Nga Boldnews.al
Shumëçka nga ajo që nisi si Reforma më madhore në drejtësi në Shqipëri, në vitin 2016, tashmë në shumë drejtime ka shkuar thuajse për dreq.
Pasoja më e prekshme, por edhe më e rëndë për qytetarët, është stoku gjigand i dosjeve që gjenden në zyrat e gjyqësorit.
Është folur shpesh publikisht për kolapsin e “back-logut” në sistemin e drejtësisë, sidomos në Gjykatën e Lartë, me rreth 28 mijë dosje në pritje, si edhe në Gjykatën e Apeli, ku, sipas projeksioneve më optimiste të Këshillit të Lartë Gjyqësor, një çështje mund të përfundojë mesatarisht pas 8 vitesh.
Një situatë aspak e mirë është edhe në sistemin prokurorial shqiptar. Reforma në Drejtësi krijoi Strukturën e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) dhe, disa arritje ende larg pritshmërive, por gjithësesi të shoqëruara me show e spektakël, me paradë politikanësh e disa arrestime domethënëse, kanë krijuar idenë e rreme se gjithçka po ecën mirë.
Veprimtaria e SPAK-ut është në nivelet makro, pasi rezultatet e tij llogariten në proceset integruese të Shqipërisë. Ndërsa, niveli mikro, ai që u takon drejtëpërdrejtë qytetarëve, si të hetuar, të arrestuar, të dëmtuar apo edhe dëshmitarë, zhvillohet në prokuroritë e juridikisionit të përgjithshëm.
Në këtë nivel, situata e pas-Reformës në Drejtësi është gjithashtu në prag kolapsi. “Boldnews.al” ka zhvilluar në udhëtim vizual në disa prokurori lokale, përfshirë atë të Tiranës, Durrësit, Elbasanit, Vlorës dhe Shkodrës.
Situata ishte e njëjtë dhe shumë e vështirë. Mali me dosje ka pushtuar çdo zyrë prokurorësh.
Prokuroria Tiranë
Në vitin 2023, prokuroria e Tiranës ka ndjekur 17.200 çështje penale, referuar të dhënave të Raportit Vjetor mbi Gjendjen e Kriminalitetit, të dorëzuar nga Prokurori i Përgjithshëm në Parlamentin e Shqipërisë.
Numri i prokurorëve në detyrë në këtë Prokurori ka qenë 55, nga 90 që është përcaktuar në organikë. Mesatarja e çështjeve të ndjekura nga secili prokuror janë 313, ose thuajse një në çdo ditë të vitit, përfshirë edhe ditët e pushimit. Bazuar në këto shifra, rezultati dhe cilësia janë dy kritere, për të cilat askush nuk duhet të kërkojë shumë.
Ngarkesa e lartë dhe numri i ulët i prokurorëve ka rritur ndjeshëm numrin e stokut të dosjeve. Dhjetra fashikuj dhe mijëra faqe dokumenta janë shpërndarë nëpër zyrat e prokurorëve ku të munden-në rafte, në dollapë, mbi e nën tavolina, në tokë, pas dyerve e në parvaze dritaresh.
Ka raste, kur prokurorëve u duhet të zhvendosin dosjet nga karriget apo tavolinat, për të kryer veprime rutinore, si hartimin e akteve apo pyetjen e dëshmitarëve.
Prokuroria Durrës
Situatë e ngjashme paraqitet në prokurorinë e dytë më të madhe në vend, atë të Durrësit. Në raportin e Prokurorit të Përgjithshëm thuhet se, gjatë vitit të kaluar, 23 prokurorë efektivë nga 34 që ka organika, kanë përballur një volum që përllogaritej në 6792 çështje, ose mesatarisht 295 të tilla për çdo prokuror.
Duke mbajtur parasysh se prokurorët krahas veprime proceduriale në zyrë, kanë për detyrë të shkojnë në gjykatë, në vendngjarje, të pyesin personat e arrestuar në ambjentet e paraburgimit, e të tjera, ngarkesa e lartë rrjedhimisht ka shtuar “malin” e dosjeve”.
Pamjet e siguruara nga “Boldnews.al” tregojnë se stoku i dosjeve është i shpërndarë nëpër zyra, kudo ku është e mundur.
Prokuroria Elbasan
Me udhëtimin tonë visual shkojmë në Prokurorinë e Elbasanit. Aty, 13 prokurorë efektivë, nga 20 që ka organika, kanë shqyrtuar gjatë vitit 2023, rreth 3700 çështje, me një mesatare prej 309 për secilin prej tyre.
Në një prej zyrave, poshtë flamurit shqiptar dhe atij amerikan, gjendet një “mal” me dosje, të cilat nuk dihet as se sa kohë kanë që qëndrojnë ashtu grumbull, dhe as se kur do të pastrohen nga dyshemeja e do të dërgohen në gjykatë për vendimmarrje.
