Bordi Ekzekutiv i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) në përfundimin të konsultimeve të Nenit IV me Shqipërinë ka përsëritur kritikat e tij kundër amnistisë fiskale, që rrezikon pastrimin e parave, ndërsa ka paralajmëruar se ekonomia është gjithashtu e ndjeshme ndaj kushteve të pafavorshme të motit dhe një ndryshimi në rritjen e çmimeve të pasurive të paluajtshme.
Fondi tha në një deklaratë zyrtare se ekonomia këtë vit pritet të rritet me 3.7%, duke u ngadalësuar në 2% vitin e ardhshëm. Fondi bëri thirrje për konsolidim fiskal, kontroll më të mirë të projekteve të partneritetit publik privat, vazhdim të reformave dhe ulje të informalitetit që do të ndikonte në reduktimin e emigracionit. FMN paralajmëroi se një shtrëngim më i fortë i kushteve financiare globale mund të pengojë aksesin e Shqipërisë në financimin e tregut të jashtëm. FMN theksoi rëndësinë e një daljeje të përshpejtuar nga lista gri e pastrimit të parave e FATF, mekanizimit të Komisionit Europian kundër parandalimit të pastrimit të parave, ku Shqipëria rihyri në vitin 2020. FMN theksoi rëndësinë e vigjilencës së shtuar për të ruajtur stabilitetin financiar duke pasur parasysh rritjen e shpejtë të kredisë dhe aktivitetet e lidhura me pasuritë e paluajtshme
Sipas deklaratës së sapopublikuar, pas një rimëkëmbjeje të fortë në vitin 2021, ekonomia shqiptare ka ruajtur vrullin pozitiv pavarësisht tronditjes së ekonomisë globale nga lufta e Rusisë kundër Ukrainës. Rritja reale e PBB-së pritet të arrijë në 3.7 për qind në vitin 2022, si pasojë e aktivitetit të fortë në turizëm, pasuri të paluajtshme dhe shërbime. Rritja pritet të ngadalësohet në rreth 2 për qind në vitin 2023, duke reflektuar kushtet më të shtrënguara financiare, ngadalësimin në Europë dhe tërheqjen e mbështetjes së politikave. Inflacioni është rritur, i nxitur nga çmimet e ushqimeve dhe energjisë, dhe është bërë gjithnjë e më i gjerë. Inflacioni total pritet të arrijë kulmin në muajt e ardhshëm dhe duhet të fillojë të ulet në vitin 2023. Inflacioni pritet të kthehet në objektivin e bankës qendrore prej 3 për qind nga mesi i vitit 2024, teksa çmimet ndërkombëtare të mallrave të stabilizohen, politikat fiskale dhe monetare të shtrëngohen dhe rritja të ngadalësohet.
Borxhi i qeverisë së përgjithshme pritet të bjerë më tej në nën 70 për qind të PBB-së në fund të vitit 2022, i ndihmuar nga rritja e vazhdueshme ekonomike dhe një deficit i pritshëm më i vogël në krahasim me vitin e kaluar. Në mungesë të goditjeve të reja, borxhi pritet të vijojë reduktimin, duke arritur në rreth 64 për qind të PBB-së në vitin 2027, por nevojat për financim bruto do të mbeten të konsiderueshme. Sistemi financiar i ka përballuar relativisht mirë goditjet e njëpasnjëshme dhe kreditimi për ekonominë ka vazhduar.
FMN thekson se perspektiva është subjekt i pasigurisë së konsiderueshme. Rreziqet ndaj rritjes janë në kahun e poshtëm, ndërsa ato ndaj inflacionit në kahun e sipërm. Rritjet e mëtejshme të çmimeve të ushqimit dhe energjisë janë një rrezik kryesor, veçanërisht nëse ato shkaktojnë një raund tjetër rritjeje dhe trazira sociale. Inflacioni më i lartë dhe më i vazhdueshëm mund të ndikojë më tej negativisht mbi të ardhurat reale dhe të dobësojë perspektivat e rritjes. Një shtrëngim më i fortë i kushteve financiare globale mund të pengojë aksesin e Shqipërisë në financimin e tregut të jashtëm. Rreziqet zbuten në një farë mase nga niveli i lartë i rezervave valutore të Shqipërisë.
