Në epokën e parasë dixhitale, edhe krimi ka ndryshuar formë. Nga kartëmonedhat e fshehura në sirtarë, sot pasuritë e paligjshme fshihen në kode, serverë dhe portofolë virtualë. Në çdo sekuestrim, pasuria e paligjshme bëhet provë. Ajo ruhet, numërohet, administrohet.
Por çfarë ndodh kur pasuria nuk është fizike? Kur ekziston vetëm në rrjet, me një kod që mund të zhduket me një klikim?
Shqipëria ka sekuestruar mbi 11 milionë euro në kriptovaluta, por ende nuk ka një portofol dixhital për t’i ruajtur ato. Një boshllëk që e detyroi të kërkojë ndihmë jashtë kufijve.
Në një rrjet global ku paratë udhëtojnë me shpejtësinë e dritës, drejtësia shqiptare përballet me një pasuri që nuk mund ta mbajë dot në duar.
Një sistem drejtësie përballë një bote të re financiare.
Një garë midis ligjit dhe teknologjisë, ku çdo vonesë mund të kushtojë miliona.
Një histori për miliona që ekzistojnë, por që askush nuk e di ku janë.
Nga Berlini në Londër, nga Vilniusi në Tiranë, drejtësitë e Europës po përballen me të njëjtin sfidë: Si të ruajnë pasuritë dixhitale të krimit pa i humbur.
“Milionët e ngrira të krimit”, një udhëtim përmes botës së errët të kriptomonedhave të sekuestruara dhe sfidës së drejtësisë për t’i mbajtur nën kontroll.
Në hetimet e Prokurorisë së Posaçme, gjatë vitit 2024 janë sekuestruar kriptovaluta në pronësi të krimit të organizuar, me vlerë mbi 11 milionë euro, por shteti nuk ka ndonjë mënyrë ligjore apo teknike për t’i ruajtur.
Në botën e kriptovalutave, pasuria nuk është një llogari bankare, por një kod 64-shifror që ekziston vetëm në Blockchain.
Ai kod është gjithçka dhe humbja e tij do të thotë humbja e parave përgjithmonë.
Adrian Civici
Një nga problemet që diskutohet shpesh për financat e decentralizuara dhe në këtë rast për kriptomonedhat, është vështirësia shumë e madhe e gjurmueshmërisë së tyre. Transaksionet janë tërësisht private, bazohen në një kod, që është një kod privat që e zotëron ai që ka kriptomonedhat. Transaksionet e tyre, përveç certifikimit që ndodh në sistemin Blockchain, por edhe në sisteme të tjera certifikimi që ato funksionojnë, janë pothuajse të padukshme dhe të pakapshme nga sistemi sa herë që transferojnë vlera. Kështu që përveç zhvillimeve pozitive, që ky është një nga zhvillimet financiare dhe monetare më të mëdha të viteve të fundit, me shumë gjasa që të zhvillohet vazhdimisht dhe të bëhet një nga sistemet kryesore të transferimit të vlerës dhe pagesave, shqetësimi më i madh për kriptomonedhat, përveç rasteve të mashtrimeve me natyre financiare, të skemave të natyrës piramidale, ose vjedhjeve të ndryshme që bëhen duke u future në këtë sistem, pra humbja që mund të kenë zotëruesit e tyre, është edhe problemi i fshehtësisë që ato kanë për të bërë pagesa ilegale, apo për të financuar tregti ilegale jo formale, për të shmangur sistemin e taksave dhe tatimeve që duhet të ketë gjithkush, për të thyer embargo apo kufizime për vende të ndryshme, por edhe për të qenë të fshehta në veprimet që bëjnë. Duke qenë se ato kanë edhe këtë funksion, ose mundësi që mund të përdoren, në plot raste janë bërë objekt përdorimi edhe nga krimi i organizuar, jo vetëm në nivel individual, ose në nivel grupesh, por edhe nga shtete të ndryshme, institucione apo organizata të mëdha, siç është rasti i shumë financimeve në kuadrin e konfliktit ushtarak Rusi – Ukrainë, apo në raste të tjera, janë përdorur për të shmangur sanksionet ndërkombëtare, por edhe për të shmangur çdo lloj detyrimi, pagesë që ka sistemi fiskal.
