Në një fermë të vogël frutore pranë Straits of Malacca, rritet një pemë e quajtur kedondong, një frut me kokrra të kuqe që vendasit e përdorin kryesisht për turshi dhe sallata.
“Nuk është shumë e njohur,” thotë 45-vjeçari, i cili në vend të kësaj fokusohet tek manaferrat longan (një lloj tjetër fruti aziatik) dhe ananas, të cilat kanë tregje më të mëdha.
Por më pak se një orë larg në një fshat malajzian, shkencëtarët po përpiqen të ndryshojnë të ardhmen e ushqimit. Ata po shtyjnë kufijtë e asaj që njerëzit hanë duke rritur dhe përpunuar të ashtuquajturat kultura ‘alternative’ – të tilla si kedondong.
Në selinë e qendrës botërore kërkimore “Crops For the Future” (CFF), ky frut i veçantë është shndërruar në një lëng çaji pa shije, pa sheqer, i pasur me shumë vitaminë C dhe duke marrë vlerësimet më të larta në vlerësimet shqisore.
“Çdo gjë që shihni këtu është një kulture e harruar“, thotë Sayed Azam-Ali që enden nëpër kopshtet e CFF jashtë kryeqytetit Kuala Lumpur.
Prof Azam Aliu shpjegon se vetëm katër kultura – gruri, misri, orizi dhe soja – sigurojnë dy të tretat e furnizimit me ushqim në botë. “Ne jemi të varur nga këto të katërta“, thotë ai. “Por në të vërtetë ka 7,000 kultura që kemi kultivuar për mijëra vjet. Ne i injorojmë të gjitha ato. “
Studiuesit po përpiqen të zhbllokojnë potencialin e këtyre kulturave të injoruara – bimët që ata i përshkruajnë si të harruara, nën-përdorura ose ‘alternative’ pasi ato zhvendosen nga dieta gjithnjë e më uniforme të ushqyer nga përbërësit e përpunuar nga kulturat kryesore.
Sektori i ushqimit tashmë është përgjegjës për gati një të tretën e emisioneve globale të gazrave serrë, sipas Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë. Deri në vitin 2050 vlerëson se bota duhet të prodhojë 50% më shumë ushqime për të ushqyer popullsinë e planifikuar globale prej 10 miliardë dollarësh. Përmbushja e kësaj kërkese pa kontribuuar në ndryshimet klimatike, duke zmadhuar më tej biodiversitetin dhe duke shkaktuar edhe më shumë dëmtime ndaj ekosistemeve kërkon zgjidhje urgjente.
Kulturat e harruara mbajnë përgjigjet kryesore, sipas CFF. Duke investuar në bimë vendore të neglizhuara, vendet mund të zvogëlojnë mbështetjen e tyre në bimë të importuara dhe në zinxhirët e tyre të furnizimit me karbon. Rivendosja e shumëllojshmërisë së të lashtave që njerëzit hanë një herë, rrit sigurinë e ushqimit në një kohë kur klimat ngrohëse kërcënojnë prodhimet ekzistuese. Në krye të atyre kulturave të harruara janë ndër më të qëndrueshmet ndaj klimës dhe ushqyese, argumenton Azam Aliu. Përmbledhja e tij është e qartë: “Diversifikimi i dietës është kritik për të ardhmen e njerëzimit”.
Ekspertët e sigurisë së ushqimit pajtohen. “Nuk ka pasiguri ushqimore në botë, ka injorancë ushqimore”, thotë Cecilia Tortajada, një studiuese e lartë në Institutin e Politikave të Ujit në Universitetin Kombëtar të Singaporit. “Sa herë që kemi kultura indigjene, ne synojmë t’i shpërfillim ato sikur të mos ishin të vlefshme, por ato janë,” shton ajo.
Teknologjia e ushqimit Tan Xin Lin nxit një gjellë të gjelbër të ndritshme. Duke përdorur gjethe pluhur moringa në vend të miellit të grurit, ajo po përpiqet të pjesë një tortë me sa sasi më të ulët të glutenit dhe me vlera më të larta ushqyese.
Puna e Xin Lin është të krijojë receta me këto përbërës ende të panjohur që do t’u pëlqejnë shijes lokale dhe ndërkombëtare. Vitet e fundit ajo ka përdorur disa nga kulturat e harruara në CFF, të tilla si kikirikë moringa dhe bambara, për të bërë një supë të shpejtë dhe biskota italiane tortellini dhe murukku, një rostiçeri indiane e bërë zakonisht nga mielli i qiqrave.
Megjithatë, bindja e investitorëve të sektorit privat për të mbështetur kulturat alternative mbetet një sfidë e madhe. “Ata të gjithë kanë qenë këtu“, thotë Azam-Ali kur u pyet nëse industria e madhe ka qenë e hapur. Ata “thonë se është shumë interesante por nuk ka treg”.
Çelësi i strategjisë së CFF tani është angazhimi i njerëzve me ushqimet e tyre të harruara për të ndihmuar në gjenerimin e një kërkese për ta. Nëntorin e kaluar ata ftuan princin Çarls të nisë rrjetin e tyre të harruar të ushqimit, një burim për të mbledhur receta të zhdukura në mbarë botën, e cila pastaj ofron një mundësi tjetër për t’u kthyer në kulturat lokale.
“Këto ushqime të harruara janë në të gjitha historitë tona familjare“, thotë CEO. “Nëse nuk i ruajmë ato, kjo është 10.000 vjet histori e harruar në një brez“. Ai është i vendosur të sigurojë që kjo të mos ndodhë.
/Me shkurtime nga BBC/