Shkencëtarët kanë paralajmëruar prej muajsh, se koronavirusi mund të përhapet nga aerosolet ose spërklat e vogla të frymëmarrjes që përhapin njerëzit kur flasin ose teshtijnë, dhe të cilat mund të qëndrojnë pezull në ajër për jo pak kohë.
Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC) në SHBA, e pranoi publikisht këtë rrezik më 18 shtator.
Ajo postoi udhëzime në faqen e saj në internet, duke i klasifikuar aerosolet si një nga mënyrat e përhapjes së koronavirusit, dhe duke theksuar se kishte prova në rritje se grimcat e ajrit mund të qëndrojnë pezull dhe të udhëtojnë përtej 2 metrave.
Por tre ditë më vonë, ky udhëzim ishte fshirë. Në një shënim në vend të tij, thuhej se një draft ishte postuar gabimisht, dhe se CDC po punonte ende për përditësimin e udhëzimeve. Ky lloj ndryshimi në qëndrim, mund të shkaktojë konfuzion tek publiku.
Në 5 artikuj të botuar së fundmi në “The Conversation “ne i kërkuam ekspertëve të na shpjegojnë se çfarë janë aerosolet, si grimcat e ajrit mund ta transmetojnë koronavirusin, dhe si të mbrohemi prej tyre.
Ç’duhet të dini për aerosolet (stërklat e pështymës)
Kur flisni ose këndoni, vërshimi i ajrit i prish fijet e mukusit në rrugët tuaja të frymëmarrjes, duke dërguar jashtë spërkla të ndryshme. Ndërsa më të mëdhat bien shpejt përtokë, ato më të imëtat dhe më të lehtat mund të qëndrojnë pezull në ajër.
Nëse ju jeni të prekur me Covid-19, ato spërkla mund të përmbajnë koronavirusin, dhe një studim i hershëm sugjeron se mund të jetë infektues nga disa minuta në disa orë. Ekspertët e aerosolit Bajron Erat, Andrea Ferro dhe Godarz Ahmadi nga Universiteti Klarkson, e shpjeguan mekanikën e aerosoleve në një artikull të fundit për “The Conversation”.
Ata diskutuan gjithashtu se çfarë mund të bëjnë njerëzit për të mbrojtur veten e tyre.
“Vënia e një maske në fytyrë për të ulur rrezikun e ekspozimit në ajër, është tepër thelbësore”, shkruajnë ata, dhe “zvogëlimi i kohës që kalohet në zona të mbingarkuara me një ajrosje të dobët, është një mënyrë e mirë për të ulur rrezikun e ekspozimit ndaj koronavirusit”.
A mjafton të qëndrosh 2 metra larg tjetrit?
Këshilla e zakonshme për distancimin social, është të qëndrojmë 2 metra larg të tjerëve. Kjo është një këshille e lehtë për t’u mbajtur mend, por ajo nuk mban parasysh të gjitha rreziqet e aerosolit, sidomos në ambientet e mbyllura.
Për shkak se njerëzit e infektuar me SARS-CoV-2 mund të transmetojnë sasi të mëdha të virusit, nuk ka një distancë të sigurt në një dhomë të ajrosur dobët, shkruajnë Erat, Ferro, Ahmadi dhe kolegu i tyre i Universitetit Klarkson Suresh Danijala në një artikull të dytë. Rrymat e ajrit nga një ventilator, apo nga sistemi i ventilimit, mund të përhapin më larg se 2 metra spërklat e pështymës.
Shkencëtarët përdorën analogjinë e dhomës plot me tym duhani, për ta ilustruar këtë rrezik, dhe sugjeruan disa mënyra për ta menaxhuar atë. “Me kalimin e kohës, nuk do të ketë rëndësi se ku jeni i pozicionuar në dhomë. Ndonëse nuk është një analogji e përsosur, të përshkruash mënyrën se si tymi i cigares lëviz nëpër mjedise të ndryshme, si brenda dhe jashtë, ajo mund të ndihmojë në përshkrimin se si qarkullojnë në ajër spërklat e ngarkuara me koronavirus”- shkruajnë ata.
