Nga Ilir Kalemaj
Tashmë që presidenti Tramp përmbylli dy muaj dhe po i afrohet të tretit të presidencës së dytë të tij, mund të bëhet një bilanc për atë çka solli dhe premton të sjellë kjo presidencë jo vetëm për SHBA-në por për mbarë botën. Ujëra që janë trazuar jo pak në një terren të rrëshqitshëm gjeopolitik që ka çuar në debate të ndezura anembanë globit. Nëse ka një gjë të vetme që mund të bien dakord si përkrahësit e trampizmit si kundërshtarët e ashpër të tij, përveç faktit që kjo presidencë po shkruan një paradigmë të re qeverisëse, është fakti që presidenti amerikan po i përmbahet gati çdo premtimi të tij elektoral. Madje dhe kur atje është bllokuar përkohësisht nga gjykatat e vendit, këmbëngulja ka qenë përtej çdolloj kalkulimi elektoral për t’i qëndruar besnik agjendës që premtoi. Kjo është diçka fort e rrallë në politikën moderne ku fjalët e politikanëve përgjatë fushatave shpesh merren siç thonë amerikanët “with a grain of salt”, pra me rezerva të konsiderueshme.
Është ende herët të thuash me siguri nëse kjo do ta ndihmojë në afatgjatë apo dëmtojë presidentin amerikan dhe administratën republikane por deri tani shifrat e sondazheve i kanë dhënë të drejtë. Sondazhet e Gallup e nxjerrin me plus 3 pikë krahasuar me të njëjtën periudhë përgjatë mandatit të parë, të Newsweek me plus 5 pikë dhe RealClearPolitics me plot plus 6 pikë. Kjo tregon që të paktën politikisht dhe elektoralisht përzgjedhja e një stafi më të dedikuar ndaj agjendës së presidentit dhe zbatimi me përpikmëri i premtimeve elektorale kanë funksionuar më mirë se përgjatë mandatit të parë.
Së pari në politikën e brendshme, Elon Mask që drejton departamentin DOGE ka thënë që është vetëm çështje javësh për t’u realizuar premtimi për shkurtimet buxhetore prej 1 trilionë dollarësh. Nëse kjo shifër verifikohet atëherë është shkurtimi më i madh në vlerë absolute në historinë moderne ndërsa në vlerë relative krahasohet me atë që po bën presidenti libertarian i Argjentinës Javier Milei i cili është një sivëlla i Trampit në Amerikën Latine dhe një ndër liderët më të afërt në botë me dyshen Tramp-Mask. Së dyti, janë gjurmuar fonde të shpenzuara pa kurrfarë shërbimi interesit kombëtar amerikan dhe që mbështesnin agjenda perfide të grupeve të caktuara si dhe u çmontua USAID, duke mbyllur përgjithnjë rreth 87 për qind e projekteve që financonte dhe të tjerat kaluan nën ombrellën e Departamentit të Shtetit. Së treti, janë ndjekur me fanatizëm politikat e mbrojtjes së kufirit, deportimet masive të emigrantëve të paligjshëm si dhe lufta me kartelet e drogës të cilat janë quajtur organizata terroriste. Gjithashtu ka nisur çmontimi i departamentit të arsimit në nivel federal një tjetër premtim ky i fushatës, si dhe politikat e reja shëndetësore me në krye Kenedin që drejton departamentin përkatës.
Në lëmin e politikës së jashtme, gjiganti amerikan i menaxhimit të aseteve BlackRock ka rënë dakord të blejë dy porte në të dyja anët e Kanalit të Panamasë nga një kompani me bazë në Hong Kong, CK Hutchison Holdings për 22 miliardë dollarë. Kjo e fundit kontrollon 43 porte në 23 vende por përmbyllja e marrëveshjes është vonuar disi edhe nga ndërhyrja e qeverisë kineze që synon ta lidhë këtë çështje me atë të tarifave. Rimarrja e kontrollit të kanalit të Panamasë ishte një nga premtimet më të bujshme të Trampit kandidat që shënjoi një valë të fortë protestash në atë kohë nga qeveria panameze por u kritikua dhe së brendshmi nga demokratët. Ndonëse nuk kemi një përsëritje me aksent të fortë të Kanadasë si shtet të 51-të të SHBA-së, premtimi elektoral për tarifa prej 25 për qind ndaj Kanadasë dhe Meksikës si dhe ndaj Kinës u materializua, dhe përpos këtyre shteteve, edhe ndaj BE-së për çelikun, alumininin apo makinat e importuara ku sidomos e prekur është Gjermania. Tarifat mbi BE-në dhe kritikat e forta në lidhje me mosrritjen e shpenzimeve të vendeve evropiane për NATO, kanë hapur debate të forta në të dy anët e Atlantikut për rendin e ri global dhe për garancitë e sigurisë nga SHBA.
