Nga Klodian Tomorri
Milton Friedman thoshte se nese vendos qeverine te administroje reren e Saharas, brenda pak kohesh ne shkretetire nuk do te kete me rere. Parimisht keshtu i ben punet qeveria.
Tani shikoni cfare bejne. Nese cmimi i nje malli eshte shume volatil dhe ndryshon me minuta, si ndalohet spekullimi duke e caktuar cmimin njehere ne jave? A ka shkencetar qe i jep zgjidhje kesaj? Sigurisht pervec shkencetareve te qeverise, qe i bejne keto pune.
Po marr vetem nje rast. Dje, nafta ne Platts, e hapi diten e tregtimit me 1300 dollare per tone. Gjate dites zbriti edhe nen 1190 dollare, ndersa nga mbrembja u mbyll me 1200 e ca.
Keta fiksojne nje cmim nje here ne jave dhe thone po ndalojme spekullimin. Si?
Normalisht ky bordi nuk duhet te ekzistonte fare se eshte mekanizem i shemtuar dhe ligjerisht pis. Por nejse, meqe qeveria e ka vendosur se duhet, normalisht bordi duhet te mblidhet cdo dite per te reflektuar ndryshimin e cmimit. Dhe duhet te mblidhet ne mengjes, jo pasdite si e mbledhin keta per te reflektuar cmimin e nje dite me pare. Cdo gje mbrapsht.
Se dy gjera ndodhin kur e mbledh njehere ne jave. Ose po fikson cmime me te larta mbi koston, kur cmimi ne burse ulet, dhe ketu po ngarkon qytetaret me spekullim. Ose po detyron bizneset te shesin me pak se kosto, kur cmimi ne burse rritet, duke i cuar ne faliment. Ne cdo rast tregun e ben lemsh.
Tani ose mblidheni cdo dite ne mengjes dhe reflektoni cmimin, me te cilin mbyllet bursa nje dite me pare, ose hiqeni fare si mekanizem. Po kjo skema keshtu, luftojme spekullimin me caktim cmimesh nje here ne jave eshte si skema e Fantozzit.