Në një tjetër zyrë, babai themelues i shtetit, Ismail Qemali, nga një foto në mur, duket se sheh vëngër dhe me trishtim gjendjen e stokut të dosjeve në Prokurorinë e Elbasanit.
Prokuroria Vlorë
Më në Jug të vendit, në Vlorë, situata bëhet akoma më e vështirë. Thuajse çdo zyrë prokurori ngjan më shumë me një ambjent arkivi.
Referuar të dhënave zyrtare, 14 nga 20 prokurorë që duhet të ishin në detyrë, kanë shqyrtuar gjatë vitit 2023 rreth 3600 çështje, me një mesata prej 257 dosje për prokuror.
Prokuroria Shkodër
Prokuroria e Shkodër, megjithëse me një numër të reduktuar prokurorësh, 13 nga detyrë nga 20 në organikë, është disi më e përmbajtur në volumin e dosjeve. Gjatë vitit 2023, në këtë prokurori janë shqyrtuar 2937 çështje ose mesatarisht 226 të tilla për secilin prokuror.
Por, pavarësisht shifrave më të ulta krahasuar me strukturat e tjera të prokurorive lokale, edhe në kryeqendrën e Veriut dosjet penale gjenden të shpërndarja në dysheme, karrige e kudo tjetër, për shkak të sasisë së tyre të madhe.
Infrastruktura
Me një numër prokurorësh të reduktuar ndjeshëm-187 në detyrë nga 304 që është organika e plotë në nivelin e shkallës së parë dhe të Apelit, prag-kolapsi në sistemin e prokurorisë nxitet edhe nga mungesa e theksuar e infrastrukturës.
Harta e re Territoriale, e cila pritej të përmirësonte gjendjen e sistemit gjyqësor, vetëm sa shtoi problemet për prokuroritë në të gjithë nivelet.
Krijimi i një prokurorie të vetme Apeli në Tiranë, ofroi të gjithë prokurorët e Apelit të rretheve në kryeqytet.
Prokuroria e Apelit të Juridiksionit të Përgjithshëm, edhe më herët ka pasur probleme me sistemimin e prokurorëve të Tiranës.
Por, me ardhjen e kolegëve të tyre të tjerë nga rrethet, godina ishte gati “në shpërthim”. Për këtë arsye, Prokuroria e Përgjithshme, e cila fizikisht është pranë asaj të Apelit, u detyrua të lironte një pjesë të hapësirave të saj për të krijuar zyra për prokurorët që u afruan nga Shkodra, Durrësi, Vlora, Korça e Gjirokastra.
Godina e Prokurorisë së Tiranës është ndërtuar në vitin 2003. Në kohën e ndërtimit të saj, u parashikua që të sistemonte me zyra 40 prokurorë, si edhe oficerët e Policisë Gjyqësore dhe stafin administrative.
Aktualisht, në detyrë në Prokurorinë e Tiranës ushtrojnë funksionet 50 prokurorë, ndërkohë që organika është me 90 të tillë. Në rast të plotësimit të të gjithë numrit të prokurorëve, ata ndoshta do të duhet të paraqiten në zyrë me një grafik në ditë çift ose tek, siç preferojnë të ironizojnë situatën disa prej punonjësve të kësaj strukture.
Ka një projekt, i cili deri më tani duket se është në letër. Siç pranohet nga institucioni qendror i Akuzës, Bashkia e Tiranës ka përfunduar detyrën e projektimit, në bashkëpunim me Këshillin e Lartë Gjyqësor, Prokurorinë e Përgjithshme, Prokurorinë e Apelit dhe Prokurorinë e Tiranës për ndërtimin e një godine të re për akomodimin e institucioneve të sipërcituara.
Prokuroria e Përgjithshme thotë se presin nga Bashkia e Tiranës që të vendosë në dispozicion një shesh ndërtimi, me qëllim hartimin e projektit.
Ndërkohë, Prokuroria e Përgjithshme është në pritje të një përgjigje nga Bashkia e Fierit për marrjen në dispozicion të një godine për Prokurorinë e Fierit.
Me gjithë gjuhen e latuar të përdorur nga Prokuroria e Përgjithshme, duket se kërkesat e saj janë lënë pas dore, një term më i zbutur për të thënë që janë injoruar.
“Në vijim, kërkohet angazhimi i Ministrisë së Drejtësisë për realizimin e Marrëveshjes ndërmjet asaj ministrie, Prokurorisë së Përgjithshme dhe Këshillit të Lartë Gjyqësor për vënien në dispozicion të ambjenteve shtesë apo ndërtesa ekzistuese, të cilat më pas do t’i nënshtrohen rikonstruksionit për prokuroritë Gjirokastër, Vlorë e Durrës, pasi Prokuroria e Përgjithshme ka realizuar detyrimet e saj, ndërsa nga ana e palëve të tjera nuk janë respektuar detyrimet e ndërmarra”, thuhet në Raportin e Prokurorit të Përgjithshëm për vitin 2023.
