Fetullah Gylen është predikues turk që ka frymëzuar një rrjet mbarë botëror myslimanësh, që i përshtaten botës moderne.
Karakteristikë kryesore e Lëvizjes Gylen është se ajo nuk kërkon t’i shkatërrojë shtetet moderne laike, por inkurajon myslimanët që t’i shfrytëzojnë të gjitha mundësitë të cilat i ofron ajo.
“Lëvizja Gylen” mund të kuptohet më së miri si ekuivalent islamik i lëvizjeve të krishtera që iu bëjnë thirrje bizneseve dhe profesioneve me qëllim të përmirësimit të cilësisë së jetës.
Gylen ka lindur në 1938 në një fshat pranë Erzurumit në Turqinë Lindore. Babi i tij ishte imam dhe Gyleni mori mësimet e para nga ai mbi islamin në gjuhën persiane dhe arabe. Filloi mësimet në vitin 1957 në një xhami në Edrine. Në të njëjtën kohë ai u njoftua me mësimet e Said-i Nursi, predikues kurd, i cili ishte aktivist politik.
Ndikimi Nursi
Nursi, emri i të cilit vjen nga fshati Nurs, ku fjala Nur do të thotë “dritë” në gjuhën arabe, më vonë u bë themelues i Lëvizjes “Nurculuk”, Pasuesit e Dritës. Ndonëse rrënjët e Nursit ishin të bazuara në rendin sufi dhe konservativ “Naqshbandi”, mesazhi i tij ishte se myslimanët nuk duhet të refuzojnë modernitetin, por të gjejnë frymëzim ne tekstet e shenjta.
Baza në Izmir
Gyleni vuri idetë e Nursit në praktikë kur ai u transferua në një xhami në Izmir në vitin 1966. Izmiri është një qytet ku islami politik nuk mundi të vë rrënjë. Megjithatë, klasa e mesme profesionale kundërshtonte kufizimet e një burokracie shtetërore.
Lëvizja Gylen mbështeti politikat miqësore ndaj tregut, duke ruajtur disa elemente të stilit të jetës konservatore.
Biznesmenë të tillë ishin kryesisht pro-perëndimorë, sepse kishin një ndikim perëndimor (kryesisht nga SHBA), të cilët e kishin bindur qeverinë të lejonte zgjedhje të lira për herë të parë në vitin 1950. Ndihma amerikane i kishte dhënë përkrahje rritjes ekonomike.
Nga baza e tij në Izmir, Fetullah Gylen organizoi kampet verore ku filloi të ligjëronte për parimet e Islamit, ndërsa më pastaj filloi edhe një rrjet konviktesh me studentë me emri “fenerë”. Ai kërkoi të transferonte besnikërinë e myslimanëve nga perandoria osmane në Republikën laike turke. Kjo e shpjegon mbështetjen e tij për grushtin ushtarak të vitit 1980 dhe për grushtin e butë të vitit 1997, i cili e detyroi që kryeministrin islamik Necmettin Erbakanin të jepte dorëheqje.
Toleranca që pati Gyleni ndikoi që të krijonte një rrjet të shkollave fillore private, pastaj universitete, kompani mediash dhe grupe shoqërore civile të cilat promovonin një etikë moderne. Duke filluar me biznesmenët e pasur të Izmirit, Gyleni mobilizoi burimet që të ketë kontroll në një nga mediat kryesore të Turqisë, “Zaman”.
Zaman ishte gazetë, kanal televiziv dhe një stacion radioje. Ndër tjerash, Gylen kishte edhe kampuse universitare në Stamboll dhe në Ankara.
Shkollat e Gylenit dhe aktivitetet e tij vetëfinancohen duke e kontrolluar cilësinë që ata japin. Gjatë viteve, Gyleni ka shtrirë ndikim e tij edhe jashtë Republikës së Turqisë, në Ballkan dhe në vende tjera.
Pas kërcënimeve që filloi të merrte në Turqi në vitin 1997, ai shkoi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Nuk është ende e qartë nëse Lëvizja Gylen do t’i mbijetojë sulmeve të ashpra të Erdoganit.
Sidoqoftë, kjo lëvizje është një manifestim unik dhe shumë i suksesshëm i Islamit modern në një mjedis të globalizuar. Ka shumë gjasa që të ketë ndikim të qëndrueshëm në modernizimin e Islamit dhe në angazhimin me ide të reja perëndimore.