Gjeniu ekziston në të gjitha formave dhe llojet, nga ata me një prirje krijuese në arte – shkrimtarë, piktorë dhe muzikantë – tek ata në shkenca – fizikantë, matematikanë dhe filozofë. Sikurse pyeste edhe Aristoteli:”Pse të gjithë njerëzit që janë shquar në filozofi, poezi apo arte janë melankolikë?” Prania e psikopatologjisë së shkencëtarëve tanimë është e njohur, dhe duke u shtyrtuar tani më shumë se kurrë më parë.
Por siç e ka vënë në dukje një ekspert i shëndetit mendor, “shëndeti mendor është një vazhdimësi – të gjithë qëndrojnë diku brenda spektrit – dhe ka një bashkim të lirshëm ndërmjet kapacitetit për të menduar në mënyrë origjinale dhe shëndetit mendor”. Kërkimet e reja – kryesisht për shkak të aftësisë për të diagnostikuar në mënyrë retrospektive – përmes hulumtimeve që u përqendruan në fakt në sindromën Asperger, pasi kjo është një formë e lartë e funksionimit të Autizmit, që karakterizohet nga interesat e ngushta dhe ‘ëorkaholism” –që janë tipike për mendjet shkencore.
Një investimin dhe studim prej një dekade është kryer nga Felix Post, një mjek fiziologjist në Londër. I botuar në vitin 1994 në Gazetën Britanike të Psikiatrisë, investigimi i Post “synoi të përcaktojë përhapjen e psikopatologjitë të ndryshme tek individët jashtëzakonisht krijues”.
Ai përdori të dhënat e nxjerra nga biografët e njohur, për të vlerësuar shëndetin mendor të shkencëtarëve dhe shpikësve, mendimtarët dhe studiuesve, shtetarëve dhe udhëheqësve kombëtarë, piktorëve dhe skulptorëve, kompozitorëve, romancierëve dhe dramaturgëve.
Ai studioi 45 shkencëtarë meshkuj, duke përfshirë emra të tillë të shquar si Çarls Darvini, Albert Ajnshtajni, Ernest Radhërfordi, Ervin Shrodinger dhe Gregor Mendel – të cilët u gjetën se vuanin nga forma të lehta, mesatare apo të rënda të psikopatologjisë.
Ai arriti në përfundimin se rreth një e treta e shkencëtarëve, kompozitorëve dhe artistëve nuk vuante nga psikopatologjia, që do të thoshte se dy të tretat po. Por ka një paragjykim siç vë në dukje Raj Perso, profesor dhe konsulent psikiatër në Spitalin Modslej në Londër, “Problemi tjetër është se kur biografët shkruajnë në lidhje me karakteristikat e inteligjencës përgjatë historisë, ka një tendencë për të nxjerrë në pah sjelljet eksentrike, për shkak se ato janë interesante dhe kjo mund të çojë në një diagnozë të sëmundjes mendore.
Por është gjithashtu e mundur që tek njerëzit gjeni ose shumë krijues, përcaktimi i ndonjë sëmundje mendore të shihet si një justifikim për ndonjë sjellje e keqe, kur në fakt ata janë sjellë thjesht keq”-thotë ai. Perso vë në dukje se “gjenitë e njohur, janë ata që duhet të bashkëveprojnë në një mënyrë pozitive me shoqërinë, dhe për këtë arsye duhet të kenë një numër të caktuar të aftësive sociale”.
Njerëzve me sëmundje mendore të tilla si Aspergeri, shpesh u mungojnë aftësitë e vërteta që duhet për të patur sukses, si bindja kolegët e tyre për madhështinë e tyre? Perso ndërkohë pyet: “Nëse Aspergeri është i lidhur me gjeniun, s’i t’i etiketpjmë numrin e madh të njerëzve me këtë sindromë që nuk janë gjenij?”. Kthejeni ndryshe pyetjen, dhe del se duhet të jeni të çmendur për të qenë një gjeni – përgjigja është jo, por mund marrëzia mund të ndihmojë.
Sikurse ka theksuar së fundmi psikologu i Universitetit të Harvardit Uilliam Xhejms së fundmi:”Kur një intelekt superior dhe një temperament psikopatik rriten së bashku – si në në një kombinim të pafundëm të zgjedhjeve të njeriut, ata janë të detyruar të veprojnë shpesh së bashku në mënyrë të mjaftueshme – tek i njëjti individ, ne kemi kushtet më të mira të mundshme për llojin e gjeniut efektiv që bën pjesë në fjalorët biografikë”.
