Një garë e ethshme armatimi midis SHBA-së dhe Kinës është duke u zhvilluar në Paqësor, ndërsa fati i Tajvanit qëndron pezull.
Uashingtoni dhe aleatët e tij po përpiqen të qëndrojnë përpara aftësive ushtarake të Kinës, duke e mbajtur Pekinin të pasigurt nëse mund të ndërmarrë një pushtim të suksesshëm të Tajvanit.
Në zemër të strategjisë amerikane është një teknologji e re me aftësinë për t’i shkaktuar humbje shkatërruese marinës kineze: raketat goditëse me saktësi të lartë (PrSM – shkurtim i “Precision Strike Missiles”, të shqiptuara “prizëm”).
Kjo raketë u testua së fundmi në Australi, ku goditi një objektiv mbi 300 kilometra larg – hera e parë që kjo armë, e prodhuar nga Lockheed Martin, përdoret nga një aleat i SHBA-së.
Ajo mund të lëshohet nga sistemet amerikane HIMARS ose ato britanike MLRS – lëshues raketash që u përdorën së fundmi nga Ukraina për të kundërsulmuar forcat pushtuese ruse dhe për të goditur thellë në territorin armik, duke ngadalësuar përparimin e Moskës.
Deri më tani, këta lëshues janë përdorur me raketat Atacms, që janë në përdorim prej më shumë se 30 vjetësh dhe kanë një rreze veprimi deri në 300 kilometra.
Por raketat PrSM thuhet se kanë një rreze veprimi mbi 500 kilometra, me potencial për përmirësime të mëtejshme në versionet e ardhshme. Gjatë testimit në Australi, raketa arriti shpejtësi prej 4,000 km/h – rreth 300 km/h më shumë se Atacms.
Çdo kapsulë lëshuese mund të mbajë dy raketa PrSM, në krahasim me vetëm një Atacm, sipas Alex Miller, shefit të teknologjisë së ushtrisë amerikane. Gjithashtu, besohet se PrSM është më pak e ndjeshme ndaj ndërhyrjeve elektronike.
Raketat PrSM kombinojnë këto përmirësime të brezit të ri me avantazhet e sistemeve HIMARS dhe MLRS, që janë të shpejta, të manovrueshme dhe relativisht të lehta për t’u fshehur – dhe që mund të shkaktojnë dëme të mëdha ndaj anijeve kineze nëse tentojnë një pushtim.
Brad Boëman, drejtor në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive, tha:
“Kjo krijon vërtet një sfidë për kundërshtarët tanë, sepse vendndodhja e sistemit mund të ndryshojë çdo 30 sekonda apo 5 minuta… Ky është një problem i madh për zbulimin dhe synimin e tij.”
Si SHBA-ja, ashtu edhe Kina po rrisin kapacitetet e tyre ushtarake në Paqësor, veçanërisht rreth Tajvanit, të cilin Pekini e konsideron territor të vetin, megjithëse ishulli është në praktikë i pavarur që nga vitet 1940.
Më herët këtë vit, Xi Jinping deklaroi se “ribashkimi” me Kinën ishte i pashmangshëm, duke thënë se njerëzit në të dy anët e ngushticës së Tajvanit janë “një familje”.
Kina ka kërcënuar vazhdimisht Tajvanin me fluturime të avionëve luftarakë dhe me praninë e anijeve luftarake, por gjithmonë ka shmangur përplasjen e drejtpërdrejtë.
Në një konferencë sigurie në maj, sekretari amerikan i mbrojtjes, Pete Hegseth, paralajmëroi se një pushtim kinez i Tajvanit “mund të jetë i afërt”.
Pasojat do të ishin të jashtëzakonshme për të dyja palët.
Dështimi për të marrë ishullin do t’i sillte Kinës një disfatë tronditëse dhe pothuajse me siguri do të çonte në rënien e regjimit të Xi Jinping.
Doug Bandoë, studiues i lartë në Institutin Cato, tha:
“Ka një garë të vazhdueshme midis të dyja palëve për të reaguar ndaj përparësive të njëra-tjetrës. Por do të thoja se këto [PrSM] mund të rrisin ndjeshëm rrezikun për flotën kineze. Dhe kjo është diçka e madhe.”
Ushtria kineze është padyshim e vetëdijshme për dëmet që Ukraina i ka shkaktuar Rusisë duke përdorur HIMARS që nga qershori i vitit 2022, dhe tani po vëzhgon me kujdes versionet e përmirësuara të këtyre raketave.
Tajvani tashmë ka në zotërim 11 njësi HIMARS nga blerjet e mëparshme me SHBA-në, dhe pritet të marrë të tjera në vitin 2026.
Sipas z. Bandoë, raketat PrSM tashmë kanë shkaktuar një goditje psikologjike ndaj Kinës – pa qëlluar ende asnjë predhë – dhe mund të bindin udhëheqjen kineze të shtyjë ambiciet e saj imperialiste.
“Avantazhi më i rëndësishëm i një përparimi armësh të tilla është se i nxit kinezët të thonë: ‘Jo… nuk kemi pse ta bëjmë tani’.”
“Sipas mendimit tim, shpresa më e mirë është që kjo të ndodhë shpesh. Dhe ndoshta do të arrijmë në një pikë ku të gjithë bien dakord që lufta është vërtet marrëzi – dhe nuk do të ndodhë.”
Nëse raketat PrSM dislokohen në të gjithë Tajvanin dhe në zinxhirin e parë të ishujve (që përfshin Japoninë, Indonezinë dhe pjesë të Filipineve), ato mund të shkaktojnë dëme të mëdha në flotën kineze si në porte ashtu edhe gjatë lëvizjes drejt një pushtimi të mundshëm.
Në pjesë të tjera të Paqësorit, Australia nënshkroi një marrëveshje prej 310 milionë dollarësh me SHBA-në në qershor për t’u bashkuar me programin e raketave.
“E gjithë kjo ka të bëjë me zgjerimin e faktorëve frikësues në Indo-Paqësor, me dërgimin e një mesazhi ndaj çdo kundërshtari potencial: se mund të pësojë dhimbje të madhe,” tha ministri australian i industrisë së mbrojtjes, Pat Conroy, gjatë testimit këtë muaj.
Megjithatë, Kina gjithashtu po lëviz me shpejtësi në fushën e inovacionit. Më herët këtë vit, u pa se ishte duke ndërtuar mjete të ngjashme me ato të Ditës D për zbarkim – që do t’i mundësonin të anashkalonte bregdetet shkëmbore apo të buta të papërshtatshme për tanke, duke hapur fronte të shumta pushtimi.
Disa ekspertë janë të shqetësuar se SHBA-ja po lëviz shumë ngadalë në prodhimin e PrSM-ve. Kërkesa më e fundit e Pentagonit për fonde në Kongres tregon se ushtria synon të blejë vetëm 44 raketa nga Lockheed Martin.
“Rrallëherë ndodh që një armë të ndryshojë lojën plotësisht… por kjo është një aftësi kyçe që SHBA-ja dhe aleatët tanë duhet ta kenë,” tha z. Boëman.
“Kjo është aftësia për të fundosur anije luftarake kineze në sasi të mëdha nga platforma tokësore lëvizëse. Prandaj mendoj se na duhen shumë, dhe shpejt.”
