Prej tre ditësh, qytetarët e Durrësit po zgjohen nën pushtetin e plehrave. Siç duket dhe në foto, në të gjitha rrugët e qytetit bregdetar kazanët janë të mbushur dhe plehrat janë derdhur në rrugë.
Qyteti, që është zemra e turizmit në vend, kishte shpresa te vizitorët e vonuar, por pas tërmetit shkatërrues të 26 nëntorit dhe izolimit nga koronavirusi, vetëm mbushja me plehra, që nuk i duhet.
Kjo situatë është krijuar teksa pas mbylljes së depozitimit të Porto Romanos, Bashkia Durrës nuk ka fonde për të dërguar mbetjet në Sharrë dhe për të paguar depozitimin e tyre. Mbyllja e depozitimit është bërë pa u siguruar fondi nga financat, çka ka bërë që bashkia të gjejë një zgjidhje të përkohshme, duke i dërguar mbetjet në Manëz, duke hasur në rezistencën e banorëve.
Burime zyrtare nga Bashkia Durrës thanë se “Bashkia e Durrësit është në bisedime me qeverinë shqiptare për të zgjidhur përfundimisht problemin se ku do të depozitohen mbeturinat e bashkisë së Durrësit. Po kështu bashkia e Durrësit i ka kërkuar Ministrisë së Financave një fond të posaçëm që do të bëjë të mundur depozitimin e mbetjeve në vendpozitimin më të afërt me Durrësin”.
Më parë, Bashkia i derdhte plehrat në venddepozitimin e Porto Romanos. Por, në dhjetor qeveria, i në një nga mbledhjet e jashtëzakonshme pas situatës së port-tërmetit qeveria miratoi vendimin për mbylljen e këtij depozitimi dhe për krijimin e ECO PARKUT në Durrës. Në fund të janarit, Agjencia Kombëtare e Ujësjellës Kanalizimeve shpalli fituesin e tenderit 15 milionë euro për mbylljen e venddepozitimit të mbetjeve në Porto Romano.
Burime jo zyrtare thanë se ndërsa depozitimi në Porto Romano kishte një kosto minimale, vetëm për naftën, tashmë Bashkisë Durrës do t’i duhet 3-4 milionë euro në vit për të dërguar plehrat në inceneratorin e Sharrës dhe për të paguar tarifën e depozitimit. Këto para, bashkia pret që ti marrë nga Ministria e Financave. Nga kjo ministri nuk ka ende një reagim për momentin.
Bashkia Durrës, sipas burimeve të saj, gjeneron çdo ditë rreth 200 tonë mbetje, ose rreth 70 mijë ton në vit. Sipas kontratës, që qeveria ka me koncesionarin e plehrave në Sharrë, kosto e depozitimit të mbetjeve është 29.05 euro/ton për të gjithë kohëzgjatjen e koncesionit. Pra çdo vit, Bashkisë Durrës do t’i duhen të paktën 2 milionë euro në vit vetëm për pagesën e koncesionarit.
400 milionë euro investime për inceneratorët
Vitet e fundit qeveria është angazhuar në një sërë projektesh koncesionare për ndërtimin e inceneratorëve në vend, përmes formës së partneritetit publik-privat.
Koncesioni i trajtimit të mbetjeve Elbasan (Albtek Energy), me kosto totale prej 5.3 miliardë lekësh është tashmë funksional. Kapaciteti përpunues do të jetë rreth 120-140 ton/ditë, sipas deklarime zyrtare në kontratë.
Inceneratori i Trajtimi i mbetjeve Fier (“Integrated Technology Waste treatment Fier”) ka një kosto totale prej 3.97 miliardë lekë. Kapaciteti përpunues do të jetë rreth 180-200 ton/ditë. Ai është në ndërtim e sipër, pas disa vonesave nga protestat e banorëve në zonën e Vërrisë.
