Vrasja e 14-vjeçarit Martin Cani na tronditi të gjithëve si shoqëri. Të gjithë jemi të prekur thellë dhe po përpiqemi të reflektojmë mbi këtë ngjarje të rëndë. Të gjithë, thellë brenda vetes, si të mirët, ashtu edhe të ligët e kësaj shoqërie, na bashkon një gjë: askush prej nesh nuk dëshiron që kjo ngjarje të përsëritet.
Megjithatë, po të bëjmë një analizë të qetë dhe pa emocion, duhet të pranojmë një të vërtetë të dhimbshme: Martinin e vramë të gjithë ne, nga pak.
Martinin e vrau politika
Sistemi politik në Shqipëri ka shkëlqyer në prodhimin e një modeli politikani gdhë, arrogant, të dhunshëm, të korruptuar, shpesh të përfshirë në skandale të turpshme, i cili ka në prioritet interesat e ngushta personale: si të krijojë një karrierë dhe një jetë më të mirë për veten e tij, duke u pasuruar në kurriz të të tjerëve. Në shumicën e rasteve, politikanët tanë bëjnë “estradë” para popullit, ndërsa bëjnë marrëveshje nën rrogoz për interesa personale, pa mbajtur asnjë premtim elektoral. Ky model u është ofruar dhe vazhdon t’u ofrohet të rinjve, të rejave dhe të moshuarve shqiptarë, të cilët në shumicën e rasteve nuk shohin asnjë dobi nga përfshirja në sistemin politik ekzistues. Nëse vendosin të përfshihen, janë të detyruar të ndjekin këtë lloj shembulli, dhe faktet nuk tregojnë ndryshe.
Ka shumë të rinj të përfshirë në politikë që nuk ia kanë dalë, pasi janë thjesht shkrirë dhe i ka përpunuar sistemi ekzistues. Megjithëse të rinj në moshë, ata nuk dallojnë aspak nga të vjetrit. Politika shqiptare nuk po arrin të prodhojë një model politikani ndryshe, që frymëzon ndryshim dhe jep shpresë.
Rasti apo shansi për të treguar një lidership pozitiv nuk mungon në Shqipëri, pasi çdo ditë është një mundësi për të treguar se mund të bësh më të mirën në rrethanën që ndodhesh. Por nuk ndodh kështu, sepse kaherë kjo lloj sjelljeje nuk njihet nga politikanët tanë.
Ja tani, një djalosh 14-vjeçar u vra dhe kemi një President, i cili në fjalën e tij, mes të tjerash, duke larguar përgjegjësinë tha se “fajin e ka shoqëria.” Ndërkohë, kemi një kryeministër që largohet nga përgjegjësitë e tij politike dhe fokusohet vetëm te problemet që sjell teknologjia, duke menduar të bllokojë TikTok-un, qoftë pjesërisht, qoftë plotësisht. Kjo sjellje e udhëheqësve justifikon automatikisht mos-heqjen dorë nga pozicioni i ministres së Arsimit, pasi askush nuk ka faj për askënd, dhe faji është gjithmonë jetim.
Ndërkohë, shqiptarët janë të etur të shohin një politikan me integritet, të aftë që të frymëzojë dhe të udhëheqë, një lider që vendos prioritetet e shoqërisë mbi interesat personale. Një politikan i tillë do të krijonte politika që përmirësojnë ndjeshëm jetëgjatësinë dhe cilësinë e jetës së qytetarëve, duke ndërtuar një mjedis ku fëmijë si Martini, jo thjesht të mos vriten, por të lulëzojnë dhe të zhvillohen plotësisht.
Sistemi i kalbur arsimor
Kam dëgjuar shumë komente në emisione të ndryshme gjatë këtyre ditëve: intelektualë dhe individë të ndryshëm të shoqërisë, të cilët, të frustruar dhe të dëshpëruar për të gjetur një zgjidhje për situatën, kanë identifikuar si shkak humbjen e autoritetit të mësuesit në krahasim me të kaluarën. Ata argumentojnë se toleranca dhe mungesa e një qasjeje autoritare ndaj nxënësve kanë sjellë pasoja negative.
Shumë diskutime dhe ide janë shtruar për mosfunkionimin e arsimit, por askënd nuk e kam dëgjuar të përmendë mungesën e edukimit emocional në sistemin arsimor, si për mësuesit, ashtu edhe për nxënësit dhe prindërit. Do të shtoja këtu edhe politikanët, të cilët shpesh janë shembulli më i keq i menaxhimit të emocioneve dhe etikës.
Shqipëria është pjesë e atyre vende tranzitore të rajonit, që nuk përfshijnë në kurrikulat e shkollave dhe institucioneve edukative edukimin emocional.
“Inteligjenca emocionale është aftësia për të njohur, kuptuar, menaxhuar dhe ndikuar te emocionet tona dhe emocionet e të tjerëve,” shkruan Daniel Goleman, autor i njohur në fushën e inteligjencës emocionale. Aristoteli ka thënë: “Të edukosh mendjen pa edukuar zemrën nuk është as edukim.”
Edukimi emocional, ose inteligjenca emocionale, siç quhet ndryshe, nënkupton mësimin e aftësive për të identifikuar, shprehur dhe menaxhuar emocionet. Në shkollat tona, në vend të kësaj, fokusi shpesh është vetëm në rezultatet akademike. Në një sistem ku konfliktet trajtohen si problem disiplinor dhe jo si mundësi për të mësuar, të rinjtë humbasin shansin për të kuptuar ndikimin e emocioneve në sjelljet e tyre.
