Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan dëshiron të ngjallë besim tek votuesit e tij: “Ne do ta mposhtim opozitën në të gjitha bastionet e saj!” Me këtë shpallje lufte pak ditë më parë ai prezantoi kandidatët e partisë së tij (AKP) dhe nisi zyrtarisht fushatën për zgjedhjet lokale. Në zgjedhjet e 31 marsit, Erdogan para së gjithash dëshiron të rifitojë metropolet e forta ekonomikisht të Turqisë, si Stambolli, Ankaraja, Izmiri dhe Antalia, të cilat drejtohen nga opozita. Por ai nuk dukej i sigurt për fitoren. Sepse edhe ai e di shumë mirë që votuesit në qytetet e mëdha janë të paparashikueshëm.
Sepse kush ka metropolet në dorë ka edhe fuqi të madhe. Ato përbëjnë pothuajse gjysmën e prodhimit ekonomik në Turqi. Prandaj, AKP-ja me çdo kusht kërkon t’i rikthejë nën kontrollin e saj. Ajo bën atë që mendon se është e nevojshme dhe përdor të gjitha mjetet. Kjo përfshin shtrëngimin e shumë fushave dhe censurën e internetit.
Në dhjetor u bë e ditur se 16 VPN (Rrjeti Privat Virtual) në Turqi janë bllokuar me urdhër të Drejtorisë së Teknologjive të Informacionit dhe Komunikimit – pa vendim gjykate. Të bllokuara janë VPN-të e njohura si Proton, Surfshark, SuperVPN dhe Psiphon, disa prej të cilave përdoren dhe rekomandohen nga DW për të anashkaluar censurën në disa rajone të botës.
Një VPN është një shërbim digjital që lejon përdoruesit të shfletojnë internetin në një mënyrë të koduar dhe të mbrojtur duke fshehur aktivitetin dhe vendndodhjen e rrjetit. VPN-të janë veçanërisht të njohura dhe të përhapura në vendet me regjime autoritare. Atje, ato përdoren kryesisht për të hyrë në faqet e internetit të bllokuara dhe mediat sociale të bllokuara.
Në vitin 2022 janë bllokuar 712.000 faqe
Sipas Shoqatës Turke për Lirinë e Shprehjes, e cila ka dokumentuar censurën e internetit në Turqi prej vitesh, më shumë se 712.000 faqe interneti u bllokuan në vitin 2022. Sipas raportit të tyre vjetor, rreth 150.000 URL, 9.000 llogari në Twitter, 55.500 tweets, 16.585 video në YouTube, 12.000 përmbajtje në Facebook dhe 11.150 postime në Instagram u bllokuan gjithashtu. Baza për këtë është Ligji i Internetit, i cili ka hyrë në fuqi në vitin 2007.
Sipas ekspertit të teknologjisë digjitale Füsun Sarp Nebil, kështu filloi censura e internetit. “Deri në vitin 2013, ne kishim bllokime në YouTube dhe Eksi Sözlük (një sajt i njohur me përmbajtje të krijuar nga përdoruesit), por censura nuk ishte masive”. Që nga protestat dhe zbulimet e Parkut Gezi të vitit 2013 po atë vit, ligjet janë shtrënguar ndjeshëm.
Në maj 2013, aktivistët për mbrojtjen e ekologjisë filluan protestat kundër ndërtimit në zonën e parkut popullor Gezi në Stamboll. Protestat e tyre u përhapën shpejt dhe u organizuan kryesisht në internet. Skandali më i madh i korrupsionit deri më tani, në të cilin ishte përfshirë presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan, ndodhi në dhjetor 2013. Regjistrime të shumta telefonike të bisedave konfidenciale janë publikuar në YouTube, duke zbuluar transferta të dyshimta parash midis anëtarëve të qeverisë dhe biznesmenëve të dyshimtë – pas së cilës ligji i Turqisë për internetin u shtrëngua më tej.
