Termat e këmbyeshëm “ekonomia e luftës” ose “ekonomia e kohës së luftës” të kujtojnë masa dramatike të një kohe të errët: qeveri, që rikonfigurojnë të gjithë sistemin e tyre ekonomik dhe prodhimin industrial për t’i dhënë përparësi prodhimit për përpjekjet e luftës.
Komisioneri i BE Thierry Breton filloi ta përdorte rregullisht konceptin në fillim të marsit, pasi kërkoi – dhe vazhdon të kërkojë – të përshpejtojë porosinë dhe prodhimin e municioneve dhe armëve nga qeveritë e BE, si për të furnizuar Ukrainën ashtu edhe për të rimbushur rezervat e tyre.
Komisioneri sapo ka vizituar më shumë se një duzinë objekte të prodhimit të armëve në të gjithë Bashkimin Evropian, ku thuhet se ka dëgjuar ankesa për mungesën e kontratave afatgjata. Pavarësisht vendimeve të shumta të BE për të rritur fondet dhe për të reduktuar barrierat ndaj prokurimit të përbashkët, përpjekja po përparon shumë ngadalë, beson ai.
“Vonesat nuk korrespondojnë me nevojat tona imediate,” tha Breton gjatë një konference shtypi të mbajtur më 3 maj. “Pra, ekziston – dhe unë e them këtë qartë – nevoja për të avancuar bazën industriale dhe për ta zhvendosur atë në një “ekonomi lufte”, nëse më lejoni ta shpreh me këto terma.”
Nuk është dhënë leja?
Por nuk duket se Komisioneri Breton është konsultuar me të gjitha shtetet – nëse ka folur me ndonjë – për të zbuluar nëse ata vërtet do ta lejonin atë “të shprehej kështu” nëse mund të zgjidhnin.
Gjermania është ndoshta një nga vendet më të ndjeshme ndaj këtij koncepti. Si ambasador i Berlinit në Poloni, Thomas Bagger e di se ç’do të thotë të bësh presion për të furnizuar armë. Ai beson se taktikat e zotit Breton nuk janë produktive. Fraza ‘ekonomia e luftës’ nuk do të shkaktojë reagim pozitiv në Gjermani,” tha Bagger në konferencën Lennart Meri të mbajtur në Talin, Estoni, në fillim të këtij muaji. “Nuk është mënyra e duhur për të mobilizuar përpjekjet”.
Si e përkufizon luftën mungesa e municioneve në Ukrainë
Ky reagim nuk është aspak befasues, thotë Edward Lucas i Qendrës për Analizë të Politikave Evropiane (CEPA), i cili thotë për DW se do ta ndalonte fare këtë shprehje. “Kjo ka kuptime shumë të ndryshme nga vendi në vend,” vëren ai.
Një “ekonomi lufte” e vërtetë është ajo ku njerëz të armatosur vijnë dhe marrin në dorë fabrikën tënde dhe e detyrojnë atë të prodhojë më shumë armë. Nuk mendoj se askush në të vërtetë e ka sugjeruar këtë në Evropë, pohon Lucas, megjithëse thekson se Rusia tashmë ka ndërmarrë hapa të tillë.
“Në Gjermani kjo të kujton kontrollin nazist të ekonomisë, me vuajtjet dhe abuzimet kolosale të punëtorëve skllevër”, tha Lucas për DW në Talin. Është paksa si të thuash: “Ne duhet të kalojmë në një ritëm plantacioni” në Shtetet e Bashkuara. Kjo nuk do të ishte një shenjë produktiviteti, por një shenjë e periudhës më të errët në historinë amerikane! Nuk besoj se mund ta zgjidhni këtë problem me slogane. Ju e zgjidhni problemin duke u ulur në tryezën e rrumbullakët dhe duke marrë vendime të vështira rregullatore financiare, që çojnë në rezultatet e dëshiruara.
