Një ngjarje e pazakontë ka tronditur Botërorin e volejbollit për femra U-21, pasi përfaqësuesja e Vietnamit u përjashtua nga gara pas testeve kromozomike ndaj dy lojtareve të saj.
Vendimi erdhi pasi ekipet kundërshtare ngritën dyshime për karakteristikat fizike të disa volejbollisteve vietnameze. Federata Ndërkombëtare anuloi rezultatet e Vietnamit dhe shpalli njërën prej lojtareve si “të papërshtatshme” për të luajtur në kategorinë femërore.
Trajnerja e Serbisë, pas një humbjeje ndaj Vietnamit, deklaroi se nuk e kishte “përgatitur skuadrën për të luajtur kundër një ekipi mashkullor”, një ankesë që më pas u konsiderua e justifikuar nga organet drejtuese të sportit.
Rregullat dhe debatet mbi përfshirjen e atleteve trans
Federata Ndërkombëtare e Volejbollit ka rekomanduar më parë që çdo kombëtare të lejohet të ketë maksimumi një atlete trans, me kusht që niveli i testosteronit të mos e kalojë kufirin prej 5 nmol/L një vit para garës. Megjithatë, rasti i Vietnamit tregon se debati mbi përcaktimin e gjinisë në sport mbetet i nxehtë.
Së fundmi, edhe World Athletics ka njoftuar se do të kryejë teste gjinie për të gjitha atletet femra, duke i zbatuar që në Kampionatin Botëror të Tokios në shtator, për të siguruar që vetëm sportistet që kalojnë testin gjenetik të mund të konkurrojnë.
Në vitin 2021, Komiteti Olimpik Ndërkombëtar (KON) ndryshoi udhëzimet për pjesëmarrjen e atleteve trans, duke lënë vendimin final në duart e federatave përkatëse. Fillimisht, atleteve trans u lejohej të merrnin pjesë nëse testosteroni i tyre ishte nën 10 nmol/L për një vit para garës.
Por këto rregulla sollën probleme të papritura, përfshirë përjashtimin e disa grave cisgjinore (që u është përcaktuar gjinia që në lindje) me nivele natyralisht të larta të testosteronit: rasti më i njohur ai i atletes nga Afrika e Jugut, Caster Semenya.
Për Lojërat Olimpike Paris 2024 u shtua një kriter i ri: atletet trans duhet ta kenë përfunduar tranzicionin para pubertetit (para moshës 12 vjeç), me arsyetimin se ndryshe mund të përfitonin një avantazh mbi sportistet cisgjinore.
Këto rregulla po ndiqen edhe nga FINA (noti) dhe UCI (çiklizmi), por janë kritikuar nga Shoqata Botërore për Shëndetin e Transgjinorëve, e cila rekomandon moshën minimale 14 vjeç për fillimin e tranzicionit.
Një debat i vjetër me metoda të reja
Çështja e përcaktimit të gjinisë në sport nuk është e re. Që në vitet ’60, Lojërat Olimpike përdornin kontrolle vizuale dhe analiza invazive për të konfirmuar gjininë e atleteve, metoda që sot konsiderohen poshtëruese.
Në vitin 2025, edhe pse teknologjia ka avancuar, debati mbetet i ashpër, duke përçarë opinionin publik dhe botën sportive mes atyre që mbrojnë përfshirjen dhe atyre që kërkojnë rregulla më të rrepta.
Në qendër të gjithçkaje, sportistet, qofshin ato gra, trans apo cisgjinore, vazhdojnë të jenë subjekt i një kontrolli intensiv, ku kufiri mes drejtësisë sportive dhe diskriminimit mbetet i paqartë.
