Nga Zija Çela
Kur mësuesja më pyeti për Murin e Kinës, ula kokën. Po atë çast edhe Patarusha, shoqja ime e bankës, u zbeh në fytyrë dhe pati një lëvizje të pavullnetshme të fikthit. Të gjithë i rëndoi heshtja. Meqë pandehën se nuk kisha mësuar, për të më ardhur në ndihmë, filluan të pëshpërisnin prapa meje:
“Është tremijë kilometra i gjatë. Lartësia gjashtë deri në tetëmbëdhjetë metra. Gjerësia shkon nga tetë në dhjetë. Për ta ngritur, puna nisi në shekullin e katërt dhe përfundoi në shekullin…”
Mirëpo unë përsëri s’e çela gojën, rrija shul më këmbë.
– Si kështu, – u habit mësuesja, duke m’u afruar, – nuk di asgjë për murin më të madh në botë?! Të paktën, e pranon se është më i madhi? Ai edhe nga hëna dallohet me sy të lirë.
Mua m’u rrëmbushën sytë dhe dola nga klasa i ndërlikur.
Sigurisht, e kisha mësuar tërë lëndën e tekstit. Madje, më kishte rastisur të shihja edhe ndonjë film dokumentar apo të shfletoja revista, ku botoheshin shkrime e fotografi me ngjyra. E dija mirë përse ishte ngritur muri dikur. Kishte ndarë pjesët e brendshme të Kinës nga stepat, pasi andej sulmonin fiset barbare.
Por si mund të flisja unë për një pendë penguese aq të largët, kur një mur tjetër, që e kisha ditë për ditë para syve, më ndante mizorisht nga Patarusha?!
Muri ynë nuk zgjatej përmes malesh e luginash, kullë mbas kulle. Ai kalonte mes dy kopshteve të shtëpive, shtëpisë sime dhe asaj të Patarushës. Kur dilnim në oborr, fqinjët nuk na shihnin, sikundër ne nuk i shihnim në oborrin e tyre. Shpesh, teksa rrija në vetmi, më mundonte një dëshirë sëmbuese dhe pyesja veten: “E ç’bëhet matanë tani?” Por edhe rrugës po të haseshin, baballarët tanë s’i flisnin njëri-tjetrit. Të kërcënuar prej tyre me paralajmërime të rrepta, as mua e Patarushës nuk na zgjidhej gjuha. Ajo përkulej, bënte sikur përvishte kallamat e çorapeve dhe kësisoj kalonim pa një përshëndetje.
Mbaj mend se në fillim tërë fajin ia hidhja murit. Për shkakun e tij, kur unë e Patarusha ende nuk kishim lindur, baballarët tanë desh ishin vrarë. Murin e kishin gjetur nga gjyshërit, por grindjet mes tyre nuk pushonin: Kujt i takonte trashëgimia, cili ishte pronari i vërtetë? Sa herë shpërthente kjo mëri e vjetër, nënën e kaplonte frika se mos ndodhte ndonjë hata e kobshme. Por edhe jeta e përditshme rridhte plot mërzi, sekush në hesap të vet. Nëse kishte gëzim në njërën shtëpi, në tjetrën mbylleshin veshët. Heshtja midis nesh ishte me të vërtetë për bind, sa të vinte të besoje se fqinji nuk rronte fare në këtë botë.
Njëherë, kur Patarusha u sëmur nga bronkiti dhe nuk u duk në shkollë një javë rresht, më shkuan lot nga malli. Qava natën, pasi më doli gjumi. E kisha parë në ëndërr duke ia zgjatur dorën, por unë nuk arrija ta prekja, se ajo trembej, largohej prej meje sikur të isha barbar. Megjithatë, as kur mbaroi vesimi i mëngjesit dhe dola në oborr, nuk pata guxim ta kapërceja murin, që më ndante nga oborri i Patarushës dhe që, gjithë-gjithë, një kacavarje donte.
Pikërisht nga këto brenga m’u kyç goja asaj dite, kur mësuesja më pyeti për murin e famshëm kinez.
Mirëpo, për fat të mirë, muri ynë u prish më vonë. U hap një rrugë që mori ca nga ne, ca nga kopshti i fqinjit. Rrethimin e ri e bëmë me kangjella të ulëta, kurse ata përdorën vetëm rrjetë teli, madje lanë dhe një deriçkë në skaj.
Një ditë, teksa latonte drurin e kazmës shytë, babai përgjaku gishtin. Për të më mbajtur mua larg, i thirri sime ëme. Kërkonte ca duhan të grirë, që të ndalonte gjakun. Por nëna duket s’e dëgjoi, pasi ndodhej në ashef, ku po i hiqte këmishën uthullës. Matanë, në kopshtin e vogël, edhe babai i Patarushës ishte i zënë, prashiste zarzavatet. Megjithatë, nxori kutinë e duhanit dhe u afrua buzë deriçkës. Por atje stepi, ndoshta nga lëvizja e tim eti.
Për të mos e dhënë veten, babai i Patarushës u hoq sikur po dridhte një cigare, ndërsa babai im u fsheh mes ligustrave. Ulur galiç, ai e lëpiu gjakun duke pështyrë. Si të ishte tërbuar nga athëtira, qeni skërmitej e hamuliste fort, dhe mua më pikëllonte në zemër. Por babai e lëpiu gjakun me durim, derisa plaga iu përtha. Pastaj u ngrit dhe hijerëndë, thua se ishte në ndonjë paradë, demonstroi ca ecejake krenare në oborr. Shkonte e vinte duke e mbajtur trupin drejt dhe kokën në hava, si të donte të dëshmonte se përveç Zotit, sovranit të gjithëfuqishëm që rri lart në fronin qiellor, këtu poshtë kurrkujt nuk pranonte t’i bënte temena dhe as ia kishte nevojën.
Prindërit e vazhduan këtë zezonë gjatë e gjatë. Si edhe më parë, as përshëndeteshin në oborr, as flisnin në rrugë. Nuk flisnim as unë e Patarusha. Dalëngadalë po më dukej vetja si honxhobonxho, derisa një ditë durimi m’u sos.
– Baba, – iu vardisa me ngulm, – e përse tërë ky mllef, kjo armiqësi pa shërim?! Tani as muri nuk është më, prej tij s’ka mbetur gjurma. Kur u shemb muri, ne…
– Muri?! – më ndërpreu ai. – Ç’rëndësi kanë tullat apo gurët! Ne ka shumë vjet që ia kemi kthyer kurrizin njëri-tjetrit dhe, kur ia kthen kurrizin dikujt, dije se në mes ke ngritur një mur. Nuk ka mur më ndarës se ky, mor bir. Shpina, shpina e njeriut është muri i vërtetë i botës!
(Nga libri “Princi i buzëqeshjes”)
