Nga Boldnews.al
Një nga aspektetet më të rëndësishme të Reformës në Drejtësi ishte pavarësia e plotë që i jepet çdo prokurori të thjeshtë, për të zhvilluar hetimin e për të ngritur akuzën, pa u ndikuar nga titullari direkt apo eprorët më të lartë.
Anët pozitive të këtij sistemi të ri u ritheksuan edhe këtë të Martë, në një takim publik, ku ishin të pranishëm drejtuesit e strukturave të Prokurorisë, si edhe ambasadorët e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimit Europian.
Deri para ndryshimeve kushtetuese-të gushtit 2016-prokuroria ishte një institucion i centralizuar, me figurën e Prokurorit të Përgjithshëm në qendër, i cili ishte përgjegjës si për kontrollin e hetimit, ashtu edhe për karrierën e prokurorëve.
Ky rol, me pushtet të plotë, u modifikua plotësisht, duke e kaluar meritën dhe përgjegjësinë e hetimit tek prokurori më i thjeshtë. Ndërsa përgjegjësia për karrierën e prokurorëve iu kalua Këshillit të Lartë të Prokurorisë, një organ kolegjial i përbërë nga prokurorë dhe juristë.
Tashmë, çdo prokuror, gjatë hetimit, bazohet vetëm në ligj dhe në bindjen e tij të brendshme, bazuar në prova.
Por, në një moment kur procesi i Vetingu-t po aplikohet, siç dyshohet në shumicë, si një mjet presioni politik mbi drejtësinë, kjo “lirshmëri” e tepruar për prokurorët mund dhe duket se është shndërruar në një “boomerang” për hetimin penal në Shqipëri.
Për të konkretizuar, mund të merret në konsideratë rasti “Çili”, prangosja disa-ditore dhe më pas lirimi i botuesit dhe publicistit Henri Çili, në bazë të një hetimi të Prokurorisë së Përmetit.
Ky rast mund të merret si shembull, jo thjesht për faktin që u ndalua një personazh publik, por më shumë për atë që prangosja e tij erdhi në bazë të urdhërit të një prokurori të thjeshtë, në një qytet shumë larg Tiranës.
Rasti, si çdo i ngjashëm në të ardhmen, ka dy aspekte;
Së pari, mbështetësit symbyllur të Reformës në Drejtësi, e lexojnë rastin “Çili” si një materializim të saj.
Pra, prokurori i pavarur, edhe në një prokurori periferike si ajo e Përmetit, mund të nisë një hetim, i lirë nga çdo “kontroll nga lart” dhe të urdhërojë arrestimin e kujtdo personi që ai krijon bindjen se, në bazë të provave të siguruara, ka kryer një vepër penale, pavarësisht pushtetit që zotëron i hetuari.
Parë në këtë këndvështrim, veprimet e kujtdo prokurori duhen duartrokitur inkurajuar, sidomos për hetime që lidhen me “jakat e bardha” dhe me politikanë e administrues pushteti të çdo niveli.
Në fazën aktuale të shoqërisë shqiptare dhe, sidomos të gjendjes së institucioneve të drejtësisë, kjo duket tërësisht utopike.
Së dyti, pavarësia “e tepruar” e prokurorit mund të përkthehet në një dështim në aspektin penal, por me pasoja të rënda për individin që e pëson nga një nxitim, etje për karrierë apo edhe “presion” për shkak të Vetingut ndaj prokurorit.
Duke u rikthyer tek rasti “Çili”. Publicisti u prangos me një urdhër-ndalimi të Prokurorit të Përmetit, i cili ishte i bindur se i hetuari prej tij kishte kryer të paktën 6 vepra penale.
Por, kjo bindje e tij u rrëzua në gjykatë, e cila, ndoshta për hir të raporteve të përditshme me prokurorin, nuk e nxori urdhërin e ndalimit të paligjshëm, por vendosi “detyrim paraqitje” për Henri Çilin.
Pikërisht, në raste të tilla, ngrihet një pikëpyetje e fortë mbi rolin e “prokurorit të pavarur”. A është në gjendje që çdo prokuror i Republikës së Shqipërisë të ketë aftësitë e duhura, për të zhvilluar hetime komplekse, ku përfshihen edhe emra me mbështetje publike?
Në një prokurori, ku rastet më të shpeshta janë hetimet për vjedhje delesh, duket disi e vështirë që të zhvillohen hetime të suksesshme, pa, të paktën, një diskutim paraprak me struktura më të specializuara.
Nga ana tjetër, edhe nëse prokurori i periferisë ka përgatitjen e duhur profesionale, a është në gjendje që të përballet, i vetëm me “presionet e heshtur” për të zhvilluar një hetim të suksesshëm?
Prokuroria e centralizuar, megjithëse kishte problemet e saj, shërbente, më së paku, si një mbrojtje për prokurorët.
Tashmë, prokurorët e pavarur, janë subjekte lehtësisht të shantazhueshëm drejtëpërdrejtë nga presione politike apo të palëve të treta.
Dhe, një situatë e tillë, nuk mund të sjellë gjë tjetër, veçse dështim të operacioneve të rëndësishme ose ndërmarrjen e operacioneve hetimore, me “urdhëra” nga subjekte të ndryshëm, të cilët kanë pushtetin për të “diktuar” apo “porositur” hetime penale ndaj kundërshtarëve politikë apo në biznes.
Shqipëria nuk duket se është e përgatitur për një model të tillë prokurori, pavarësisht se, në deklaratat publike, shitet shumëçka si “mrekulli e Reformës në Drejtësi”.
DENONCO