Ekonomia është gjithashtu e ndjeshme ndaj kushteve të pafavorshme të motit dhe një ndryshimi në rritjen e çmimeve të pasurive të paluajtshme. Megjithatë, rreziqet zbuten nga niveli i duhur i rezervave ndërkombëtare të Shqipërisë.
Në vlerësimin e Bordit Ekzekutiv, FMN thekson se drejtorët ekzekutivë përgëzuan autoritetet për reagimin e tyre vendimtar të politikës ndaj goditjeve të shumta që nga viti 2019 dhe mirëpritën rimëkëmbjen e vazhdueshme ekonomike. Duke vënë në dukje se rreziqet janë anuar në kahun e poshtëm, drejtorët theksuan nevojën për një politikë të kujdesshme dhe vigjilencë për të garantuar stabilitetin makroekonomik dhe për të adresuar dobësitë, duke zbatuar reforma për të promovuar një rritje të qëndrueshme, gjithëpërfshirëse dhe të gjelbër dhe për të adresuar dobësitë e qeverisjes.
Drejtorët mirëpritën planin e autoriteteve për të arritur një ekuilibër primar në vitin 2023 dhe theksuan nevojën për një konsolidim fiskal afatmesëm më ambicioz, i mbështetur nga një strategji e shëndoshë afatmesme e të ardhurave, e cila duhet të finalizohet dhe zbatohet pa vonesa të mëtejshme. Përpjekje të tilla do të ndihmonin në rindërtimin e amortizatorëve të politikave, do të ndihmonin në uljen e inflacionit dhe do të lehtësonin rregullimin e bilanceve të transaksioneve me jashtë. FMN rekomandon që mbështetja fiskale për shtresat vulnerabël duhet të jetë e përkohshme dhe e synuar, duke shfrytëzuar plotësisht kuadrin ekzistues të mbrojtjes sociale.
Drejtorët bënë thirrje për shtimin e përpjekjeve për të rritur transparencën dhe besueshmërinë fiskale, për të përmirësuar menaxhimin e financave publike dhe për të forcuar monitorimin dhe menaxhimin e rrezikut fiskal. Partneritetet publike-privat dhe kornizat e menaxhimit të investimeve publike duhet të përafrohen dhe të integrohen plotësisht në ciklin buxhetor. Drejtorët paralajmëruan gjithashtu kundër amnistisë së propozuar tatimore duke pasur parasysh rreziqet e qeverisjes dhe pastrimit të parave.
Drejtorët inkurajuan Bankën e Shqipërisë (BSH) të vazhdojë normalizimin e politikës monetare të mbështetur nga të dhënat, në kushtet e presioneve të vazhdueshme inflacioniste, duke ruajtur fleksibilitetin e kursit të këmbimit. Ata treguan gjithashtu rëndësinë e vigjilencës së shtuar për të ruajtur stabilitetin financiar duke pasur parasysh rritjen e shpejtë të kredisë dhe aktivitetet e lidhura me pasuritë e paluajtshme. Drejtorët mbështetën përpjekjet e vazhdueshme të BSH-së për të përmirësuar rregullimin dhe mbikëqyrjen financiare dhe për të rritur rezervat e kapitalit. Prania e bankave me aksione të konsiderueshme nga individë dhe grupe jofinanciare kërkon gjithashtu vigjilencë të shtuar në mbikëqyrje.
Drejtorët theksuan se avancimi i reformave strukturore do të jetë kritik në zhbllokimin e potencialit të rritjes së Shqipërisë dhe mirëpritën hapjen e diskutimeve të pranimit në BE, të cilat duhet të kontribuojnë në progresin e reformave. Në këtë drejtim, drejtorët bënë thirrje për progres të qëndrueshëm në reformat në drejtësi dhe antikorrupsion dhe theksuan rëndësinë e një daljeje të përshpejtuar nga lista gri e FATF. Luftimi i informalitetit do të ndihmonte në frenimin e presioneve të emigracionit. Duke vënë në dukje makrokriticitetin e ndryshimeve klimatike, ata theksuan nevojën për përpjekje të bashkërenduara përshtatjeje brenda kornizës buxhetore.
Drejtorët ranë dakord se kapaciteti i Shqipërisë për të shlyer fondin është i mjaftueshëm dhe nuk panë nevojë për një zgjatje të Vlerësimit të Pas-Financimit përtej shkurtit 2023./ MONITOR
