Rrjeti i organizatave joqeveritare, Demokracia në Veprim (DnV), tha të shtunën se subjektet politike e kanë rritur përdorimin e gjuhës nxitëse apo të urrejtjes në javën e dytë të fushatës zgjedhore për zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit. Ndërkohë, Lëvizja Vetëvendosje ka vazhduar bojkotimin e shumicës së debateve televizive, sipas saj.
Në një konferencë për media, Violeta Haxholli nga kjo organizatë tha se 20 për qind e fushatës, e cila nisi më 11 janar, ka përmbajtur gjuhë të tillë deri tani.
“Në përgjithësi, në këto dy javë, këtë gjuhë nxitëse apo të urrejtjes e kemi hasur në gjithsejtë 62 aktivitete, apo në rreth 20 për qind të numrit të përgjithshëm të aktiviteteve të subjekteve politike”, tha ajo.
Lëvizja Vetëvendosje ka përdorur gjuhë nxitëse apo të urrejtjes në 25 për qind të aktiviteteve të saj zgjedhore, Lidhja Demokratike e Kosovës në 20 për qind, Koalicioni Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës dhe NISMA në 18 për qind, dhe Partia Demokratike e Kosovës në 11 për qind, sipas Haxhollit.
DnV-ja ka vërejtur edhe rritje të madhe të komenteve të urrejtjes, posaçërisht në në videot e shpërndara nga fushata zgjedhore e partive politike, gjatë vëzhgimit të hapësirës online.
“Kemi vërejtur rritje të komenteve të urrejtjes, veçanërisht në videot që shpërndahen nga fushata. Nga monitorimi i portaleve kemi identifikuar 300.000 komente nga palët e treta. Kjo pasqyron gjuhën e urrejtjes, teksa më së shumti janë gratë që kandidojnë për deputete që janë përballur me gjuhë të tillë”, tha Rezarta Delibashzade Krasniqi nga DnV-ja.
Paneli Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa (PZAP) i ka shqiptuar disa gjoba ndaj disa subjekteve politike për shkelje të Kodit të Mirësjelljes gjatë fushatës për zgjedhjet e 9 shkurtit.
Ndërkohë, Haxholli tha se ndër zhvillimet kryesore të fushatës në javën e dytë është “vendimi i Qeverisë së Serbisë për t’i ndarë nga rreth 170 euro për afro 5.000 në Kosovë. Për vlerësimin tonë përbën ndërhyrje të drejtpërdrejtë në procesin zgjedhor”.
“Kjo paraqet përpjekje të hapur për të influencuar vullnetin qytetar të komunitetit serb duke përdorur ndihmën financiare si mjet për të ndikuar në përcaktimin e votuesve”, tha ajo.
Më 22 janar, Radio Evropa e Lirë raportoi për përpjekjet e shtetit të Serbisë për të organizuar votimin e personave të zhvendosur nga Kosova, në zgjedhjet e ardhshme parlamentare të Kosovës.
Pse LVV-ja po i bojkoton disa media?
Bojkotimi i disa mediave nga partia në pushtet, Lëvizja Vetëvendosje shkon kundër llogaridhënies dhe transparencës, vlerësojnë njohësit e medias dhe organizatat që monitorojnë fushatën zgjedhore.
Lëvizja Vetëvendosje (LVV) e kryeministrit Albin Kurti, i cili qeverisë që katër vjet me Kosovën, është përballur me thirrje nga organizatat joqeveritare ndërkombëtare e vendore, që të heqë dorë nga bojkotimi i disa mediave të caktuara.
Më 10 janar, 13 organizata joqeveritare ndërkombëtare e vendore, që merren me lirinë e medias, ia bënë këtë thirrje Kurtit dhe LVV-së përmes një letre të hapur.
Sekretari organizativ i LVV-së, Alim Rama, iu përgjigj letrës shtatë ditë më vonë, duke thënë se partia e tij nuk po bojkoton mediat, po ka marrë vendim që të “përjashtojë” tre kanale specifike dhe një vendim i tillë “nuk cenon peizazhin e pasur dhe të larmishëm mediatik të Kosovës”.
Lëvizja Vetëvendosje nuk ka përmendur me emra se cilat kanale i ka “përjashtuar. Por, në reagimet e mëhershme të organizatave që merren me mediat është thënë se bëhet fjalë për disa nga televizionet e mëdha në vend, sikurse Klan Kosova, TV Dukagjini dhe T7.
