Nga Agim Nesho
Bashkimi Europian e ka parë Ballkanin Perëndimor si një rajon problematik, të cilin nuk e dëshironte brenda Unionit, por ishte tepër i vëmendshëm për të gjetur një stabilitet për të mos i krijuar probleme. E ashtuquajtura stabilokraci ballkanike ishte kompromisi i madh midis SHBA-së dhe BE-së për një rajon të vogël që konsumonte më shumë energji dhe vëmendje në qoftë se merreshe me të.
Ajo që ju interesonte amerikanëve dhe europianëve ishin vetëm respektimi i vijave të kuqe që ishin vendosur në proçeset e përfundimit të konflikteve nga shpërbërja e ish-Jugosllavisë, dhe ideja e vakët për integrimin e rajonit në BE, por sipas procesit të meritokracisë. Ajo që binte në sy në këtë kohë të euro-skepticizmit të BE-së dhe indiferencës amerikane ishin interesat e shteteve të fuqishme që kërkonin ruajtjen e influencave të tyre në rajon: Gjermania me rritjen e investimeve në Serbi, Turqia për zonat e saj të interesit në ish-hapësirat e Perandorisë Osmane, Rusia për të përdorur Ballkanin si precedent për justifikimin e mbrojtjes së hapësirave ruse dhe rritjen e zonave të saj të influencës; Kina për të investuar në rrugët e saj të infrastrukturës për tu lidhur me BE-në. Mungesa e një strategjie të qartë për integrimin e mëtejshëm të Ballkanit Perëndimor nga aktorët e rëndësishëm perëndimorë solli si rezultat kërkesën për skenarë alternativë zhvillimi nga aktorë të tretë. Dalja e këtyre aktorëve shoqërohej edhe me rënien e funksionimit të demokracisë në Ballkanin Perëndimor, duke i kthyer regjimet në regjime hibride demokratike dhe rritjen e regjimeve autokratike në Serbi dhe Shqipëri. Për të mos ngritur alarmin në Perëndim dhe për të vazhduar përpjekjet e tyre, autokracitë ballkanike kishin marrë të njëjtët këshilltarë perëndimorë si Tony Blair, ish-kryeministri i Italisë D’Alemma, etj., të cilët ishin zhveshur nga vlerat e angazhimeve të para në administratën publike dhe ishin zhytur me kokë në përfitimet e marra në këshillimet private të autokratëve të rinj.
Ndërsa në Washington njerëzit e Soros ndërtonin me kujdes projektet e tyre për një projekt ballkanik që do ti mundësonte një rol primar Edi Ramës, krijesës së tyre, në Serbi regjimi i nacionalistëve të rinj serbë kërkonte të rinegocionte marrëveshjet e vjetra duke ofruar ndryshimin e kufijve. I rrezikshëm si skenar, i cili mund të hapte kutinë e Pandorës dhe të sillte nxitjen e konflikteve etnike, ky skenar u hodh poshtë nga Gjermania dhe kancelarja Merkel si i papranueshëm. Atëherë autokratët Vucic dhe Rama propozuan inisiativën e Mini-Shengenit Ballkanik, i cili ishte platforma e funksionimit të Ballkanit të Hapur, një inisiativë kompromisi që do të anashkalonte Kosovën, do të rriste dominimin ekonomik të Serbisë dhe do të siguronte stabilitetin e Ballkanit duke fuqizuar aksin Tiranë-Beograd. Garantor të këtij stabiliteti do të ishin Rama-Vucic, si përfaqësues të kombeve më të mëdha ballkanike.
Projekti mori mbështetje të madhe sidomos në Washington, ku u bënë përpjekje që projekti të kalohej edhe në Kongresin Amerikan si një vijë bi-partizane e politikës së jashtme të SHBA-së. Në qoftë se A. Soros priste frytet e ardhshme të projektit duke zëvendësuar sekretarin e shtetit Blinken në të gjitha takimet zyrtare të kryetarëve të shteteve ballkanike, Vucic mbetej i pafuqishëm për tu shkëputur nga etrit shpirtërorë të Moskës, duke e kompromentuar këtë inisiativë krejtësisht. Sado u përpoq Rama, që në cdo samit të justifikonte Vucic për politikat e tij pro-Putin dhe sado burokratë të Brukselit mbyllnin sytë ndaj kësaj inisiative anti-europiane me justifikimin e vetëm se mbanin Serbinë e Vucic nga ana e perëndimit, inisiativa ishte e destinuar të dështonte. Ballkani i Hapur dështoi, por jo ideja dhe përkushtimi ndaj modelit që kishin zgjedhur të dy liderat. Rama u fsheh duke projektuar veten si një europianist i thekur duke u zvarritur dhe gjunjëzuar ndaj liderëve europianë, ndërsa Vucic duke kërkuar ndihmën e Moskës dhe ballafaquar me revoltën e një populli të tërë që kërkon ndryshim në Serbi.
Të dy autokratët janë mbajtur në pushtet duke kapur shtetin dhe institucionet e pavarura, duke vënë median nën kontroll dhe duke bashkëpunuar me krimin e organizuar.
Ballkani Perëndimor sot kërkon një zgjidhje të re, nga një realitet që vjen nga refuzimi popullor për këto regjime si në Serbi, ashtu edhe në Shqipëri pas farsës zgjedhore të 11 Majit.
Europa që dështoi të mbronte standartet demokratike në favor të stabilokracisë, sot duhet të shtyjë për një zgjidhje të re, e cila në afat të gjatë do ti shërbejë dhe interesave të saj gjeopolitike. Pa një operacion radikal për të çrrënjosur autokracinë ballkanike, rreziku i shkarjes së Ballkanit në orbitat jashtë-europiane është i madh. Demagogjia dhe përkushtimi ndaj Europës nuk mund të vazhdojë të bëhet me waterfrontet e investimeve arabe apo klientelizmin e kampeve të emigrantëve.
Europa ka nevojë për një projekt të ri për forcimin e saj ndaj ambicieve për zona influence të fuqive të tjera revizioniste.
Kjo nuk mund të arrihet pa hequr kufomat e projekteve të vjetra ballkanike. Parlamenti Europian bëri hapin e parë duke dënuar hapur inisiativën e Ballkanit të Hapur dhe duke dënuar moslejimin e rotacionit politik në Shqipëri nga krimi i organizuar (eurodeputeti Gahler).
Rama dhe Vucic mbajnë njeri-tjetrin si dy vëllezër siamezë. Ata duhet të ikin të dy së bashku, ashtu sic dominuan skenën ballkanike për një kohë të gjatë.
