Sot tregu i librave në Shqipëri është një kombinim i dy botëve, me një pjesë të konsoliduar të botimeve tradicionale dhe një përfaqësim në rritje të librit elektronik dhe platformave të tjera moderne si shitjet online.
Ndryshimet teknologjike dhe rrjetet sociale kanë ndikuar në mënyrë të ndjeshme në mënyrën se si lexohet dhe shpërndahet informacioni, duke krijuar nevojën për një përshtatje të vazhdueshme të sektorit të librit në këtë mjedis të ndryshuar.
Por edhe tradicionalja vijon të jetë e preferuar. Panairi i Librit 2023 e dëshmoi këtë në vitin e 26-të të organizimit. Rreth 100 ekspozues, shtëpi botimi nga Shqipëria e rajoni marrin pjesë, si dhe numri i botimeve të reja ishtë në rritje këtë vit,
Sektori i botimit në Shqipëri përballet me një sërë sfidash dhe vështirësish, të cilat kanë ndikim në zhvillimin dhe funksionimin e tij.
Sipas Petrit Ymeri, kreu i Shoqatës Shqiptare të Botuesve, mungon mbështetja për bibliotekat publike, në një kohë ku jo të gjithë munden që të blejnë libra të rinj.
“Institucionet duhet të mbështesin bibliotekat publike! Pasurimi duhet bërë sipas disa kritereve, ku përfituesi kryesor të jetë nxënësi.”-thotë për Monitor z. Ymeri.
Këtë vit vihet re një ulje në tirazhe të librave.
Sipas z. Ymëri, kjo ka ndodhur sepse kostot e botimit janë rritur shumë.
“Kostot janë rritur, duke filluar, me rritjen e çmimit të letrës që është rritur gati dyfish, dhe me radhë të gjithë komponentët e botimit të librit janë rritur me nga 3%. Pasojë e rritjes së kostos është që libri këtë vit në Panair, vjen me një çmim pak më të lartë për lexuesit, edhe pse të gjitha shtëpitë ofrojnë ulje gjatë këtyre ditëve.”-përfundon ai.
Ankesa të përvitshme
Edhe këtë vit, botuesit ngrenë shqetësimin se duhet të ketë një politikë më të favorshme fiskale për ta, duke marrë shkas nga ajo europiane, që në prodhim taksa është vetëm 5%, ndërsa në Shqipëri shumë më e lartë.
Kërkesa për ulje takse është një refren që shtëpitë botuese e përsërisin çdo vit. Një problematikë tjetër në treg, të cilën e pohojnë njëzëri botuesit, është mungesa e investimit në librari. Rikthimi pas shumë vitesh i TVSH-së së librit në janar të vitit 2019 dhe së fundi procesi i fiskalizimit që ka përfshirë edhe operatorët e tregut të librit, e kanë vënë në vështirësi të mëtejshme këtë treg.
Fatkeqësisht, sipas botuesve, kjo po nxit informalitetin e tregut të botimeve dhe po penalizon operatorë që punojnë në zbatim të kuadrit ligjor-rregullativ në fuqi.
Një sfidë tjetër me të cilën përballet libri është dhe konkurrenca e madhe në kushtet e një tregu të vogël. Autorët e huaj kanë një prani të fortë dhe kjo bën që autorët vendas të kenë vështirësi për të arritur një audiencë të gjerë.
Një prej vështirësive kryesore që ka përfshirë tregun e librit në Shqipëri është pirateria. Përkundër përpjekjeve të autoriteteve për të luftuar këtë problem, kopjimi i paligjshëm dhe shpërndarja e librit të palicencuar vazhdojnë të pengojnë të ardhurat e autorëve dhe botuesve.
Kjo ndikon drejtpërdrejtë në cilësinë e botimeve dhe mundësinë e financimit të projekteve të reja letrare. Në të njëjtën kohë, normat e përgjegjësisë sociale dhe kulturore nuk janë gjithmonë të përmbushura nga ata që blejnë kopje të paligjshme të librave.
Studimi
Disa ditë përpara nisjes së Panairit, u publikuan rezultatet e Indeksit të Lexueshmërisë në Shqipëri nga Instituti Kulturë dhe Edukim për Zhvillim (IKEZH). Nga ky sondazh thuhet se 82% për qind e shqiptarëve lexojnë. Të pyetur se sa libra janë lexuar në vit, përqindjet janë këto 49% lexojnë më pak se 12 libra në vit, 26% lexojnë deri në 24 libra në vit, 15.9% deri në 36 libra në vit dhe 7.3 % mbi 48 libra në vit.
Në shqyrtim janë marrë dy kampione, një kampion prej 289 të intervistuar me telefon dhe një kampion prej 25 mijë lexuesish. u bënë sondazhe në grupime rastësore individë dhe grupime lexuesish gjatë periudhës 1 tetor – 3 nëntor 2023, përmes të cilëve synohej që të vlerësohej shkalla e leximit dhe aspekte të tjera që kanë të bëjnë me shprehitë e leximit, mënyra sesi lexohet, buxhetet që shpenzojnë çdo vit lexuesit, leximi në gjuhë të ndryshme, etj.
Në grupin e të intervistuarve që nuk lexojnë, 57% për qind shprehen se nuk kanë kohë, 33% parapëlqejnë mediume të tjera si TV, gazeta, Internet, 6% nuk kanë interes dhe vetëm 2% e justifikojnë mungesën e leximit me pamundësitë financiar.
Shumica e individëve në Shqipëri e nisin procesin e leximit gjatë shkollës fillore (44%) dhe 37% gjatë periudhës së kopshtit, konkretisht në moshën 3-5 vjeç. 12% e personave e nisin leximin në moshën 11-15 vjeç dhe 7% e të anketuarve janë përgjigjur se e nisin mbi moshën 20 vjeç.
Duke ju referuar sondazhit, 43% e të intervistuarve shpenzojnë 5 000 – 10 000 lekë në vit për të blerë libra, shifër që përkon identik me numrin e librave që lexojnë çdo vit, përafërsisht 10-12 libra. 30% e të intervistuarve janë përgjigjur se harxhojnë 2000 – 5000 lekë në vit dhe vetëm 11% e tyre (25 persona) thonë se shpenzojnë më shumë se 10 000 lekë./Monitor