Retorika përshkallëzohet, jo industria
Një analist tjetër, Ben Tallis, i Këshillit Gjerman për Marrëdhëniet me Jashtë (DGAP), vëren se presidenti francez Emmanuel Macron ka folur gjithashtu për një “ekonomi lufte” pa marrë masat dramatike që përfshin kjo. “Do të kishte shumë implikime,” thotë Ben Tallis, “shumë kontroll shtetëror mbi ekonominë dhe udhëzime shtetërore mbi ekonominë. Ndoshta do të përfshinte lloje të ndryshme racionimi, që do të dërgonte një sinjal shumë interesant për njerëzit e Evropës, një sinjal që gjenerata aktuale e politikanëve europianoperëndimorë nuk është gati ta dërgojë.
Por ka një nevojë urgjente për të dërguar një sinjal që BE – dhe NATO – të vënë në lëvizje makineritë e prodhimit të armëve. Nathalie Tocci, drejtore e Institutit Italian të Çështjeve Ndërkombëtare, shpjegon se mund të kuptohet pse disa zyrtarë të BE përpiqen të përdorin këtë term. Ata duhet të kapërcejnë hendekun e madh që ekziston në një perceptim i kërcënimit në Evropë, “duke bindur shtetet anëtare që janë shumë larg vijës së frontit që në vend që të shpenzojnë fondet [për çështjet e brendshme] në Kalabri, për shembull, t’i kushtojnë ato industrisë së mbrojtjes për të dërguar armë në Ukrainë. “. Sipas zotit Tocci, disa tashmë e mbështesin këtë ide, “por duhet kohë për ta bërë këtë argument bindës për të gjithë”.
Ministri estonez i Mbrojtjes, Hanno Pevkur thotë se askush nuk ka nevojë të shpallë në mënyrë eksplicite një ‘ekonomi lufte’ në vendin e tij, i cili tashmë ka shpenzuar më shumë se një përqind të PBB për ndihmë. “Nuk kemi nevojë ta specifikojmë këtë”, thotë ai për DW. “Ne e shohim kërcënimin dhe themi se të gjithë në Evropë duhet të kuptojnë se Rusia është një kërcënim ekzistencial”.
Të ruhet për më vonë?
Duke e përkrahur këtë synim, historiani ushtarak Slawomir Debski, drejtor i Institutit polak të Çështjeve Ndërkombëtare (PISM), nuk mendon se është e nevojshme të flitet për “ekonominë e luftës” – të paktën “ende jo” – dhe thotë për DW se ai dyshon se edhe politikanët nuk e dinë realisht se çfarë duan të thonë kur flasin për këtë nocion. “Në vitin 1942, Shtetet e Bashkuara ishin në gjendje të prodhonin anije të mëdha në 14 ditë [në vend të dy viteve]”, shpjegon ai. “Ky është lloji i privatizimit të një ekonomie lufte. Pra, ne nuk jemi atje dhe nuk ka nevojë të futim këtë lloj regjimi në ekonominë tonë.”
Ben Tallis sugjeron që në vend që thjesht të flasin rreth termit, politikanët duhet të fillojnë të shpjegojnë arsyetimin pas një “ekonomie lufte”. “Ukraina po lufton për lirinë e të gjithëve ne dhe nuk mendoj se ky mesazh është përhapur plotësisht në disa pjesë të Evropës Perëndimore,” tha ai për DW në Talin.
“Ata pengojnë që ne të sulmohemi. Nëse e shohim kështu, atëherë ky konflikt duhet të jetë me të vërtetë i yni dhe ne duhet ta fitojmë atë.” Ai mendon se njerëzit duhet ta kthejnë në normale këtë logjikë dhe të pranojnë se janë në një konflikt serioz që duhet ta fitojnë. “Mendoj se është mirë të fillojmë të përgatisim mendjet për këtë.
Por ambasadori gjerman Bagger nuk është i bindur nga kjo ide. “Ajo që është e rëndësishme është që ne të mos i marrim këto perceptime të ndryshme të ‘kërcënimit ekzistencial’ si një pikëpyetje themelore që të tjerët ende nuk e kanë kuptuar,” tha ai.
“Qëndrimi im është: e kuptojmë. Por ju duhet të kuptoni se historia dhe gjeografia janë mësues jashtëzakonisht të fuqishëm dhe na kanë dhënë mësime të ndryshme”./DW
