Liderët e vendeve anëtare të Organizatës së Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) pritet të pajtohen për objektivin e ri të madh për shpenzime në mbrojtje në një samit të aleancës që mbahet të mërkurën në Hagë.
Kërkesa për rritje të shpenzimeve vjen nga presidenti amerikan, Donald Trump.
Çfarë pritet të miratojnë liderët e NATO-s?
Ata pritet të pajtohen që vendet anëtare të NATO-s të shpenzojnë 5 për qind të prodhimit të tyre të brendshëm bruto – në mbrojtje dhe për investime të lidhura me mbrojtjen dhe sigurinë.
Kjo është rritje e konsiderueshme, në krahasim me synimin aktual prej 2 për qind, që është miratuar në samitin e aleancës në Uells më 2014. Por, targeti i ri do të matet ndryshe.
Vendet anëtare të NATO-s pritet të shpenzojnë 3.5 për qind të prodhimit të brendshëm bruto në mbrojtje, përfshirë armët dhe trupat ushtarake. Pjesa tjetër prej 1.5 për qind fokusohet në investime të lidhura me sigurinë – sikurse adaptimi i rrugëve, urave dhe porteve për pajisje ushtarake, në siguri kibernetike dhe mbrojtje të gazsjellësve të energjisë.
Duke folur të mërkurën, sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Ruttemë, tha se shtetet “duhet t’ gjejnë paratë”.
“Nuk është e lehtë, këto janë vendime politike, këtë e kuptoj plotësisht,” theksoi ai, duke shtuar se, duke pasur parasysh kërcënimet nga Rusia dhe situatën ndërkombëtare të sigurisë, “absolutisht nuk ka asnjë alternativë tjetër”.
“Duhet ta bëjmë këtë, me të vërtetë”, tha ai.
Sa do të jetë sfidë objektivi i ri për shtetet e NATO-s?
E jashtëzakonshme për shumicën prej tyre.
Janë 22 vende të aleancës me 32 anëtarë që shpenzuan 2 për qind të prodhimit të brendshëm bruto apo më tepër në mbrojtje gjatë vitit të kaluar.
Në tërësi, vendet anëtare kanë shpenzuar vitin e kaluar 2.61 të prodhimit të brendshëm bruto të NATO-s në mbrojtje, sipas vlerësimeve të aleancës. Mirëpo, kjo shifër ndryshon nëse analizohen vendet individualisht.
Për shembull, Polonia shpenzon më shumë se 4 për qind të prodhimit të brendshëm bruto në mbrojtje, duke e renditur këtë shtet të parin në këtë drejtim. Në fund të listës është Spanja me 1.3 për qind.
Kur pritet ta arrijnë objektivin vendet e NATO-s?
Më 2035. Objektivi mund të ndryshohet pas një rishikimi që planifikohet të bëhet më 2029.
Për sa më tepër para të gatshme po flitet?
Është e vështirë që të saktësohet me numra, sepse gjithçka do të varet se sa të mëdha do të jenë këto ekonomi në të ardhmen.
Po ashtu, NATO-ja aktualisht nuk i mat shpenzimet në kategorinë e mbrojtjes dhe të investimeve në sektorin e sigurisë – prandaj nuk ekziston një vlerë fillestare e krahasimit.
Por, vendet e NATO-s kanë shpenzuar mbi 1.3 trilion dollarë në mbrojtje më 2024, në krahasim me gati 1 trilion me çmimet e vitit 2021. Nëse të gjitha vendet e NATO-s do të shpenzonin 3.5 për qind të prodhimit të brendshëm bruto në mbrojtje vitin e kaluar, shifra do të shkonte në 1.75 trilion dollarë.
Kjo do të thotë se arritja e objektivit mund të nënkuptojë qindra miliarda dollarë më shumë në vit, në krahasim me shpenzimet aktuale.
Pse po rriten shpenzimet tani?
Lufta e Rusisë në Ukrainë, shqetësimet për një kërcënim potencial nga Rusia në të ardhmen dhe presioni amerikan, i kanë shtyrë kryeqytetet evropiane që t’i rrisin shpenzimet në mbrojtje dhe të planifikojnë rritje edhe më të madhe në të ardhmen.
“Rusia mund të jetë e gatshme të përdorë forcë ushtarake kundër NATO-s brenda pesë vjetëve”, kishte thënë Rutte më herët gjatë muajit.
Evropa është duke u përgatitur, gjithashtu, për mundësinë që nën udhëheqjen e presidentit Trump, Shtetet e Bashkuara do t’i tërheqin disa trupa ushtarake nga Evropa.
“Amerika nuk mund të jetë në çdo vend gjatë gjithë kohës, dhe as nuk duhet të jetë”, ka thënë Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Pete Hegseth më herët gjatë vitit.
Si do të shpenzohen mjetet shtesë?
NATO-ja është pajtuar këtë muaj për kapacitete të reja ushtarake – për trupat ushtarake, njësitet ushtarake, armët, dhe pajisjet që NATO-ja beson se secili shtet duhet t’i ketë për të mbrojtur veten dhe aleancën.
Këto targete janë konfidenciale, mirëpo Rutte ka thënë se shtetet janë pajtuar që duhet investuar më tepër në “mbrojtje ajrore, aeroplanë luftarakë, tanke, dronë, personel dhe logjistikë”.
A janë të gjithë të pajtimit?
Jo. Kryeministri spanjoll, Pedro Sanchez ka thënë se shteti i tij mund t’i përmbushë objektivat ushtarake duke shpenzuar vetëm 2.1 për qind të prodhimit të brendshëm bruto.
Qeveria e tij e ka miratuar një draft-deklaratë përmes së cilës përcakton se nuk synon të shpenzojë më shumë.
Disa analistë kanë thënë se ka shtete që janë shprehur të gatshme për t’i rritur shpenzimet, ndonëse nuk do të kenë kapacitete.
Krahasimi mes objektivit të NATO-s dhe shteteve tjera në mbrojtje
Aleatët e NATO-s ndajnë një pjesë shumë më të vogël të ekonomisë së tyre për mbrojtje, në krahasim me Rusinë, mirëpo së bashku, ato shpenzojnë shumë më tepër sesa Moska.
Shpenzimet e Rusisë në ushtri janë rritur për 38 për qind më 2024, duke arritur në 149 miliardë apo 7.1 për qind e l prodhimit të brendshëm bruto, sipas Institutit të Stokholmit për Kërkime Ndërkombëtare të Paqes (SIPRI).
Kina, shteti i dytë më i madh në botë për shpenzime ushtarake, vlerësohet të ketë ndarë 1.7 për qind të prodhimit të brendshëm bruto në këtë drejtim, sipas SIPRI-it.
Si dallojnë shpenzimet në mbrojtje me shpenzimet qeveritare?
Në vendet anëtare të NATO-s, mbrojtja e zë një hapësirë të vogël në buxhetet shtetërore.
Shpenzimet ushtarake përbënin 3.2 për qind të shpenzimeve qeveritare në Itali, 3.6 për qind në Francë dhe 8.5 për qind në Poloni më 2023, sipas të dhënave të SIPRI-t.
Në Rusi, atë vit, shpenzimet ushtarake përbënin 19 për qind të shpenzimeve qeveritare./ REL