As SPAK, as Agjencia e Administrimit të Pasurive të Sekuestruara nuk kishin një portofol dixhital zyrtar. Për disa javë me radhë, as vetë prokurorët nuk dinin ku të depozitonin milionat e bllokuara në rrjet.
Reagimi i SPAK për “Gjërat Tona”
Asetet e kriptovalutave në vlerë rreth 11 milionë dollarë amerikanë, janë zbuluar në disa kuleta kriptovalutash (portofole dixhitale) të llojeve të ndryshme dhe janë të bllokuara nga 2 kompani globale, të njohura si ofrues të shërbimeve për mjetet dixhitale (digital token). Në rastin konkret, këto kompani bashkëpunojnë me Prokurorinë e Posaçme. Vlerat e aseteve dixhitale janë sekuestruar në zbatim të vendimit për sekuestron preventive të Gjykatës së Posaçme të Shkallës së Parë për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (GJKKO), mbi portofolet digjitale dhe asetet përkatëse. Për aq kohë sa vendimi i sekuestros preventive është në fuqi, këto asete digjitale të bllokuara, janë të sigurta.
Zgjidhja erdhi pas negociatave të ngushta me një vend të Bashkimit Europian, që ofroi infrastrukturën e vet për ngrirjen e pasurisë dixhitale. Një sforco teknike e madhe, por që ngriti një pyetje themelore: Pse Shqipëria nuk ishte gati për një rast të tillë?
Reagimi i SPAK për “Gjërat Tona”
Prej vitit 2022, SPAK ka kryer dhe vijon të kryejë hetime mbi ngjarje kriminale kundër jetës dhe pronës, mbi trafikimin ndërkombëtar të lëndëve narkotike, si dhe mbi pastrimin e produkteve të veprimtarisë kriminale, në kuadër të organizatës kriminale, e shtrirë në Shqipëri dhe në vende të Bashkimit Europian. Përmes bashkëpunimit me këto vende dhe me ndihmën e EUROPOL-it, në përgjigje të kërkesave për ndihmë të ndërsjellë juridike të iniciuara nga SPAK, u përftuan të dhëna hetimore dhe proceduriale, të cilat tregonin se disa anëtarë të organizatës kriminale nën hetim, ushtronin aktivitetin e transferimit të vlerave monetare përmes sistemit të jashtëligjshëm “HAWALA”, përfshirë edhe këmbime dhe transferta përmes kriptovalutave (aseteve dixhitale). Nga veprimet e kryera nga Prokuroria e Posaçme gjatë muajit korrik 2024, në zbatim të vendimeve përkatëse të GJKKO-së, u sekuestruan prova materiale, ku u gjetën gjurmë të përdorimit të aseteve dixhitale, veprimtari kjo që lidhej me veprën penale të pastrimit të produkteve të veprimtarisë kriminale. Portofolet dixhitale, të hapura nga vendi partner i BE-së në përputhje me legjislacionin përkatës të tij, janë për llogari të SPAK-ut dhe menaxhohen prej tij. Në këto portofole nuk realizohet asnjë veprim pa miratimin zyrtar të SPAK-ut.
Një kriptomonedhë nuk ekziston në një bankë apo në një kartë fizike. Ajo ruhet në një portofol dixhital. Një aplikacion që mban çelësat e enkriptuar. Kush ka çelësin, ka pasurinë. Dhe në këtë rast, shteti nuk kishte çelësin.