Më i madhi është inceneratori i Tiranës (ku duhet të depozitohen dhe mbetet e Durrësit). Ai ka një kosto totale prej rreth 39 miliardë lekë (320 mln euro), sipas tabelave zyrtare të koncesioneve dhe kapacitet përpunues do të jetë rreth 550-800 ton/ditë. Kontrolli i Lartë i Shtetit, në një raport të mëparshëm ka konstatuar se kosto e inceneratorit mund të rritet edhe me 104 milionë euro, nga indeksimi i inflacionit dhe mosllogartitjes së saktë të volumit të plehrave që përpunohen në ditë. https://www.monitor.al/djegia-e-plehrave-apo-parave-kostot-e-inceneratorit-tirane-rriten-edhe-me-102-mln-euro/
Tashmë vetëm nga shtimi i plehrave nga Durrësi, koncesionari do të marrë të paktën edhe 2 mln euro në vit shtesë.
Në fund të vitit 2016, kompania “Integrated Energy B.V.” sh.p.k. fitoi koncesionin e ndërtimit të Landfillit, Inceneratorit dhe rehabilitimi i vend-depozitimeve ekzistuese Tiranë. Projekti koncesionar/PPP i paraqitur ka parashikuar kryerjen e pagesave për ofrimin e shërbimit në shumën 7.4 milionë euro në vit pa TVSH, nëpërmjet garantimit të një minimumi ditor prej 700 tonë/mbetje në ditë me tarifë prej 29.05 euro/ton, që për të gjithë kohëzgjatjen e koncesionit parashikohen në shumën 222.7 milionë euro pa TVSH.
Në janar të këtij viti, edhe bizneseve dhe familjeve të Tiranës iu rrit tarifa e pastrimit me 15-64%, ku një nga argumentet ishte dhe hyrja në fuqi e kontratës së re të inceneratorit. https://www.monitor.al/bizneseve-te-tiranes-u-rriten-me-15-64-tarifat-e-pastrimit-u-ndikuan-dhe-nga-koncesioni-i-inceneratorit-te-plehrave/
Super kapacitetetet e inceneratorëve
Të tre këto inceneratorë kanë të parashikuar një investim prej rreth 48 miliardë lekë, ose rreth 400 milionë euro, që do të paguhen nga buxheti të shtrira deri në 30 vite. Ndërtimi u bë me shpejtësi, ndërsa Shqipëria ende nuk ka bërë ndarjen në burim të mbetjeve.
Kapaciteti i tyre vlerësohet i lartë. Nëse të tre inceneratorët do të viheshin në punë, kapaciteti total mesatar i përpunimit në rreth 1000 ton në ditë, ose rreth 130 kg për frymë në vit. Nëse krahasohet me të dhënat e Eurostat për shtetet e BE-së, rezulton se vetëm vendet e zhvilluara kanë një kapacitet më të lartë. Gjermania e ka kapacitetin për frymë të përpunimit të mbetjeve përmes inceneratorëve 474 kg/frymë në vit; Franca 205 kg/frymë në vit dhe Austria me 380 kg/frymë/vit. Të tre këto shtete kanë një nivel gjenerimi të paktën dyfish të plehrave për frymë, në krahasim me Shqipërinë.
Por, nëse krahasohemi me shtet fqinjë rezulton se Shqipëria nëse i ndërton të gjithë inceneratorët që ka në plan, do të ketë një kapacitet tepër të lartë. Në Itali, sipas të dhënave të Eurostat, sasia e plehrave që përpunohet përmes procesit të incenerimit është vetëm 35 kg për frymë, pra katër herë më e ulët se në Shqipëri. Në Greqi është 12 kg për frymë. Serbia e ka akoma edhe më të ulët, në 6.3 kg për frymë.
Sipas Eurostat, në përgjithësi në BE në vitin 2016, 30% e mbetjeve u riciklua, 27% u dogjën, 25% u iceneruan dhe 17% u kompostuan. Në Shqipëri, kapaciteti i inceneratorëve, nëse do të ishin funksionalë, do të ishte sa 35% e totalit të mbetjeve, pra më e lartë sesa mesatarja e Bashkimit Europian./MONITOR
