“Një plan i Mbretërisë së Bashkuar për të dërguar azilkërkuesit e refuzuar në ‘qendrat e kthimit’ në vendet e treta tregon se Britania pas Brexit është ‘në një vend shumë të errët’.” Kështu deklaron kryeministri Edi Rama, sipas The Guardian.
Por ndërsa e cilëson si “të papranueshëm dhe të turpshëm” diskursin britanik për emigracionin pas Brexit-it, Rama nuk hezitoi të mbrojë marrëveshjen që ai vetë ka firmosur me kryeministren italiane Giorgia Meloni, për ndërtimin e qendrave për refugjatët në territorin shqiptar, një marrëveshje që ka ngjallur kritika të forta si brenda ashtu edhe jashtë vendit.
Në kontrast të plotë me refuzimin e publik ndaj Britanisë, Rama justifikoi marrëveshjen me Italinë me argumentin se mes dy vendeve ekziston një “marrëdhënie shumë e veçantë” dhe se shqiptarët “kanë një dobësi për Italinë”. “Kur Italia na kërkon diçka, themi po. Pikë”, tha ai, duke treguar një standard të dyfishtë në trajtimin e kërkesave të partnerëve ndërkombëtarë për çështje të ndjeshme si emigracioni.
Ky qëndrim ka ngjallur pikëpyetje mbi motivet e vërteta të Ramës. Si është e mundur që një marrëveshje e ngjashme me Britaninë të refuzohet me tone akuzuese, ndërsa e njëjta gjë me Italinë përqafohet pa rezerva? A është ky një qëndrim parimor apo një lëvizje e kalkuluar politike për të mbajtur raporte të mira me aleatë të caktuar?
Deklaratat vijnë ndërkohë që Shqipëria po përpiqet të përshpejtojë rrugën drejt integrimit në Bashkimin Evropian, në një klimë të re gjeopolitike të diktuar nga lufta në Ukrainë. Por pyetja mbetet: A po përdor Rama kartën e emigracionit për interesa të ngushta politike, ndërsa mban qëndrime kontradiktore ndaj vendeve partnere?
Artikulli i “The Guardian”
Një plan i Mbretërisë së Bashkuar për të dërguar azilkërkuesit e refuzuar në “qendrat e kthimit” në vendet e treta tregon se Britania pas Brexit-it është “në një vend shumë të errët”, tha kryeministri i Shqipërisë.
Në intervistën e tij të parë me median ndërkombëtare që kur udhëhoqi partinë e tij socialiste drejt një mandati të katërt historik në detyrë, Edi Rama tha se ideja që Mbretëria e Bashkuar të donte të “kërkonte vende për të larguar emigrantët” do të kishte qenë e pakonceptueshme një dekadë më parë.
Por kjo ishte në përputhje me ndryshimin në diskursin publik në Britani që nga Brexit , në të cilin “krejtësisht e papranueshme, krejtësisht qesharake, krejtësisht e turpshme” ishte bërë normale, tha ai.
E njoftuar muajin e kaluar nga Keir Starmer gjatë një vizite në shtetin ballkanik, skema e “qendrave të kthimit” do të përfshijë qendra në një vend të tretë që përpunojnë kërkesat e njerëzve të cilëve u është refuzuar azil dhe të cilët kanë shteruar rrugët ligjore në Mbretërinë e Bashkuar.
“Është një nga ato gjëra që 10 vjet më parë thjesht nuk do të kishte qenë e imagjinueshme… që Britania të kërkonte vende për të larguar emigrantët”, tha Rama nga Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë.
“Fakti që sot nuk është thjesht e imagjinueshme, por po ndodh, nuk është për shkak të Keir Starmer ose [Rishi] Sunak që po bëjnë diçka të jashtëzakonshme; është për shkak se vendi është në një vend shumë të errët.”
Rama, i cili është i njohur për pikëpamjet e tij të hapura dhe kontradiktore, shprehu zhgënjim për nivelin e diskursit publik në Mbretërinë e Bashkuar. Si një anglofil i përkushtuar, tha ai, ishte e vështirë ta pranonte këtë.
“Tetëdhjetë përqind e gjërave që thuhen, shkruhen ose pranohen si pjesë normale e diskursit në Britaninë e sotme janë gjëra që [para Brexit] do të kishin qenë krejtësisht të papranueshme, krejtësisht qesharake, krejtësisht të turpshme”, tha ai.
Nën qeveritë e mëparshme konservatore, marrëdhëniet midis Mbretërisë së Bashkuar dhe Shqipërisë u tendosën gjithnjë e më shumë, të lënë në hije kalimet me anije dhe akuzat për emigrantë të paligjshëm shqiptarë që “pushtonin” brigjet britanike.
Vizita e Starmer në maj – e para ndonjëherë nga një kryeministër britanik – kishte për qëllim vendosjen e marrëdhënieve dypalëshe në një bazë të re. Ndërsa ishte në Tiranë, udhëheqësi i Partisë Laburiste tha se bisedimet ishin duke u zhvilluar “me një numër vendesh” për të ngritur qendrat. Por, në një veprim të parë si një qortim i butë ndaj mysafirit të tij, Rama tha në një konferencë të përbashkët për shtyp se Shqipëria nuk do të merrte pjesë në skemë.
