Përmes një serie propozimesh, deputetët socialistë synojnë jo vetëm heqjen e imunitetit të anëtarëve të Kolegjit Zgjedhor, por edhe përqendrimin e hetimeve për krime zgjedhor në duart e drejtuesit të SPAK –duke vënë në pikëpyetje pavarësinë e sanksionuar në Kushtetutë.
Një seri propozimesh për ndryshime ligjore të deputetëve të maxhorancës socialiste në Kuvendin e Shqipërisë duket se synojnë të dobësojnë sistemin e drejtësisë në raport me hetimin e krimeve zgjedhore, duke lehtësuar hetimin administrativ të anëtarëve të Kolegjit Zgjedhor apo promovimin e tyre si dhe duke e kufizuar hetimin e krimeve zgjedhore vetëm në duart e drejtuesit të Prokurorisë së Posaçme- pikë kjo që bie ndesh me një nga shtyllat më të rëndësishme të reformës në drejtësi, autonomisë së prokurorëve në kryerjen e hetimeve.
Propozimet e publikuara në faqen e internetit të Kuvendit të Shqipërisë vijnë nga deputetët Alket Hyseni, Klotilda Bushka e Adnor Shameti dhe shënjestrojnë për të ndryshuar Kodin Penal dhe Kodin e Procedurës Penale si dhe ligjet për statusin e magjistratëve dhe atë për funksionimin e prokurorisë.
Shënjestra Kolegji Zgjedhor
Shqipëria ndërtoi një trupë gjyqësore të posaçme për zgjedhjet përmes një marrëveshjeje politike të vitit 2003. Në atë kohë, vendi erdhi nga trauma e zgjedhjeve të vitit 2001, kur Gjykata Kushtetuese, deri në atë kohë institucioni përgjegjës për hetimin e mosmarrëveshjeve zgjedhore, rishpërndau 30% të mandateve të kuvendit në atë që raporti final i OSBE-së për zgjedhet i cilësoi si zbatim jokonsistent i ligjit dhe demonstrim i një farë favorizimi për partinë në pushtet (Partinë Socialiste).
Për të zgjidhur problemin e Gjykatës Kushtetuese, e cila ishte në atë kohë një institucion me anëtarë të zgjedhur politikisht nga parlamenti, u ra dakord që çështjet zgjedhore të trajtohen nga një trupë e posaçme gjyqtarësh të përzgjedhur nga gjykatat e apelit, me shpresë se kjo do të garantonte profesionalizmin. Si garanci për të mbrojtur gjyqtarët e kolegjit zgjedhor nga ndikimi politik, u përcaktua që këta gjyqtarë të mos mund të viheshin nën hetim disiplinor nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë, një institucion i drejtuar në atë kohë nga Presidenti i Republikës, si dhe të mos mund të promovoheshin në pozicione më të larta për një periudhë katëvjeçare pas mbarimit të mandatit si anëtarë të Kolegjit Zgjedhor.
Cilësia e vendimeve të marra nga Kolegji Zgjedhor që nga viti 2003 deri më sot mbetet e diskutueshme, por parimet mbi të cilat janë zgjedhur anëtarët e kolegjit dhe garancitë në dispozicion të tyre nuk janë vënë kurrë në diskutim. Së paku, deri pak ditë më parë, kur ministrja e Drejtësisë, Etilda Gjoni i dërgoi një letër Kuvendit të Shqipërisë ku i kërkoi njëkohësisht heqjen e imunitetit nga hetimi zgjedhor dhe heqjen e kufizimit për promovim të anëtarëve të Kolegjit.
Propozimi i Gjonajt është kundërshtuar nga Ivi Kaso i Partisë Demokratike në një intervistë për të përditshmen “Panorama”, duke e konsideruar këtë në shkelje të marrëveshjes mes maxhorancës dhe opozitës.
Këshilli i Lartë Gjyqësor zgjodhi me short anëtarët e rinj të kolegjit zgjedhor, gjyqtarët Sokol Ibi, Manjola Xhaxho, Gentian Medja, Asim Vokshi, Alma Kolgjoka, Edlira Pjetri, Emona Muçi dhe Esmeralda Çeka. Që të gjithë kanë kaluar me sukses procesin e vetingut, por sipas Gjonajt, imuniteti i tyre ndaj hetimeve administrative bie ndesh me kushtetutën, ndërsa ndalimi i promovimit të tyre pengon funksionimin e Gjykatës së Lartë, pasi tre prej tyre janë kandidatë për anëtarë të Gjykatës së Lartë.
