Nga “The Telegraph”
Maldivet e Europës”, “Plazhet si në Tajlandë”. Kisha lexuar shumë fraza të tilla për Ksamilin, një qytet të vogël bregdetar në jug të Shqipërisë, përpara se ta vizitoja. Megjithatë, ndërsa qëndroja atje një mbrëmje të martës, në fund të verës së kaluar, nuk mund të mos vija re shishet bosh të birrës të rreshtuara përgjatë shetitores, bishtat e cigareve dhe shezlongët që mbulonin çdo centimetër të rërës.
Duke shëtitur, pamja ishte e qartë: bare të mbushura pas çdo pjese të plazhit dhe, përtej tyre, hotele të larta ose skela ndërtimi që po shtoheshin me shpejtësi. Sapo kisha mbërritur me traget nga Korfuzi dhe kisha dëgjuar shumë fjalë të mira për Ksamilin. Por çfarë kishte shkuar keq?
E thënë thjesht: mbiturizmi. Shqipëria, dikur e konsideruar si kufiri i fundit i pushimeve mesdhetare, ka vënë baste të mëdha në zhvillimin e turizmit. Hotelet po hapen me shpejtësi, ndërsa influencuesit në rrjetet sociale po bëjnë çmos për t’i promovuar ato.
Në vitin 2015, mbi tre milionë turistë të huaj vizituan Shqipërinë. Kjo shifër u rrit në më shumë se katër milionë në 2017, e më pas u hodh në mbi gjashtë milionë në 2019. Megjithatë, pas pandemisë, numrat u rritën ndjeshëm. Rreth 10 milionë turistë erdhën në vitin 2023, një rritje prej 56% krahasuar me periudhën para pandemisë, duke e bërë Shqipërinë destinacionin me rritjen më të shpejtë të turizmit në Europë.
Dhe kjo është vetëm fillimi. Vitin e kaluar, qeveria shqiptare prezantoi Strategjinë e re Kombëtare të Turizmit, e cila synon të mirëpresë deri në 30 milionë turistë të huaj deri në vitin 2030, më shumë se Portugalia apo Kroacia. Për të arritur këtë objektiv, zhvillimet e reja vazhdojnë me ritme të larta, me Jared Kushner dhe Ivanka Trump që së fundmi morën miratimin për ndërtimin e një hoteli luksoz prej 1.4 miliardë dollarësh në ishullin e Sazanit.
Ekonomikisht, ky është një lajm i mirë për një nga vendet ende më të varfra të Europës. Por cili do të jetë ndikimi ekologjik? A është Shqipëria në rrugën e shpejtë drejt problemeve të mbiturizmit, siç janë parë në Spanjë? Dhe si do të ndikojnë këto ndryshime në përvojën e përgjithshme të turistëve?
ImageNga ana ime, prisja të gjeja një qytet autentik bregdetar, por më pritën bare plazhi luksoze, ku çdo hapësirë rëre ishte private dhe duhej paguar për të shtrirë një shezlong (zakonisht rreth 1000 lekë, ose 8 £). Hotelet përgjatë bregdetit dukeshin të ndërtuara me nxitim, duke kujtuar ato të bumit turistik të Spanjës në vitet ’70. Pjesë të vijës bregdetare spanjolle mbeten ende sot të mbingarkuara, krahasuar me fshatrat e dikurshëm të peshkimit. Edhe Ksamili, dikur një fshat i vogël peshkimi, ka pësuar një transformim të ngjashëm. Është e vështirë të mos mendosh se historia po përsëritet.
Uesli Didani, nga faqja lokale e lajmeve Saranda Web, shpjegon rritjen e popullaritetit të Ksamilit si një destinacion turistik: “Përmirësimet në infrastrukturën ajrore dhe rrugore, rritja e fluturimeve direkte dhe raporti cilësi-çmim e kanë bërë Shqipërinë më të aksesueshme se kurrë. Vizitorët mund t’i shijojnë këto pa turmat dhe çmimet e larta të destinacioneve tradicionale mesdhetare.”
Përmirësimet infrastrukturore ishin të dukshme. Arritja dhe lëvizja nëpër Shqipëri dikur ishte problem. Fluturova në Korfuz, qëndrova disa ditë dhe më pas mora tragetin për në Sarandë, vetëm disa kilometra larg Ksamilit (nga 19 €, ose 16 £, me Ionian Seaways). Për kthimin, rezervova një autobus nga Saranda për në Tiranë (15 €, ose 12.50 £, me Gjirafa Travel), ku kalova edhe dy ditë përpara se të fluturoja për në Londër me Ryanair për 65 £. Ajo që dikur ishte një “vend i izoluar”, siç thotë Didani, tani nuk është më i tillë.
Duke pasur parasysh të kaluarën e saj të errët komuniste, rritja e Shqipërisë si destinacion turistik është një zhvillim pozitiv, megjithatë, ndikimi mjedisor i kësaj rritjeje është më shqetësues. Sipas Indeksit të Zhvillimit të Udhëtimit dhe Turizmit, Shqipëria është ende nën mesataren europiane për menaxhimin e burimeve natyrore, dhe ka shqetësime se turizmi po tejkalon kufijtë e qëndrueshmërisë.
“Disa projekte ndërtimore janë realizuar pa planifikim të duhur,” thotë Didani. “Në zonat bregdetare si Saranda, ka pasur raste të ndotjes së mjedisit nga mbetjet e ndërtimit të hedhura në det.”
Një tjetër çështje është zgjerimi artificial i plazheve për të krijuar më shumë hapësirë për turistët, duke dëmtuar ekosistemet detare dhe biodiversitetin. Po ashtu, ndotja e ujit dhe grumbullimi i mbeturinave në rërë janë në rritje.
Si mund të zgjidhet kjo? “Për të mbrojtur mjedisin, Shqipëria duhet të zbatojë politika të qarta për menaxhimin e mbetjeve, të promovojë energjinë e pastër dhe të mbështesë projekte që respektojnë natyrën,” sugjeron Didani.
Një tjetër shqetësim është ndikimi në jetën e banorëve lokalë. Fenomeni i rritjes së çmimeve të pronave dhe qirave për vendasit, siç ka ndodhur në Majorka, po bëhet një problem serioz. “Turizmi masiv ka rritur çmimet në zonat bregdetare, duke i bërë qiratë dhe shërbimet të papërballueshme për banorët,” paralajmëron Didani.
Por përfitimet janë të pamohueshme. “Turizmi është një nga mënyrat më të mira për të nxitur ekonomitë lokale,” thotë Elton Caushi, pronar i operatorit turistik “Albanian Trip”. Në vitin 2023, turizmi kontribuoi me 25% të PBB-së së Shqipërisë dhe sektori ka krijuar 10% më shumë vende pune që nga 2019, duke përbërë tashmë një në pesë vende pune në vend, sipas Këshillit Botëror të Udhëtimit dhe Turizmit.
Megjithatë, sfida qëndron në ruajtjen e këtij ekuilibri. Kryeministri Edi Rama, nismëtari i strategjisë së re turistike, duhet të sigurojë që rritja të ndodhë në mënyrë të qëndrueshme.
“Turizmi i qëndrueshëm ka të bëjë me krijimin e një situate të favorshme për të gjithë, turistët, vendasit dhe mjedisin,” thotë Caushi.
Shenjat paralajmëruese në Ksamil janë të dukshme. Koha do të tregojë nëse Shqipëria do t’i marrë seriozisht këto sinjale.