Profesori i gazetarisë në Universitetin e Prishtinës, Alban Zeneli, thotë për Radion Evropa e Lirë se me këtë vendim, LVV-ja ka tentuar që t’i vendosë këto media, që kanë kritikuar qeverisjen katërvjeçare të Kurtit, në anën e kundërshtarëve politikë, duke synuar që t’i paraqesë si “shërbyes” të partive opozitare.
Por, Zeneli thotë se mediat janë kritike ndaj secilit pushtet, edhe ndaj opozitës.
“Nga ana e Lëvizjes Vetëvendosje kjo mund të jetë një strategji fushate dhe në këtë pikëpamje mund të kuptohet, por jo të mirëkuptohet me faktin se llogaridhënia dhe transparenca si dy kriteret kryesore të demokracisë, janë elementet kryesore të një qeverisje të mirë. Pra, nuk është se duke përjashtuar media nuk e plotëson kriterin e kritikës dhe kontrollit dhe nuk e plotëson kriterin e transparencës dhe llogaridhënies”, thotë ai.
Kritike ndaj vendimit të partisë në pushtet që gjatë fushatës zgjedhore – që ka nisur më 11 janar – të përjashtojë media të caktuara, shprehet edhe Viona Bunjaku nga Lëvizja FOL, organizatë që bënë pjesë në koalicionin Demokracia në Veprim, që monitoron fushatën dhe procesin zgjedhor.
Edhe Bunjaku vlerëson se ky vendim i partisë në pushtet shkon kundër transparencës dhe llogaridhënies.
“Gjithashtu, kjo është një përpjekje tjetër për të minuar rolin e mediave dhe gazetarëve në përgjithësi. Normalisht që kjo qasje e LVV-së nuk përkon as me demokracinë e vendit tonë”, thotë Bunjaku për Radion Evropa e Lirë.
Ndërkaq, këshilltarja ligjore në Qendrën Evropiane për Liri të Shtypit dhe Medias, Flutura Kusari, deklaroi më herët për REL-in se bojkotimi i disa mediave nga LVV-ja përbën sulm për mediat dhe ndaj të drejtës së informimit, duke theksuar se do të ishte mirë që partia në pushtet të rishqyrtonte këtë vendim.
Partia e Kurtit ka thënë se tre kanalet televizive, që ka vendosur që t’i “përjashtojë” kanë raportime “të njëanshme” dhe “joobjektive”.
Këto media, sipas LVV-së, “nuk ofrojnë një platformë të drejtë për partinë tonë që të paraqesë planet dhe objektivat e saj zgjedhore”.
Por, profesori Zeneli thotë se kjo nuk është arsyeja e vërtetë, pasi sipas tij, LVV-ja apriori ka zgjedhur të bojkotojë këto media gjatë fushatës, pa parë nëse këto mediume do t’i jepnin hapësirën e duhur.
“Por, tash ideja është se si mund ta bësh një vlerësim të tillë pa shkuar [në debate dhe paraqitje televizive]. Do të ishte e logjikshme nëse do të provonin që të kishin hapësirën e duhur e nuk do ta kishin, atëherë kjo do të mirëkuptohej. Por, në këtë situatë, pra kur nuk e provon fare platformën dhe në të njëjtën kohë thua që kjo platformë nuk është e përshtatshme për ta shprehur vizionin tonë politik, atëherë vijmë në përfundimin që ky është një taktizim elektoral dhe asgjë më shumë”, thotë ai.
Sipas të dhënave të Demokracisë në Veprim, në dy javët e para të fushatës, LVV ka bojkotuar gjerësisht debatet televizive, duke u paraqitur në mënyrë selektive vetëm në pak debate .
Ky koalicion organizatash joqeveritare tha se ka monitoruar edhe kronikat televizive, të cilat janë dominuar nga partitë e mëdha, ku prin Partia Demokratike e Kosovës me 171 kronika, pasuar nga Lidhja Demokratike e Kosovës me 169, Koalicioni Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës-Nisma me 154 dhe LVV-ja me 151.
Pjesa më e madhe e kronikave, sipas monitorimit, i është kushtuar kandidatëve për kryeministër, me gjithsejtë 414 minuta.
