërbyer si mbajtësja e Moskës në rajon, por herë pas here dërgon sinjale se dëshiron t’i afrohet BE-së.
“Ballkani është një shembull i mirë i punës së papërfunduar të Evropës në drejtim të integrimit euroatlantik” – Luke Coffey.
Por ndoshta vendi më i ndërlikuar, por më i rëndësishëm, në rajon është Bosnja dhe Hercegovina. Edhe pse ka filluar proceset formale për anëtarësimin në BE dhe NATO, pak progres është bërë. Ashtu si fqinjët e saj, ajo përballet me shumë sfida sociale dhe ekonomike dhe, siç mund të prisni, këto sfida përkeqësohen nga ndarjet sektare brenda vendit që po ushqehen nga ata jashtë tij.
Në Bosnje dhe Hercegovinë, dy entitete nënshtetërore u shfaqën si rezultat i Marrëveshjes së Dejtonit pas luftës civile të viteve 1990: Federata etnikisht boshnjake dhe kroate e Bosnjë dhe Hercegovinës dhe Republika Srpska etnikisht serbe. Lideri i këtij të fundit, Milorad Dodik, prej kohësh ka mbrojtur pavarësinë. Vitet e fundit ai gjithashtu ka ndërmarrë hapa për të minuar strukturat legjitime shtetërore të Bosnjë dhe Hercegovinës duke krijuar institucione paralele brenda Republikës Srpska.
Muajin e kaluar, për shembull, Asambleja Kombëtare e Republika Srpska miratoi një ligj të ri zgjedhor, i konsideruar si jokushtetues dhe krijoi një kornizë ligjore për mbajtjen e referendumeve, të cilat shumë njerëz kanë frikë se mund të përdoret për një votim të ardhshëm mbi pavarësinë. Këto masa jo vetëm që minojnë sovranitetin shtetëror të Bosnjë-Hercegovinës, ato kërcënojnë të sjellin paqëndrueshmëri në Ballkan duke rrezikuar suksesin e Marrëveshjes së Dejtonit të vitit 1995.
Dy ngjarje të ardhshme mund të shërbejnë si pretekst për paqëndrueshmëri të re në rajon. Pika e parë e mundshme e ndezjes është një projekt-rezolutë që po debatohet nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së që propozon caktimin e 11 korrikut si “Dita Ndërkombëtare e Përkujtimit të Gjenocidit në Srebrenicë”. Në vitin 1995, serbët e Bosnjës, së bashku me njësitë paraushtarake nga Serbia, masakruan më shumë se 8,000 myslimanë boshnjakë në Srebrenicë pasi OKB-ja e shpalli qytetin një zonë të sigurt.
Natyrisht, Dodik dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiç e kanë kritikuar ashpër rezolutën. Kjo kritikë nga njerëz si Dodik nuk është befasuese; ka shumë zyrtarë në Republikën Srpska dhe Serbi që minimizojnë atë që ndodhi në Srebrenicë në vitin 1995. Dodik ka thënë se raportet për përfshirjen e Serbisë në vdekjen e gati 8,000 muslimanëve boshnjakë janë “të pavërteta” dhe shumë nga viktimat janë “ende gjallë”.
Duke ngritur rrezikun edhe më lart, Dodik ka deklaruar se nëse Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miraton rezolutën, ai do të kërkojë mundësinë e radhës për t’u shkëputur nga Bosnja dhe Hercegovina. Duke marrë parasysh retorikën e tij të mëparshme për çështjen e pavarësisë për Republikën Srpska, kërcënimet e tij duhet të merren seriozisht.
“Rishikimi i kufijve bazuar në linjat etnike dhe sektare do të hapte kutinë e Pandorës” – Luke Coffey
Së dyti, këtë javë do të mblidhet në Beograd i ashtuquajturi Asambleja e Pashkëve e Serbisë dhe Republika Srpska. Sipas një deklarate të qeverisë serbe, “do të merren vendime të rëndësishme për mbijetesën e popullit serb në vatrat e tyre, përparimin e tij ekonomik, ruajtjen e gjuhës serbe dhe alfabetit cirilik dhe trashëgimisë së përbashkët kulturore”.
Elita politike në Serbi shpesh ka diskutuar vizionin e saj për të ashtuquajturën “botë serbe”, me Beogradin si qendër të saj. Ekziston shqetësimi se votimi në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, i kombinuar me organizimin e të ashtuquajturës Asambleja e Pashkëve, mund ta bindë Dodikun se është koha e duhur për të shpallur pavarësinë nga Bosnja dhe Hercegovina dhe për të krijuar një bashkim me Serbinë.
Një veprim i tillë do të ishte katastrofik për rajonin. Rishikimi i kufijve bazuar në linjat etnike dhe sektare do të hapte kutinë e Pandorës. Ballkani tashmë ka kaluar nëpër një valë të baticës ndryshimesh kufijsh në vitet 1990. Gjatë kësaj periudhe, më shumë se 100,000 njerëz vdiqën dhe miliona u zhvendosën gjatë konflikteve sektare.
Efektet e rivizatimit të kufijve të Bosnjë-Hercegovinës dhe Serbisë do të ndiheshin edhe gjetkë. Kjo është veçanërisht e vërtetë në rajonet e tjera të Ballkanit, si Kosova, me pakicën e saj serbe, Maqedonia, me rajonet e saj etnikisht shqiptare, madje edhe Serbia, me rajonin e Sanxhakut me shumicë myslimane dhe rajonin e Vojvodinës.
Që nga vitet 1990, komuniteti ndërkombëtar ka investuar shumë gjak dhe para për të siguruar që Ballkani të mbetet paqësor dhe stabil. Edhe vende të largëta si Argjentina, në Amerikën Latine, Maroku, në Afrikën e Veriut dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, në Lindjen e Mesme, kanë shërbyer si paqeruajtës në rajon gjatë viteve.
Me fokusin aktual të komunitetit ndërkombëtar në Ukrainë, Iran, Tajvan dhe Gaza, ai nuk duhet të injorojë Ballkanin. Gjatë kësaj jave, gjërat do të fillojnë të nxehen atje.
Burimi: Arab News