Duke u përpjekur të sqaronte situatën në intervistë, Rama tha se Starmer, një “person shumë i mirë [dhe] i këndshëm”, as nuk e kishte bërë kërkesën publikisht dhe as nuk kishte qenë udhëheqësi i parë britanik që e kishte hapur privatisht këtë temë. Rama tha se përgjigjja e tij kishte qenë gjithmonë e njëjtë: “Kam qenë i qartë për këtë që kur Boris Johnson ma kërkoi dhe Rishi ma kërkoi… Gjithmonë kam thënë jo.”
Fakti që Shqipëria kishte rënë dakord më parë për një skemë të ngjashme me kryeministren e Italisë, Giorgia Meloni, ishte i ndryshëm për shkak të “marrëdhënies shumë të veçantë” që kishin të dy vendet. Kjo marrëveshje, e cila parashikonte kapjen e njerëzve në det dhe dërgimin e shumicës së tyre jo në Itali, por në një qendër pritjeje në Shqipëri për përpunimin e kërkesave të tyre për azil, deri më tani është penguar nga kundërshtime ligjore.
Që nga dita kur regjimi brutal stalinist i Shqipërisë u shemb në vitin 1991, Italia i kishte qëndruar pranë vendit të tij, tha Rama. Si rezultat, bashkatdhetarët e tij kishin “një pikë të dobët” për Romën.
“Praktikisht ne jemi një vend i përbërë nga dy vende të pavarura… Italia ka qenë aty për ne në çdo moment të errët dhe situatë të vështirë që nga dita që dolëm nga ferri i të qenit Koreja e Veriut e Evropës ”, shtoi ai. “[Ne] kemi një pikë të dobët për Italinë, kështu që kur Italia na kërkon diçka, ne themi po, pikë.”
Qëndrimi i Ramës përkon me një vetëbesim të rifituar, ndërsa vendi i vogël, ndër shtetet më të varfra të Evropës, bën hapa dikur të paimagjinueshëm drejt anëtarësimit në BE. Me një ndryshim dramatik të ritmit dhe tonit që ai ia atribuon “frymës së re të shtyrë nga gjeopolitika” të politikëbërësve evropianë që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia, negociatat e pranimit janë përshpejtuar, ndërsa Brukseli më në fund kërkon të përqafojë Ballkanin Perëndimor. Rajoni është parë prej kohësh nga Moska si një vend që bie në sferën e ndikimit të Rusisë.
Rama, i cili mbush 60 vjeç në korrik, e zhvilloi fushatën e tij zgjedhore me premtimin se do të ecte përpara me ndjekjen e anëtarësimit në BE. Ai tani beson se negociatat do të përfundojnë deri në vitin 2027 dhe “brenda vitit 2030 do të jemi anëtar i BE-së”. Shqipëria, e cila iu bashkua NATO-s në vitin 2009, ka qenë kandidate për anëtarësim për më shumë se një dekadë.
“E gjithë qasja ndaj procesit ka ndryshuar në mënyrë dramatike”, tha ai. “Tani ata [BE] janë shumë të etur të ecin përpara… Me agresionin rus gjithçka ndryshoi, kështu që në një farë mënyre edhe Vladimir Putin e bëri këtë, ai e bëri Evropën shumë më të interesuar për bashkimin”.
Ai sheh një efekt të ngjashëm në BE nga banori i ri i Shtëpisë së Bardhë dhe është “100% i bindur se zgjedhja e Donald Trump është një gjë e mirë për Evropën”. Rama tha se fitorja e Trump e nxori Evropën nga plogështia e saj dhe kishte sjellë “një frymë shqetësuese” që i nevojitej botës.
“Mendoj se kur Trump thotë se Zoti e shpëtoi sepse kishte një plan për Amerikën, mendoj se ai thotë vetëm gjysmën e së vërtetës. Zoti e shpëtoi sepse kishte një plan edhe për Evropën, për ta zgjuar Evropën”, tha ai.
Më vonë këtë vit, piktori shqiptar i kthyer në kryeministër do të nisë një turne falënderimi për komunitetet e diasporës të cilat, për herë të parë, patën mundësi të votonin në zgjedhjet e muajit të kaluar, duke e ndihmuar atë të siguronte një fitore dërrmuese. Më shumë se 500,000 shqiptarë etnikë mendohet se jetojnë vetëm në Greqi. Shpresa e Ramës është se ai mund t’i tërheqë ata të kthehen “sepse tani pagat tona janë shumë të ngjashme me ato në Greqi dhe është shtëpia jonë”.
Por udhëheqësi i partisë socialiste, me gjatësi 2.01 metra, një lojtar basketbolli në rininë e tij, ka edhe kritikët e tij. Akuzat për korrupsion në shoqërinë shqiptare janë të përhapura. Po kështu janë edhe akuzat për autoritarizëm në rritje – Rama do të jetë udhëheqësi më jetëgjatë që nga Enver Hoxha, ish-diktatori brutal i vendit – megjithëse akuzat etiketohen si farsë nga admiruesit dhe njerëzit në Bruksel.
Një ish-ministër i BE-së tha: “Edi është më i madh se jeta. Problemi i tij është se është shumë i madh për vendin e tij dhe unë nuk po flas për gjatësinë e tij.”
Nëse Shqipëria do të arrinte sukses në përpjekjen e saj për anëtarësim, tha Rama, do të ishte “momenti i duhur dhe më i mrekullueshëm për të kaluar pishtarin”. Do të ishte një arritje personale, por gjithashtu “do ta ndihmonte Evropën të ishte më pak e mërzitshme dhe më me diell”.