Adrian Civici
Kriptomonedhat ose kriptovalutat janë para dixhitale të decentralizuara, jo transparente, të dukshme në funksionimin e tyre, që rol kryesor kanë transferimin e vlerës. Akoma nuk luajnë rolin e parasë që ne përdorim përditë, por janë dhe funksionojnë vetëm në sistemin dixhital. Kriptovaluta kryesore është Bitcoini, e cila zë rreth 60 për qind të transkaksioneve dhe aktiviteteve që kryhen, por ndërkohë janë edhe disa kriptovaluta të tjera të rëndësishme, si Etherum, apo të tjera, të cilat nuk janë të njëjta me Bitcoin, pasi konsiderohen si kriptovaluta të gjeneratës së dytë apo të tretë, por gjithsesi në totalin e tyre kryejnë të njëjtat funksione. Aktualisht ky sistem është i lirë në mënyrën se si është i ndërtuar dhe si funksionon. Sot në botë llogariten që të jenë të paktën 20 mijë kriptomonedha, të cilat kanë komunitetin e tyre që i beson, i përdor në sistem. Kryesisht funksionojnë në internet dhe kryesisht në sistemin dixhital dhe është një nga zhvillimet e financave më të decentralizuara dhe më të mëdha që po zhvillohet me një ritëm shumë të madh.
Nëse nuk ke kontrollin e çelësit privat, kriptovalutat janë praktikisht të humbura. Edhe një gabim i vogël në ruajtje mund të shkaktojë humbje të pakthyeshme. Përballë kësaj sfide, drejtësia shqiptare u detyrua të improvizojë.
Në disa vende të Europës, si Gjermania, Belgjika, Lituania apo Britania, autoritetet kanë ngritur struktura të posaçme për ruajtjen e aseteve dixhitale të sekuestruara. Në Shqipëri, kriptot e sekuestruara mbeten të ngrira, jo vetëm ligjërisht, por edhe teknologjikisht.
Adrian Civici
Akoma shumë vende, shumë banka qendrore nuk e pranojnë që kriptomonedhat të përdoren në mënyrë legale, apo që të marrin përsipër që të bëjnë transaksione me kriptomonedha. Nga ana tjetër edhe krijimi i portofoleve shtetërore të kriptomonedhave akoma është një përvojë e re. Edhe vetë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, apo vende të tjera, po kërkojnë që të gjendet forma më e përshtatshme për të ndodhur një gjë e tillë, por në dijeninë time në Shqipëri nuk ka akoma as legjislacion për sa i përket njohjes, kontrollit, lëvizjeve të tyre. Kemi një ligj që lejon që të mund të krijohen agjenci ose platforma, që mund të tregtojnë apo mund të veprojnë me kriptomonedha, por nuk kemi as distributor të kriptomonedhave, as qendra këmbimi të kriptomonedhave në Lekë, Euro apo Dollarë, pra jemi akoma në një proces reflektimi institucional, në lidhje me plotësimin e kuadrit ligjor, të të gjithë këtij fenomeni dhe procesi.
Një pasuri që ekziston, por nuk mund të preket. Një thesar që as ligji, as teknologjia nuk po arrijnë ta mbajnë. Dhe një pyetje që mbetet e hapur: Kush i ruan “milionat e ngrira” të drejtësisë shqiptare?
RRUGA E HUMBUR E KRIPTOVE
Në një raportim zyrtar para Komisionit të Ligjeve, kryeprokurori i SPAK, Altin Dumani pranoi publikisht boshllëkun: Shqipëria nuk ka portofol dixhital për ruajtjen e kriptovalutave të sekuestruara.
Altin Dumani
Nuk kemi një portofol për të ruajtur kriptomonedhat e sekuestruara. As Agjencia e Administrimit te Pasurive te Sekuestruara dhe te Konfiskuara nuk ka portofol dixhital. Vetëm në 2024 kemi sekuestruar mbi 11 milionë euro vlerë të kriptovalutave dhe kemi hasur në vështirësi. Problemin e zgjidhëm duke bashkëpunuar ngushtë me një vend të BE që na u vetëofrua, ishte një sforco shumë e madhe. Jemi në proces ngrirje të një shume më të madhe se 11 milionë euro, janë të ngrira.
Ligji shqiptar parashikon që çdo pasuri e sekuestruar të ruhet nga Agjencia e Administrimit të Pasurive të Sekuestruara dhe të Konfiskuara.
