Nga Ilir Kalemaj
Bota që jetojmë sot në shumë pikëpamje është më sfiduesja. Natyrisht kjo vlen dhe për vende si Shqipëria që ndër të tjera, ka pasur dhe një periudhë totalitare tani afër dhe që ka lënë boll trauma, pasojat e të cilave i vuajmë edhe sot, që shkojnë nga mungesa e një tradite shtet-formimi, te mungesa e kulturës politike apo sjellja ndaj institucioneve etj. Kur themi që bota është më sfiduesja, kjo së pari për dy arsye kryesore. Së pari për shkak se ndryshimet nuk janë me mijëvjeçarë siç ishin nga revolucioni agrar në atë industrial, dhe as me shekuj sikundër ndodhi me revolucionit të parë industrial dhe atij të dytë.
Sot në vigjilje të revolucionit të katërt industrial, ndryshimet janë shpesh me muaj dhe javë pasi ndërthurja e teknologjive të reja me botën e informacionit nga njëra anë po ofron mundësi të paimagjinuara më parë, nga ana tjetër sjell gjithashtu rreziqe po aq potencialë. Ka me dhjetra artikuj shkencorë dhe divulgativë mbi mundësitë e jashtëzakonshme por po aq edhe për risqet që sjellin teknologjia 5G, inteligjenca artificiale, bioteknologjia, revolucionit në qelizat staminale, antibiotikët e kështu me radhë. Kurrë ndonjëherë nuk ka pasur më shumë shpresë dhe frikë, besim dhe hallakatje, ëndërrim për një botë më të mirë por dhe pasiguri në masë, mirëqënie por dhe papunësi që mund të prekë shtresa të gjera në një kohë të shkurtër.
Jetojmë në kohë interesante siç thotë shprehja e njohur kineze. Ka një pasazh interesant te libri Psikologjia e Influencës së Robert B. Cialdinit ku shprehet ndër të tjera që John Stuart Mill mund të ishte i fundmi i sojit të polymathëve që mund të dinte gjithçka ishte shkruar deri atëherë dhe pas vdekjes së tij në 1873-shin, duket qesharake dhe të mendosh se dikush mund të dijë qoftë edhe një fraksion të asaj që shkruhet sot. Ne tashmë jetojmë në një botë ku shumica e informacionit që ka ekzistuar ndonjëherë është e më pak se 15 viteve të fundit. Në fusha të veçanta, fjala bie fizika, sasia e informacionit dyfishohet çdo tetë vjet mesatarisht. Mbi 90 përqind e shkencëtarëve që kanë jetuar ndonjëherë janë aktualisht duke punuar.
Sot një i ri apo e re shqiptar, treg dhe mundësi për idetë e tij nuk ka vetëm Shqipërinë, apo Ballkanin por krejt botën në njëfarë mënyre. Kjo për të studiuar, punuar, jetësuar idetë e tij, hapur biznese me natyrë rajonale apo globale, ka mundësi për mediume të panumërta informacioni dhe PR-i (marrëdhënie me publikun), po aq sa rreziqe të panumërta. Robotika me shpejtësi po i zëvendëson vendet e punës manuale në vendet e zhvilluara, pjesa më e madhe e shërbimeve dhe punëve që lidhen me të do të zëvendësohen nga robotët dhe inteligjenca artificiale në një kohë jo fort të largët (sado që shkenctarët janë të ndarë këtu si në parashikime ashtu dhe në kritikë), kërkohen më shumë aftësi dhe kompetenca sesa të nxënët e informacionit si dikur, me tepër inteligjencë emocionale sesa IQ, me tepër aftësi ndër-personale dhe network sesa mbyllje në “kullën e fildishtë” pavarësisht vullnetit dhe aftësive personale. Koha është për adaptueshmëri ose rezistencë. Por kujtesa e “luditëve” që morën qysqitë dhe i ranë makinerive të para të punimit të tokës në vigjilje të revolucionit të parë industrial nuk janë fort premtuese për revolucionin e katërt.