Njohja dhe menaxhimi i emocioneve nuk është vetëm një aftësi individuale, por edhe një element i rëndësishëm për ndërtimin e një shoqërie të shëndetshme. Përmirësimi i aftësive emocionale të të rinjve mund të ndihmojë në uljen e dhunës, përmirësimin e marrëdhënieve ndërpersonale dhe krijimin e një kulture ku konflikti shihet si mundësi për zhvillim dhe jo si kërcënim.
Në përgjithësi, fëmijët nuk bëjnë atë që u thonë prindërit, mësuesit apo politikanët, por bëjnë atë që bëjnë të rriturit. Prandaj, ne të rriturit jemi pasqyra e drejtpërdrejtë e tyre, pasi fëmijët shpesh mësojnë duke imituar sjelljen e të rriturve. Nëse në familje ose në shkollë përplasjeve u jepet zgjidhje me dhunë verbale ose fizike, fëmijët përvetësojnë këto modele sjelljeje.
Në shumë raste, mësuesit dhe prindërit janë të papërgatitur për të udhëhequr me shembull ose për të ndërhyrë në mënyrë konstruktive kur shfaqen emocione të forta. Prandaj, trajnimi i mësuesve dhe prindërve është i domosdoshëm. Mësimi i komunikimit empatik dhe qasjeve paqësore për të zgjidhur konfliktet mund të krijojë një mjedis edukativ më të qëndrueshëm dhe mbështetës edhe për fëmijët e tyre.
Në shoqëri shumë të frustruara si kjo e jona, shprehja e emocioneve shihet shpesh si një shenjë dobësie. Kjo i bën të rinjtë të shtypin emocionet e tyre, duke mos mësuar si t’i trajtojnë. Ky proces çon në grumbullimin e frustrimeve dhe në shpërthime emocionale në situata tensionuese.
Prandaj, është e nevojshme krijimi i një kulture të hapur, ku të rinjtë inkurajohen të flasin për emocionet e tyre dhe të mësojnë teknika si frymëmarrja e kontrolluar, meditimi apo shkrimi i ditarëve për përpunimin e ndjenjave.
Edukimi emocional nuk është futur fare si koncept as në pjesën më të madhe të edukimit familjar në Shqipëri, dhe mungesa e tij ka sjellë si pasojë një politikëbërje të keqe, një individ në krizë dhe një shoqëri në krizë.
Pra, zgjidhja e kësaj krize është dhënia prioritet kryesor jo vetëm rezultateve akademike në shkolla, por edhe një emergjencë kombëtare përfshirjen e programeve të inteligjencës emocionale. Përfshirja e moduleve të trajnimit për menaxhimin e emocioneve dhe zgjidhjen paqësore të konflikteve mund të ndihmojë nxënësit të zhvillojnë aftësi thelbësore për jetën.
Shoqëria, padija dhe unë
Martinini e vrau shoqëria, padituria dhe shumë faktorë të tjerë që rrënjën e kanë tek mungesa e edukimit emocional. Por ajo që dua të theksoj këtu është se Martinin e vrava edhe unë. Po, po, unë. Si pjesë e kësaj shoqërie, unë bëj pjesë në atë kategori individësh që kanë dëshirë dhe aftësi për të kontribuar për të mirën e vendit, por që ndihen të përjashtuar, të bllokuar nga sistemet e padrejta dhe të pavlerësuar, vetëm sepse nuk mund t’i përshtaten modeleve të imponuara politike dhe shoqërore.
Kategoria ku unë bëj pjesë përpiqet çdo ditë, lufton me gjithë fuqitë e veta, por zëri i saj mbytet nga britmat e një politike të kalbur dhe një sistemi të dështuar që as nuk dëgjon dhe as nuk vepron për të krijuar hapësira për ndryshim. Pafuqia jonë për të ndikuar në mënyrë të prekshme tek ky realitet më bën edhe mua fajtore, njësoj si çdo individ tjetër që nuk ka bërë sa duhet për të ndryshuar drejtimin e shoqërisë. Pafuqia jonë kolektive krijon një zinxhir pasojash, dhe në fund të këtij zinxhiri qëndron një tragjedi si ajo e Martinit.
Vrasja e Martinit nuk ishte vetëm një akt impulsiv, ishte një reflektim i mungesës së hapësirave për të diskutuar emocionet, për të kuptuar njëri-tjetrin, dhe për të zgjidhur konfliktet në mënyrë njerëzore. Një shoqëri që nuk mëson fëmijët të kuptojnë dhe të menaxhojnë emocionet e tyre krijon një vakuum, një hapësirë ku dhuna bëhet gjuhë dhe ku mllefi shpërthen në forma tragjike.
Unë besoj se çdo individ, përfshirë mua, ka një rol për të luajtur. Duke folur, duke vepruar, duke luftuar për një sistem ku edukimi emocional të mos jetë luks, por nevojë themelore. Duke krijuar hapësira ku të rinjtë mund të ndihen të dëgjuar, të kuptuar dhe të aftë për të përballuar sfidat e tyre. Pa këto hapa, çdo përpjekje tjetër është sipërfaqësore, dhe tragjedi si ajo e Martinit do të përsëriten.
Vërtet, Martinin e vrau dora e një djaloshi tjetër moshatar, por sikur ai të kishte njohur më mirë veten dhe emocionet e veta, ndoshta nuk do ta kishte vrarë Martinin për një “pse më pe shtrembër”.
/Aurora Velaj, BIRN