Por ky ligj është shkruar për prona fizike, jo për monedha dixhitale që ekzistojnë vetëm në internet.
Ligji aktual nuk përcakton procedura standarde konkrete për ruajtjen e kriptovalutave. As portofol dixhital, as akseset në çelësa nuk janë të rregulluara. Praktikisht, çdo sekuestrim është një rast eksperimental.
Adrian Civici
Natyrisht tendenca dhe kërkesa për rregullime ligjore dhe për transparencë janë në rendin e ditës sot për sa i përket kriptomonedhave. Edhe bankat qendrore kryesorë por edhe qeveritë e shumë vendeve, përfshirë edhe vendet më të zhvilluara të botës, po përpiqen vazhdimisht që të ndërtojnë një sistem të plotë ligjor, kontrollues, raportues, për të gjurmuar dhe për të pasur të gjithë informacionin se si ndodh ky shkëmbim vlere apo transferim vlere në sistemin e kriptomonedhave. Ka shumë përpjekje dhe në fakt edhe rregullime ligjore po bëhen edhe nga bankat qendrore edhe nga qeveritë, Ministritë e Financave në shumë vende të botës. Pra është një shqetësim dhe një proces ligjor që po përpiqet t’i ndjekë nga mbrapa të gjithë këto zhvillime teknologjike dhe monetare, në mënyrë që të eliminojë sa më shumë që të jetë e mundur çdo lloj informalizmi, fiktiviteti, apo shkelje të gjitha atyre aktiviteteve që sapo i përmendëm.
Një boshllëk ligjor që rrezikon ta kthejë pasurinë e sekuestruar në pasuri të humbur.
Në vitet e fundit, disa shtete janë përballur me humbje të mëdha të fondeve dixhitale të sekuestruara, nga sulme kibernetike, nga gabime teknike apo nga mungesa e transparencës.
Në disa raste, çelësat privatë janë humbur përgjithmonë.
Në të tjera, shtetet kanë vendosur të krijojnë struktura të posaçme, njësi dixhitale për menaxhimin e aseteve të sekuestruara.
Në vitin 2018, në Danimarkë humbën 500 Bitcoin pas një transferimi të pasaktë.
Në vitin 2020, në Kanada, kriptovaluta e sekuestruar në një rast droge u zhduk për shkak të gabimit në ruajtje.
Në vitin 2021, në SHBA, FBI krijoi njësi të posaçme për menaxhimin e aseteve dixhitale, pas një vjedhjeje por që u arrit të rikuperohej nga autoritete.
Por rasti më i rëndë ndodhi në Mbretërinë e Bashkuar, ku më 16 korrik 2025 u dënua një ish-zyrtar i Agjencisë Kombëtare të Krimit për vjedhjen dhe fshehjen e 50 Bitcoin, me vlerë aktuale 4.4 milionë paund, që ishin të konfiskuara si pronë kriminale gjatë një hetimi mbi krimin online.
Paul Chowles, 42 vjeç, ishte pjesë e hetimit të Agjencisë Kombëtare të Krimit, i cili kishte në shënjestër rrjetet e krimit të organizuar që shisnin mallra të paligjshme në faqen e internetit “Silk Road 1”, në vitin 2013. Operacioni, i cili u krye së bashku me FBI-në, çoi në dënimet e disa individëve që jetonin në Mbretërinë e Bashkuar për vepra penale të lidhura me drogën.
Një fazë e dytë e operacionit u nis në vitin 2014, e cila çoi në identifikimin dhe arrestimin e personit që kishte lançuar “Silk Road 2.0”, më pak se një muaj pasi FBI kishte mbyllur faqen origjinale në vitin 2013. Si pjesë e ekipit hetimor që punonte në këtë rast, Paul Chowles mori drejtimin në analizën dhe nxjerrjen e të dhënave përkatëse dhe kriptomonedhave nga pajisjet e sekuestruara.