E njëjta gjë vlen për çështjen tashmë të shumë-diskutuar të përfshirjes së SHBA si aktor vendimtar në marrëveshjen e mundshme të paqes Rusi-Ukrainë dhe marrëveshjet paralele që po synon të ketë me Ukrainën dhe Federatën Ruse për mineralet, për energjetikën dhe tubacionet e gazit etj. Gjithashtu çështja e Arktikut ku së fundmi pati një shkelje syri nga ana e Putinit për interesat amerikane në Groenlandë në këmbim të interesave ruse në Arktik, nuk kaloi pa u vënë re nga administrata amerikane. Kjo e fundit vijon të kërkojë Groenlandën duke insistuar në të shkëputjen e ishullit të stërmadh strategjik nga Danimarka dhe mandej bashkimin me SHBA ku kjo e fundit ka ende nja bazë të rëndësishme ushtarake. Me rritjen globale të temperaturave, mineralet e rralla që ofron Groenlanda dhe Arktiku në përgjithësi bashkë me rezervat e gazit natyror, gazit të lëngshëm dhe naftës janë jashtëzakonisht të rëndësishme për korporatat e mëdha, dhe natyrisht për shtetet e përfshira aty. Rusia me plot 57 akullthyes ku një pjesë janë të furnizuar me energji bërthamore është superiore në Arktik ndaj çdo vendi tjetër, përfshirë SHBA-në që disponon vetëm 5 akullthyese jo-bërthamore. Kaq e rëndësishme është kjo sa menjëherë pas deklaratës së Putinit, Presidenti Tramp u takua me homologun finlandez Stubb dhe kërkoi “blerjen dhe zhvillimin e një numri të madh të akullthyesve të nevojshëm për SHBA-në, duke ofruar paqe dhe siguri ndërkombëtare për vendet tona dhe botën”. Kjo jo vetëm do të rivendoste SHBA-në si një nga aktorët kryesorë në Arktik por edhe në kontrollimin e rrugëve kryesore detare dhe oqeanike në botë. Gjithashtu kërcënimi me tarifa shtesë apo edhe bombardime ndaj Iranit nëse nuk ka një marrëveshje është diçka që ishte premtuar në fushatë dhe po ndiqet ndonëse plane të tilla kanë ekzistuar dhe në të kaluarën por për arsye komplekse nuk janë materializuar.
Në përmbyllje vlen të hedhim sytë nga rajoni ynë i trazuar i Ballkanit Perëndimor ku ndonëse për shkak të madhësisë dhe rëndësisë strategjike nuk është ndër prioritetet e SHBA-së dhe administratës Tramp as përgjatë fushatës as tani, disa dinamika që kanë ndodhur ngrenë disa piketa arsyetimi për vijimësinë. Së fundmi SHBA-të emëruan ambasadorin e ri në Beograd Mark Brnoviq, ish-prokuror i përgjithshëm i Arizonës me origjinë serbe nga Mali i Zi. Ngelet për t’u parë si kjo do të rikalibrojë politikën amerikane në raport me paraardhësin Kris Hill një diplomat veteran i administratave demokrate, duke marrë parasysh dhe situatën e pastabilizuar politike në Serbi me protestat që kanë muaj që zhvillohen. Për Bosnje-Herzegovinën, deklaratat e sekretarit Rubio nuk japin asnjë mëdyshje që vazhdojnë të mbështesin fuqishëm stabilitetin e këtij shteti dhe janë kundër çdolloj përpjekje nga Dodik dhe serbët e Republika Serbska për shkëputje të njëanshme. E njëjta gjë vlen për ruajtjen e stabilitetit në Mal të Zi dhe Republikën e Kosovës ku amerikanët janë garanti kyç i sigurisë rajonale.
Për Shqipërinë duke qenë se ka specifika të tjera nga vendet e rajonit, ardhja e La Civitas për të drejtuar fushatën e koalicionit PD-Shqipëria Madhështore, ndonëse nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë me politikën e jashtme amerikane në rajon, ka një lidhje indirekte sepse thekson ato dimensione ku Shqipëria ka problematikat më të theksuara si luftën kundër korrupsionit, fokusin te rritja ekonomike etj., duke vënë veçanërisht theksin te fryma e trampizmit që ka ndikuar elektoralisht mjaft vende në këtë periudhë. Gjithashtu pritshmëria për hetimin ezaurues per çështjen McGonigal dhe fijet e ‘aferës shqiptare’ dhe ndikimet politike të blera në të kaluarën janë një çështje që pritet me interes së paku nga opozita politike në Shqipëri. Në rrafsh më të gjerë garantimi i sigurisë rajonale nga SHBA ku Shqipëria ka qenë prej kohësh terreni më mikpritës në rajon (bashkë me Kosovën) janë lajm i mirë në këto kohë të turbullta gjeopolitike, dezinformacioni dhe formave të tjera të luftërave hibride. Për fund, leksioni më i madh që na vjen nga zgjedhjet presidenciale në SHBA janë që premtimet e mbajtura të një fushate, qoftë në lëmin e brendshëm apo të jashtëm janë diçka që vlerësohet nga votuesit pavarësisht se sa radikale mund të duken në kohën e deklamimit.
