Shqipëria po përballet me një rritje të ndjeshme të zjarreve në pyje, ku data 21 korrik shënoi ditën me numrin më të lartë të alarmeve aktive që nga fillimi i vitit, me rreth 37 vatra zjarri të konfirmuara nga sistemi satelitor i Global Forest Watch. Gjatë gjithë sezonit, zjarret kanë përfshirë një sipërfaqe të konsiderueshme prej 9,977 hektarësh të djegur, duke theksuar nevojën urgjente për masa më efektive të parandalimit dhe menaxhimit të tyre.
Vatrat e para të zjarrit për këtë vit u regjistruan më 25 qershor, me rreth 13 vatra të raportuara sipas Qendrës Operacionale të Emergjencave Civile. Situata ka vijuar të përkeqësohet gjatë muajit korrik. 21 korriku ka shënuar ditën me numrin më të lartë të alarmeve të zjarrit për këtë vit, sipas sistemit satelitor të Global Forest Watch, me rreth 37 vatra aktive të raportuara vetëm në një ditë, të cilat përfshijnë vetëm alarmet me një nivel të lartë besimi.
Deri më tani, për vitin 2025, janë raportuar rreth 42 zjarre në total, ndërsa sipërfaqja e djegur ka arritur në 9977 hektarë. Kjo përfaqëson një ndikim të ndjeshëm në mjedis dhe kërkon vëmendje të shtuar nga autoritetet, strukturat e emergjencës dhe komuniteti lokal, veçanërisht në kushtet e temperaturave të larta dhe thatësirës ekstreme që pritet të vijojë edhe gjatë muajve në vijim.
Pavarësisht intensitetit të ditëve të fundit, të dhënat historike që nga viti 2012 tregojnë se ky trend është ende brenda mesatares në raport me periudhën (2006-2024). Viti më problematik mbetet 2012, me gjithsej 785 vatra zjarri të regjistruara.
Në periudhën 26 korrik 2021 – 21 korrik 2025, Shqipëria ka përjetuar 3,214 alarme zjarri të regjistruara nga sistemi satelitor VIIRS, ku 12 gusht 2024 shënon ditën me alarmin më të lartë të zjarreve. Nga viti 2001 deri në vitin 2024, vendi ka humbur gjithsej 20.200 hektarë të mbulesës pyjore për shkak të zjarreve, dhe 27.100 hektarë nga faktorë të tjerë.
Viti 2024 ka shënuar një tjetër alarm për pyjet shqiptare: zjarret kanë qenë shkaktari kryesor i humbjes së mbulesës së pemëve, duke kontribuar në 50% të sipërfaqes së humbur përgjatë vitit.
Sipas të dhënave zyrtare, gjatë vitit 2024, Shqipëria ka humbur gjithsej 889 hektarë mbulesë pyjore. Nga kjo shifër, 447 hektarë janë dëmtuar si pasojë direkte e zjarreve, ndërsa 442 hektarë janë humbur për shkak të faktorëve të tjerë, si shpyllëzimi për qëllime ndërtimi, bujqësie apo ndërtime infrastrukturore.
Megjithëse zjarret në pyjet po shkaktojnë dëme të mëdha mjedisore dhe ekonomike, zjarrvënia e qëllimshme mbetet një fenomen i pandëshkuar nga sistemi i drejtësisë. Sipas Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë, kundravajtjet në fushën e mjedisit ndëshkohen me gjobë, ndërsa krimet mjedisore, siç është shkatërrimi me zjarr i pyjeve dhe i mjedisit pyjor, dënohen me burgim që varion nga disa muaj deri në 20 vjet, në varësi të pasojave që zjarri shkakton për pronën, shëndetin apo jetën e njerëzve (neni 206/a).
Megjithatë, nga analiza e të dhënave gjyqësore për periudhën 2008–2025, rezulton se nuk ka asnjë vendim gjyqësor për rastet që lidhen me shkatërrimin me zjarr të pyjeve sipas këtij neni, duke reflektuar një problem serioz në zbatimin e ligjit.
Ndërkohë, nga 177 çështje penale mjedisore të ankimuara në apel, 47 prej tyre lidhen me prerjen e paligjshme të pyjeve (neni 205 të Kodit Penal), duke qenë kështu krimi mjedisor më i ndjekur në praktikë. Por kur vjen puna tek zjarrvënia, e cila shpesh shkakton dëme më të mëdha dhe me pasoja afatgjata për ekosistemet dhe komunitetet, rastet e referuara dhe gjykuara mbeten shumë të pakta, duke treguar një mungesë serioze të përqendrimit dhe prioritizimit në luftën kundër këtij fenomeni.