“Në 17 vitet e fundit, qeveria e ka reformuar ligjin 19 herë”, thotë Nebil. Në vitin 2020 pasoi një amendament lidhur me rrjetet sociale dhe më pas u miratua i ashtuquajturi ligji i disinformimit në vitin 2021.
Ky i fundit është, nga këndvështrimi i shumë ekspertëve, një tjetër instrument i përdorur nga qeveria për të shtypur lirinë e shprehjes dhe lirinë e shtypit. Kjo krijon një atmosferë frike dhe përpiqet të parandalojë çdo kritikë – nën maskën e mbrojtjes së qytetarëve nga informacionet e supozuara të rreme. Ligji penalizon shpërndarjen e “informacioneve të rreme ose mashtruese për sigurinë e brendshme dhe të jashtme të vendit”. Ky formulim i paqartë lë shumë hapësirë për interpretim. Një agjërim i vetëm, nga këndvështrimi i qeverisë turke, i pamjaftueshëm, për shembull, mund të nënkuptojë deri në tre vjet burg, gjë që shpesh e bëjnë prokurorët dhe gjyqtarët pro-qeveritar.
Kritikat e partisë AKP janë bllokuar
Për shembull, qasja në raportet për politikanët e AKP-së shpesh bllokohet bazuar në ligjet e internetit, shpjegon eksperti Füsun Sarp Nebil. Kohët e fundit janë bllokuar edhe postimet për korrupsion, dështime apo nepotizëm. “Vitin e kaluar, një letër nga prokurori publik zbuloi se ndalimi dhe bllokimi i përmbajtjes mund të arrihet edhe me ryshfet.
Raportimi kritik para zgjedhjeve të ardhshme të rëndësishme lokale në Turqi është gjithashtu i padëshirueshëm. Kandidatët e aleancës elektorale qeveritare nuk duhet të portretizohen në dritë të keqe. Sipas Nebil, duke bllokuar 16 shërbime VPN, qeveria synon të vendosë sa më shumë internetin nën kontrollin e saj. A funksionon me sukses?
Ndoshta, sipas ekspertëve: “Nëse qeveria vazhdon të marrë një mbështetje të lartë në zgjedhje, pavarësisht dështimeve të shumta dhe menaxhimit të dobët të krizave të ndryshme, duhet të supozohet se taktikat e saj janë të suksesshme”.
Nga ana tjetër, shumë qytetarë janë bërë më të neveritur nga shtrëngimi i vazhdueshëm i ligjeve të internetit dhe ndalimi i shërbimeve. Sapo VPN bllokohet, ata përdorin një alternativë. “Krahasuar me vendet e tjera, shumë njerëz në Turqi janë të njohur me VPN-të. Është një lojë mace e miu. Ne qeshim me të tani,” thotë Nabil.
Bllokada teknologjike dhe censura
Eksperti i teknologjisë shpjegon gjithashtu se qeveria jo vetëm që po përdor censurën për të heshtur kritikët, por gjithashtu po ngadalëson përhapjen e infrastrukturës digjitale. Sipas Nebil, tashmë në vitin 2006, njëmbëdhjetë kompani morën licenca për instalimin e kabllove dhe rrjeteve optike moderne. Ata paguanin shuma të mëdha për fibra optike në atë kohë – midis 100.000 dhe 200.000 dollarë amerikanë, në varësi të rajonit. Megjithatë, qeveria vazhdoi të vononte përfundimin e infrastrukturës digjitale. Sot arritëm vetëm një pjesë të asaj që ishte planifikuar fillimisht. “Pamë pasojat fatale pas tërmeteve të mëdha”, kujton Nebil.
Dy tërmete të fuqishme tronditën Turqinë jugore më 6 shkurt 2023, duke vrarë më shumë se 50.000 njerëz. Pas tërmetit, telekomunikacioni u shemb pjesërisht, duke e bërë të pamundur koordinimin e operacioneve të kërkim-shpëtimit dhe ofrimin e ndihmës humanitare.
/DW/