Midis 6 dhe 7 majit 2017, 50 nga 97 Bitcoin të sekuestruara u transferuan nga një portofoli dixhital i të arrestuarit në një adresë publike në dy transaksione. Bitcoin u nda më pas në sasi më të vogla dhe u transferua përmes “Bitcoin Fog”, përpara se të zhvendosej në adresa të tjera publike në një përpjekje për të fshehur gjurmët e parave.
Më pas Paul Chowles ose e konvertoi Bitcoin-in në paund dhe i tërhoqi fondet nga llogaria e tij, ose përdori si një kartë debiti Cryptopay dhe një kartë debiti Wirex nga llogaritë që ai kishte krijuar.
Në total, ai kreu 279 transaksione duke përdorur kartën e debitit Cryptopay, duke shpenzuar shumën prej 23 mijë paund në periudhat mes gushtit 2021 dhe majit 2022. Gjithashtu konvertoi dhe bëri pesë tërheqje me një total prej 6 mijë paund.
U llogarit që Paul Chowles, i cili që atëherë është shkarkuar nga Agjencia Kombëtare e Krimit, përvetësoi vlerën prej 613 mijë paund. Vlera e 50 Bitcoin në atë kohë ishte 59 mijë paund por tani vlerësohet të jetë me vlerë më shumë se 4.4 milionë paundë. Në Gjykatën e Kurorës së Liverpulit ai u deklarua fajtor për vjedhje, transferim të pasurisë kriminale dhe fshehje të pasurisë kriminale dhe u dënua me 5 vite e gjysmë burg.
Pa një portofol të certifikuar, Shqipëria rrezikon që pasuritë e ngrira të mbeten jashtë kontrollit shtetëror. Në teori janë të sekuestruara, por në praktikë janë vetëm ‘të ngrira në ajër’. Një pasuri që ekziston vetëm në kode, por që mund të përkthehet në miliona euro të vërteta në çdo moment.
Adrian Civici
Shumica dërrmuese e kriptomonedhave janë ose në rrjet, pra në sisteme anekse të mbajtjes së këtij informacioni, ose janë thjeshtë dhe vetëm në sistemin e internetit, pra në sistemin dixhital. Varet se ku ato janë përqendruar dhe në çfarë porte ti ke hyrë për grumbullimin, blerjen, shitjen, apo veprimet e këtyre kriptomonedhave. Kështu që pjesa më e vështirë në këtë rast është pjesa e identifikimit, sepse megjithëse janë bërë shumë hapa përpara që të mund të identifikohen, sidomos veprimet me kriptomonedha, pasi që të shkosh deri te autori që i ka është shumë e vështirë, sepse ka një kod privat. Gjithkush që futet në sistemin e kriptomonedhave nuk jep asnjë gjeneralitet, vetëm ka një kod privat e një kod publik ku ai ndërmerr veprimet e transferimet. Pra njëri nga kodet garanton që ti je pronar i kriptomonedhave, një lloji të tyre dhe ato gjenden të depozituara në këtë portofolin dixhital, ke dhe një kod tjetër që quhet si çelës më publik, me anë të të cilit ti bën veprime, pra bën transferime, blerje, shitje. Kështu që procesi më i vështirë është procesi i identifikimit, që ky portofol kriptomonedhash, ose këto transaksione, janë kryer në funksion të një shkeljeje ligjore. Dhe në momentin që provohet se këto transaksione janë të lidhura me një veprim antiligjor, atëherë fillon procesi, në radhë të parë të dokumentimit të saktë të adresës, të veprimeve dhe pastaj të gjitha veprimet që vijnë nga mbrapa, si mund të bllokohen deri te sekuestrimi, rishitja apo marrja nga ana e shtetit të vlerës së tyre.
Në disa vende të BE-së, si Gjermania dhe Holanda, autoritetet ruajnë kriptovalutat në serverë të kontrolluar nga shteti, me auditim të pavarur dhe protokolle sigurie. Aty çdo transaksion regjistrohet, çdo qasje logohet dhe asnjë fond nuk mund të lëvizë pa autorizim gjyqësor.