Sipas profesorit Zeneli, nuk është vetëm Lëvizja Vetëvendosje që bojkoton media të caktuara. Taktika të tilla kanë përdorur edhe në të kaluarën edhe parti të tjera. Ai përmend Partinë Demokratike të Kosovës, e cila sipas tij, gjatë zgjedhjeve të vitit 2021 kishte bojkotuar TV Dukagjinin, apo Lidhjen Demokratike të Kosovës, që Zeneli thotë se bojkoton Radio Televizionin e Kosovës “me idenë që është e kontrolluar nga pushteti aktual”.
“Të gjitha këto raste tregojnë se këto janë taktizime elektorale, por janë taktizime elektorale në dëm të interesit publik dhe të drejtës për t’u informuar nga kanalet që zgjedhin vet qytetarët e Kosovës”, thotë ai.
Ndikimi i bojkotit te votuesit
Vendimi i LVV-së pritet të ketë ndikim negativ te votuesit, vlerësojnë njohësit e fushës së medias dhe vëzhguesit e zgjedhjeve.
Zeneli thotë se në bazë të Kushtetutës, qytetarët kanë të drejtë të informohen nga çfarëdo kanali që duan, ndërkaq Bunjaku pajtohet se ata do të mbesin të painformuar rreth programit zgjedhor të partisë në pushtet.
“Normalisht që ndikimi te votuesit do të jetë negativ pasi që qytetarët nuk do të mund të informohen rreth programit politik apo programit të LVV-së me të cilin ajo garon në këto zgjedhje. Pra, ata nuk do të jenë të informuar për çështje që ata do të duhej të ishin prezente në media, pra prezantimi i programit e prezantimi i kandidatëve për deputetë”, thotë ajo.
Profesor Zeneli paralajmëron se mungesa e pranisë së një partie në mediume të caktuara gjatë fushatës zgjedhore do të reflektojë në mungesë të informacionit dhe rrjedhimisht do të ketë keqinformim për çështje të ndryshme që lidhen me Qeverinë aktuale të Kurtit dhe partinë e tij.
Fushata për zgjedhjet e rregullta parlamentare të 9 shkurtit, sipas vëzhguesve, është duke u karakterizuar me gjuhë nxitëse dhe të urrejtjes mbi baza politike.
Por, Bunjaku nga Lëvizja FOL thotë se gjatë monitorimit vazhdimisht kanë vërejtur se ka pasur edhe sulme e kritika drejtuar mediave nga partia në pushtet.
“Por, shpresojmë që në javët e ardhshme të fushatës, LVV-ja të ndërmarrë hapa pozitivë në këtë drejtim dhe t’i rikthehet mediave që ajo veçse ka deklaruar se nuk do të japë prononcime apo nuk do të jetë e pranishme në debate zgjedhore”, thotë ajo.
Në letrën që OJQ-të i dërguan Kurtit dhe partisë së tij më 10 janar, përveç bojkotit të disa mediave, u përmend gjendja e lirisë së medias në Kosovë dhe sulmet ndaj gazetarëve.
Vetëm më 2023, Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës ka regjistruar 53 raste të sulmeve apo kërcënimeve ndaj gazetarëve. Ndërkaq, më 2024, janë regjistruar 24 raste të sulmeve dhe kërcënimeve ndaj gazetarëve.
“Shumica e këtyre incidenteve përfshijnë sulme verbale nga anëtarët e partisë tuaj, të cilët i kanë cilësuar gazetarët si ‘spiunë serbë’ apo kolaboracionistë dhe i kanë akuzuar ata se ndjekin interesat serbe”, u tha në letrën e hapur dërguar nga OJQ-të.
Për përkeqësim të lirisë së medias në Kosovë flasin edhe të dhënat e organizatave të tjera ndërkombëtare. Në Indeksin për Lirinë e Shtypit të Reporterëve pa Kufij, më 2024, Kosova u rendit në vendin e 75-të, apo 19 vende më poshtë se vitin paraprak.
Reporterët pa Kufij thanë se pavarësisht se vazhdojnë t’i mbajnë përgjegjës politikanët, gazetarët në Kosovë vazhdojnë të jenë “cak i sulmeve politike”.
Ndërkaq, në raportin për të drejtat e njeriut të Departamentit amerikan të Shtetit, vitin e kaluar, u citua Asociacioni i Gazetarëve të Kosovës që tha se “zyrtarë të Qeverisë, përfshirë kryeministrin dhe anëtarë të partisë në pushtet, janë angazhuar në fushata shpifëse për të minuar besimin e publikut në media”./REL