“Ndër vite është parë se çështjet gjyqësore penale mjedisore përfaqësojnë një numër shumë të vogël gjykimesh krahasuar më totalin e ngarkesës së Dhomës Penale të Apel. Një rekomandim logjik do të ishte që krimet kundër mjedisit të gjykoheshin me përparësi. KLGJ mund të disponojë me vendim të posaçëm në rast të pranimit të këtij rekomandimi. Në një rast të tillë, do të shmangeshin lehtësisht implikimet tejet negative që mund të vijnë nga ngritja e padive të reja me objekt “tejkalim të afatit të gjykimit të arsyeshëm”. Gjithashtu, kjo do të ndikonte në eleminimin e zvarritjeve në gjykata të çështjeve që implikojnë krime kundër mjedisit, duke i dhënë mundësi palëve të interesuara të restaurojnë besimin tek drejtësia efektive. Në të kundërt, gjykata nuk përmbush dot në këto kushte funksionin e saj parandalues dhe reparator, duke humbur funksionin si vija e fundit garantuese e të drejtave mjedisore (gjeneratat e tretë e të drejtave). Përkundrazi, ajo behet vetë një shkelëse konstante e të dretave të njeriut (gjeneratat e parë), duke përkeqësuar shumë pozitën e saj, por edhe pozitën e mjedisit i cili gjithmonë e më shumë gjendet i sulmuar, duke vuajtur pasoja afatgjata, shpeshherë të pariparueshme“,- Shprehet për Klima Sot Dr. Gerti Shella, Drejtor i INFOCIP Albania.
Situata e zjarreve në Evropë dhe rajon
Temperaturat e larta dhe tokat gjithnjë e më të thata po rrisin ndjeshëm rrezikun e zjarreve në pyje në gjithë Evropën Jugore, përfshirë edhe Shqipërinë. Pranvera dhe vera e këtij viti kanë sjellë temperatura mbi mesataren në pjesën më të madhe të rajonit, duke e thelluar thatësirën në zona të gjelbra dhe duke krijuar kushte ideale për përhapjen e flakëve.
Qendrat kombëtare të emergjencave civile të Bashkimit Evropian kanë raportuar një rrezik “ekstrem” për zjarre në shumë vende të Evropës Jugore, ku valët e të nxehtit këtë vit kanë qenë jo vetëm të forta, por edhe të zgjatura në kohë. Sipas vëzhgimeve të fundit, kjo gjendje nuk është e paprecedentë. Zjarret, thatësirat dhe valët e të nxehtit kanë qenë të pranishme në Evropën Jugore edhe më parë, por ndryshimi i klimës dhe rritja e temperaturave globale po e përkeqësojnë ndjeshëm këtë realitet.
Shkencëtarët e klimës paralajmërojnë se tejkalimi i pragut të ngrohjes globale me më shumë se 1.5°C po sjell pasoja gjithnjë e më të mëdha, duke krijuar një klimë më të nxehtë dhe më të thatë, ku zjarret përhapen më lehtësisht dhe bëhen më të vështira për t’u kontrolluar. Rritja e temperaturave nuk krijon vetëm më shumë rrezik për shpërthimin e flakëve, por zgjat edhe kohëzgjatjen e sezonit të zjarreve, duke e bërë situatën gjithnjë e më të vështirë për autoritetet.
Sipas Sistemit Evropian të Informacionit për Zjarret në Pyje (EFFIS) i Shërbimit të Menaxhimit të Emergjencave Copernicus, më 22 korrik 2025 konfirmojnë përkeqësim të dukshëm të situatës së zjarreve. Deri në këtë datë, në vendet e Bashkimit Evropian janë djegur mbi 237 mijë hektarë pyje, nga 133 mijë hektarë të djegura në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Numri i zjarreve ka arritur në 1,250, nga 861 që ishin regjistruar një vit më parë, ndërsa shkarkimet e dioksidit të karbonit (CO₂) të shkaktuara nga këto zjarre kanë arritur në 8.24 milionë ton, krahasuar me 6.71 milionë në vitin 2024.
Parashikimet për ditët në vijim nuk janë aspak optimiste. Nga 22 deri më 28 korrik, harta e anomalive të indeksit të motit të zjarreve tregon dy zona të mëdha me kushte ekstreme dhe shumë ekstreme. Një grup përfshin pjesën më të madhe të Skandinavisë Norvegjinë, Suedinë dhe Finlandën ndërsa grupi tjetër shtrihet në të gjithë Evropën Juglindore, duke përfshirë Italinë e Jugut, Ballkanin, Greqinë, Qipron, Bullgarinë, Rumaninë dhe Turqinë.
Shqipëria, e vendosur në një nga zonat më të prekura, është gjithashtu pjesë e këtij realiteti të ri klimatik, ku rreziku për zjarre pyjore është në rritje të vazhdueshme. Kjo situatë kërkon jo vetëm reagim të shpejtë institucional, por edhe një angazhim më të madh për masa afatgjata për mbrojtjen e pyjeve, ruajtjen e biodiversitetit dhe përballimin e sfidave që sjell kriza klimatike./ Klima.al