Përballë realitetit të ri financiar, drejtësia shqiptare ka mbetur disa hapa pas. Dhe përderisa portofoli dixhital mungon, çdo sekuestrim është një rrezik i mundshëm.
Reagimi i SPAK për “Gjërat Tona”
Deri tani Agjencia e Administrimit të Pasurive të Sekuestruara dhe Konfiskuara nuk rezulton të ketë një infrastrukturë të portofoleve dixhitale. Për t’ju përgjigjur pyetjes tuaj, asetet dixhitale të sekuestruara nga SPAK nuk janë në rrezik, pasi siç përmendëm më sipër, portofolet dixhitale të hapura/krijuara për llogari të SPAK janë realizuar nga një vend partner i BE-së, me eksperiencë të gjatë në hetime të veprave penale në lidhje me kriptovalutat , sekuestrim/transferim të tyre, ruajtje e konfiskim, në mbështetje të një kuadri ligjor të tyre të konsoliduar. Ripërsërisim se lëvizje/veprime në këto portofole dixhitale autorizohen vetëm nga SPAK.
Në nivel europian, po diskutohet krijimi i një kuadri të përbashkët për menaxhimin e kriptovalutave të sekuestruara. Një sistem që do të parandalonte humbjet, do të garantonte transparencën dhe do të sillte standarde të njëjta për të gjitha shtetet anëtare.
Ndërsa drejtësia përballet me pasuritë dixhitale të sekuestruara, tregu i kriptomonedhave në vend po zgjerohet. Mijëra përdorues, por ende pa një strategji të qartë për rregullim dhe siguri.
Nëse drejtësia nuk arrin ta ruajë pasurinë e sekuestruar, a mund ta quajmë atë drejtësi të plotë? “Milionët e ngrira të krimit” janë më shumë se kriptovaluta. Janë prova që tregojnë sa gati është shteti për të hyrë në epokën e krimit dixhital.
THESARI I PADUKSHËM
Sot, mbi 11 milionë euro kriptovaluta janë ngrirë nga drejtësia shqiptare. Ato ekzistojnë në rrjet, por askush nuk mund t’i shpenzojë, as t’i ruajë me siguri. Një thesar dixhital që kërkon urgjentisht një çelës ligjor dhe teknik.
Adrian Civici
Në rast se identifikohen se ku janë, zhdukja e tyre është shumë e vështirë. Për faktin se në këtë rast edhe organet e specializuara kur i identifikojnë, nuk është se identifikojnë çdo lloj kriptomonedhe ose çdo lëvizje. Identifikojnë ato lëvizje apo ato portofole të kriptomonedhave që janë të lidhura me transaksione të dyshimta, që mund të jenë informale deri në kriminale, të cilat bllokohen. Bllokimi i tyre bëhet me disa forma, duke marrë dhe kontrollin e atyre që quhen çelësa privat dhe çelësa publikë, pra bllokohen edhe veprimet që mund të bëhen në momente të mëtejshme mbas momentit të bllokimit dhe pastaj ose duke përdorur kompani apo platforma të specializuara që i administrojnë dhe i ruajnë që ato të mos preken. Pastaj janë edhe të gjitha veprimet ligjore që kanë të bëjnë ne faktin, përveç dokumentimit dhe provës që këto kriptomonedha janë përdorur në mënyrë kriminale ose në mënyrë informale, procesi tjetër është veprim ligjor që nga dokumentimi i saktë i lëvizjeve që janë bërë, që nga dokumentimi i saktë i portofolit ku ato qëndrojnë, deri te vendimet e Gjykatave për sa i përket sekuestrimit të tyre. Natyrisht pasi të ketë një vendim gjykata për sekuestrimin, ka disa forma të tjera se si ato mund të ripërdoren.
Në shumë vende të BE-së, kjo çështje është trajtuar si emergjencë kombëtare. Në vitin 2023, Europol propozoi standarde të përbashkëta për ruajtjen e aseteve dixhitale të sekuestruara. Shtetet si Gjermania, Holanda, Belgjika dhe Lituania kanë tashmë portofolë të certifikuar të administruar nga agjenci shtetërore.