Grimcat dhe super-përhapësit
Një numër i madh rastesh me Covid-19, janë shkaktuar nga “super-përhapësit”, ku një person që është shumë infektues e përhap virusin tek dhjetëra të tjerë. Studiuesit në Hong Kong, vlerësuan kohët e fundit se rreth 20 për qind e njerëzve të infektuar atje, ishin përgjegjës për 80 për qind të transmetimeve lokal të koronavirusit.
Koret muzikore, shërbesat kishtare, klubet e natës dhe festat e ditëlindjeve, janë vetëm disa nga ngjarjet e dokumentuara të super-përhapjes. Elizabet Mekgrou, që drejton Qendrën e Universitetit Shtetëror të Pensilvanisë për Dinamikën e Sëmundjeve Infektive, shpjegoi në një artikull tjetër provat dhe rëndësinë e super-përhapësve në transmetimin e virusit.
“Lajmi i mirë, është se praktikat e duhura të kontrollit specifik mbi mënyrën e transmetimit të patogjenëve – larja e duarve, maskat, karantina, vaksinimi, zvogëlimi i kontakteve sociale etj. – mund ta ngadalësojnë shkallën e transmetimit dhe ta ndalin një pandemi”- shkroi ajo.
Çfarë nënkupton përhapja e virusit përmes ajrit për rihapjen
Mënyra si përhapet koronavirusi në ajër, përbën një sfidë për rihapjen e bizneseve dhe shkollave. Shkencëtari i frymëmarrjes Dagllas Rid i Universitetit të Pitsburgut, shqyrtoi disa studime që kanë treguar se si është përhapur virusi, përfshirë këtu një call-center në Korenë e Jugut, një restorant në Kinë, dhe një kor muzike në shtetin e Uashingtonit.
“Të dhënat sugjerojnë se transmetimi i virusit përmes ajrit ndodh shumë lehtë, dhe ka të ngjarë të jetë një nxitës i rëndësishëm i kësaj pandemie. Ai duhet të merret seriozisht, ndërsa njerëzit u rikthehen aktiviteteve normale”- shkroi ai. Studime Të tjera janë botuar qëkur doli ai artikull, dhe kjo tregon rëndësinë e përhapjes së virusit përmes ajrit.
Një nga këto studime zbuloi se të rriturit që kishin rezultuar pozitivë me Covid-19, kishin rreth 2 herë më shumë të ngjarë të kishin darkuar në një restorant, sesa ata që rezultuan negativë nga tamponi. Një studim tjetër, përshkroi një shpërthim të madh epidemik në një lagje ku ndodhej një azil pleqsh, i cili kishte një ventilim të dobët të ambienteve të tij.
Dy studime të tjera gjurmuan mënyrën se si virusi ishte përhapur gjatë fluturimeve të linjave ajrore. Një artikull i veçantë nga Kejsi Ernst dhe Paloma Bemer të Universitetit të Arizonës, SHBA, analizuan rreziqet e fluturimit me avion gjatë pandemisë, dhe dhanë këshilla për ata që duhet udhëtojnë me avion, se si të qëndrojnë sa më të sigurt që të jetë e mundur.
Problemi me transportin publik
Me uljen e temperaturave, do të jetë më e vështirë të mbahen hapur dritaret për të ajrosur hapësirat e mbyllura, dhe këtu përfshihet transporti publik dhe autobusët e shkollave. Xhesi Kapeçelatro, inxhinier i mekanikës në Universitetin e Miçiganit, foli për rreziqet e përhapjes së koronavirusit brenda një autobusi dhe ofroi 8 rekomandime.
“Udhëtime të shkurtra. Të gjithë me maska. Shumë më pak pasagjerë se më parë ”, shkruan ai.