Por ndërsa kërkesa e Gjonajt nuk është materializuar ende në propozime për ndryshime ligjore, deputetët e tjerë socialistë kanë qenë të zënë me propozimet e veta.
Arben Kraja, përgjegjës “personal” për krimet zgjedhore
Propozimi i parë i socialistëve i firmosur nga deputeti Adnor Shameti, i cili kërkon që dy nene të Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë, 328 dhe 328/b, të cilët dënojnë krime zgjedhore, t’i kalojnë në përgjegjësi Strukturës së Posaçme Kundër Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit, njohur nga akronimet SPAK.
Propozimi i Shametit nuk është i vetmi ndryshim i propozuar. Deputeti tjetër socialist, Alket Hyseni, ka dorëzuar në kuvend një propozim të dytë që duket se shënjestron të njëjtën gjë me Shametin, por në një drejtim tjetër.
Hyseni ka kërkuar një ndryshim në ligjin për funksionimin e prokurorisë, i cili u ribë si pjesë e reformës në drejtësi, ku kërkon që për krimet zgjedhore, të jetë drejtuesi i SPAK, personi i vetëm përgjegjës për drejtimin e hetimeve. Me pak fjalë, ndërsa Shameti ka kërkuar që veprat penale të zgjedhjeve “Korrupsioni aktiv në zgjedhje” dhe “Përdorimi i funksionit publik për zgjedhje”, t’i kalojnë SPAK, Hyseni kërkon që hetimet për këto çështje të drejtohen nga kreu i Prokurorisë së Posaçme.
Propozimi thotë se në detyrat e Drejtuesit të Prokurorisë të përshkruara në nenin 43, shtohet edhe një detyrë tjetër me këtë përmbajtje: “drejton dhe përgjigjet për hetimin e veprave penale që prekin zgjedhjet e lira dhe sistemin demokratik të zgjedhjeve, të cilat janë kompetencë e prokurorisë që drejton.”
SPAK u bë objekt kritikash së fundmi, kur nga dosja famëkeqe 339 që lidhet me krimet e shumta zgjedhore në qarkun e Durrësit në zgjedhjet e vitit 2017, urdhëroi arrestimin e disa komisionerëve zgjedhorë në fshatrat e Shijakut, mes të cilëve, edhe dy komisionerë që kishin vdekur prej dy vjetëve.
Propozimi i Hysenit duket se bie ndesh me frymën e të gjithë reformës në drejtësi, e cila synoi që të shkëpusë varësinë e prokurorëve përmes reduktimit të funksionit të drejtuesit të prokurorisë në rolin e administratorit dhe në rritjen e lirisë së prokurorëve duke sanksionuar që prokurorët duhet të kenë autonominë e nevojshme vendimmarrëse dhe kërkon që prokuroria të jetë një institucion i decentralizuar dhe jo i centralizuar, siç ishte para reformës në drejtësi.
Në propozimin e tij, Hyseni kërkon gjithashtu në emër të transparencës dhe llogaridhënies, që Prokurori i Përgjithshëm dhe Drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme t’i raportojnë Komisionit Qendror të Zgjedhjeve mbi gjithçka që lidhet me hetimet për krime zgjedhore, përfshirë emrat e personave nën hetim, kurdo që KQZ kërkon informacion.
Amendamenti “Bushka”
Deputetja socialiste, Klotilda Bushka kanë bërë një propozim tjetër që lidhet me zgjedhjet dhe krimet zgjedhore. Propozimi i saj kërkon ndryshime në ligjin për Statusin e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve, ku kërkon që hetimet apo gjykimet që lidhen me zgjedhjet, të bëhen pjesë e vlerësimeve të gjyqtarëve dhe prokurorëve.
Bushka thotë në relacion se “projekligji parashikon krijimin e një mekanizmi për rritjen e përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies së magjistratëve, që bëjnë pjesë në sistemin e drejtësisë, në raport me veprat penale që kryhen në fushën e zgjedhjeve të lira dhe demokratike.”
Ndryshimi targeton mënyrën se si një magjistrat vlerësohet. Sipas ligjit, ai vlerësohet bazuar në të dhëna të ndryshme administrative, por jo për çështje konkrete.
Propozimi i Bushkës thotë se dosjet e hetimit ose, sipas rastit, te gjykimit për krimet që prekin zgjedhjet e lira duhet të jenë detyrimisht burim për vlerësimin e magjistratit. Propozimi i Bushkës përfshin edhe drejtuesin e Prokurorisë së Posaçme, pasi dosjet e krimeve “të cilat janë hetuar nën drejtimin e tij,” duhet të bëhen pjesë e vlerësimit të Këshillit të Lartë të Prokurorisë për të. /BIRN/