Në Gjermani, çdo kriptovalutë e sekuestruar transferohet menjëherë në një portofol të kontrolluar nga Zyra Federale e Krimeve. Çelësat ndahen në tri pjesë të koduara, asnjë person i vetëm nuk mund të ketë qasje të plotë.
Në Shqipëri, përkundrazi, ruajtja e pasurisë dixhitale ende varet nga bashkëpunimi me një vend të BE-së që ka ofruar përkohësisht infrastrukturën e vet.
Një sistem transparent do të garantonte jo vetëm sigurinë e fondeve, por edhe besimin e publikut në drejtësi. Sot, mungesa e transparencës ushqen dyshimet dhe krijon terren për abuzim.
Por ekziston edhe një mundësi pozitive. Ekspertët besojnë se ngritja e një portofoli dixhital shtetëror do të ishte edhe një hap për zhvillimin e industrisë Fintech në Shqipëri. Një bashkëpunim mes drejtësisë dhe inovacionit që mund të vendosë vendin në hartën e transparencës dixhitale.
Disa propozime tashmë janë në tryezë. Një zgjidhje e mundshme është krijimi i një “Agjencie Dixhitale të Pasurive të Sekuestruara”, e cila do të ruante fondet me auditim ndërkombëtar dhe standarde të BE-së.
Një tjetër zgjidhje afatshkurtër do të ishte integrimi i Bankës së Shqipërisë si institucion garant për ruajtjen e çelësave dixhitalë, në bashkëpunim me SPAK dhe Ministrinë përkatëse. Por çdo reformë kërkon më shumë se teknologji, kërkon vullnet politik dhe kornizë ligjore të re. Ligji për sekuestrimet duhet të përshtatet me realitetin dixhital, përndryshe krimi do të jetë gjithmonë një hap përpara.
Kriptovalutat nuk janë më e ardhmja, tashmë janë një realitet. Bota po ndryshon shpejt. Në një sistem ku krimi udhëton me kod, drejtësia duhet të mësojë të flasë gjuhën e teknologjisë. Milionët e ngrira të krimit nuk janë thjesht para. Janë një provë, një pasqyrë që tregon sa gati është drejtësia për të hyrë në shekullin dixhital. Sepse në botën e kriptove, kush nuk ka çelësin humbet thesarin.
Më datë 21 janar 2025 Prokuroria e Posaçme njoftoi se ka kryer hetime në kuadër të procedimit penal të njoftuar më datë 1 gusht 2024, për evidentimin dhe sekuestrimin e pasurive të luajtshme dhe të paluajtshme të një organizate kriminale, me bazë në qytetin e Elbasanit, e drejtuar nga vëllezërit Franc dhe Hajdar Çopja. Pas kryerjes së veprimeve të shumta hetimore është bërë e mundur evidentimi i përdorimit të kriptovalutave nga ana e organizatës kriminale, me qëllim realizimin e pagesave të ndryshme, etj.
Në zbatim të vendimit të GJKKO, nr.683, datë 28 nëntor 2024, “për caktim masë sigurimi pasuror”, si dhe urdhrit të organit procedues, datë 6 dhjetor 2024 “për ekzekutimin e vendimit”, hetuesit e Byrosë Kombëtare të Hetimit, në bashkëpunim edhe me EUROPOL, policinë Federale të Belgjikës, atë të Holandës e Spanjës, në periudhën 25 nëntor 2024 e deri më datë 15 janar 2025, koordinuan veprimet për të mundësuar ekzekutimin e vendimit të gjykatës dhe urdhrit të organit procedues mbi sekuestrim preventiv të aseteve të kriptovalutave në kuleta kriptovalutash në vlerën e mbi 10 milionë dollarë. Këto rezultate u arritën në bashkëpunim të ngushtë me një kompani globale të njohur në menaxhimin e kriptovalutës “Stablecoin”, si dhe një exchange të njohur në rang botëror, i cili menaxhon asete të ndryshme kriptovalutash.
Reagimi i SPAK për “Gjërat Tona”
Në këtë çështje jemi ende në fazë të hetimeve paraprake, dhe një ekspozim i të dhënave hetimore do cenonte vijimin e hetimeve. Për këtë arsye nuk mund të shprehemi mbi sa pyesni.
FATI I PASURISË SË NGRIRË
Sot kriptovalutat me vlerë afror11 milionë euro janë të ngrira. Por këto fonde nuk mund të lëvizin, nuk mund të shiten, nuk mund të përdoren, pa rrezikuar humbjen e tyre.
Por çfarë ndodh pas sekuestrimit të një kriptomonedhe? Hetimi gjurmon adresën në Blockchain, vendoset sekuestrimi ligjor dhe duhet transferuar në një portofol shtetëror. Por në Shqipëri portofoli mungon.
Në mungesë të një portofoli shtetëror, drejtësia shqiptare detyrohet të kërkojë ndihmë jashtë kufijve. Një zgjidhje e përkohshme, që ngre pyetjen: Kush garanton thesarin?
Nëse nuk ke kontrollin e çelësave privatë, nuk ke kontrollin e aseteve. Është sikur thesari i sekuestruar të ruhet në një kasafortë jashtë vendit, me çelës që nuk e mban dot vetë. Në botën e kriptovalutave, kontrolli është gjithçka.
Në Belgjikë dhe Finlandë, autoritetet hetimore humbën qasje në portofolet dixhitale të sekuestruara për shkak të gabimeve teknike dhe mungesës së menaxhimit të sigurt. Humbjet ishin të pakthyeshme. Një çelës i humbur do të thotë miliona të zhdukura përgjithmonë.
Një klikim i gabuar, një e-mail i hakuar, apo një çelës privat i harruar dhe thesari dixhital mund të zhduket. Për këtë arsye, shumë shtete përdorin portofole të ashtuquajtura ‘të ftohta’, të shkëputura nga interneti dhe të mbrojtura fizikisht.
Ato ruhen si ar, në ambiente të siguruara nga Policia.
Nëse Shqipëria do të krijonte një strukturë të tillë, mund të siguronte që çdo euro dixhitale e sekuestruar të mbetej në duart e shtetit. Më pas, me një vendim final Gjykate për konfiskimin e tyre, praktikat për t’i kthyer në paranë tradicionale mund të jenë të ndryshme.
Adrian Civici
Përvojat e vendeve të zhvilluara, sidomos të SHBA por edhe vendeve të tjera, njohin disa forma, që nga forma e një ankandi publik, por në këtë rast duhet të kesh një rezervë shtetërorë ku t’i kesh të depozituara, deri te përdorimi i agjencive ndërmjetëse dhe së fundmi është edhe versioni që mund të konvertohen në një monedhë tjetër, si Euro, Dollarë dhe pastaj ato mund të shiten apo të përdoren në bazë të vendimit, t’i kalojnë shtetit.
Publiku pak di për këtë temë, por ajo prek drejtpërdrejt besimin në drejtësi dhe administrimin e pasurive. Çdo shtet që menaxhon kriptovaluta të sekuestruara duhet të ketë transparencë publike, auditim dhe raportim periodik. Vetëm kështu shmangen abuzimet dhe humbjet.
Në botën e kriptove, sekreti është armiku i drejtësisë.
Nëse drejtësia dixhitale bëhet realitet, Shqipëria mund të jetë një shembull në rajon, një vend që ruan dhe rikuperon pasuritë e krimit me standarde europiane.
Por nëse sistemi vonohet, çdo ditë që kalon e shton rrezikun që thesari dixhital të zhbëhet në heshtje.
Në një kohë kur krimi ecën me kod, drejtësia nuk mund të mbetet pa kodin e vet.
“Milionët e ngrira të krimit” janë më shumë se pasuri. Janë një provë për sistemin, për ne të gjithë. /EMISIONI GJERAT TONA
