Të sofistikuar, me struktura të forta biznesi dhe, mbi të gjitha, diskretë, anëtarët e mafies shqiptare kanë arritur të kamuflojnë veten në Amerikën Latine në dekadat e fundit për t’u bërë një nga shpërndarësit kryesorë të kokainës në Evropë.
Ata mbërritën në rajon në fund të viteve 1990 dhe fillim të viteve 2000, pas rënies së komunizmit në Shqipëri dhe luftërave në Ballkan. Sot, ata janë edhe në Brazil, ku kanë krijuar kontakte me kultivuesit e bimës “coco” në Peru, prodhuesit e kokainës në Kolumbi, grupet që ruajnë drogën në portet ekuadoriane dhe kartelet e fuqishme meksikane. Në këtë përfundim është dalë pas konsultimit të “Bloomberg Línea” me ekspertët e fushës.
Lidhjet familjare
Mafia shqiptare është vetëm një nga grupet ballkanike të pranishme në Amerikën Latine për të furnizuar me kokainë Evropën.
“Ka raportime për klanet boshnjake, malazeze, kosovare dhe serbe”, thotë Victor Sanchez, një ekspert i krimit të organizuar dhe studiues në Universitetin Autonom të Coahuila në Meksikë. Falë diasporës që u “prodhua” nga konfliktet që shpërthyen në Ballkan në vitet 1990, anëtarët e këtyre grupeve janë shpërndarë në qytete të mëdha evropiane dhe janë të pranishëm në pesë porte kryesore: Algeciras dhe Valencia në Spanjë, Hamburg në Gjermani, Roterdam në Holandë dhe Antwerp në Belgjikë. Por ata kanë ndikim edhe në portet e Amerikës Latine nga të cilat dërgohet droga në Kontinentin e Vjetër, duke përfshirë portin e Esmeraldas dhe Guayaquilit në Ekuador, Buenaventuras në Kolumbi dhe Callaos në Peru.
Eksperti thekson një veçanti të mafies shqiptare: struktura e saj është kryesisht e bazuar në familje.
“Një person i bashkohet mafies shqiptare si bir, nip, kushëri ose i afërm i njërit prej anëtarëve. Për shkak se ajo përbëhet nga njerëz me lidhje gjaku, është më e vështirë për ta të raportojnë ose të japin informacion kundër klanit,”- thotë Sánchez. Kjo karakteristikë, të cilën e ndajnë vetëm mafia shqiptare dhe ‘Ndrangheta italiane, e bën shumë të vështirë që t’i çmontosh, ndryshe nga strukturat e tjera kriminale evropiane, si Cosa Nostra dhe Camorra.
Bandat shqiptare janë gjithashtu “shumë të sofistikuara komercialisht”, thotë Luis Córdova Alarcón, drejtor i programit kërkimor të Rendit, Konfliktit dhe Dhunës në Universitetin Qendror të Ekuadorit.
“Mafia Shqiptare, ose të paktën grupet që vepronin nga Ekuadori, e bënë këtë me struktura tregtare të mirë-vendosura, të cilat i lejonin ata të imitonin trafikun e drogës në kompanitë e transportit dhe magazinimit, por edhe në kompanitë e transportit detar që eksportojnë,”-shpjegon Córdova.
Eksperti përshkruan se si Dritan Gjika, një trafikant shqiptar droge i kapur majin e kaluar në Emiratet e Bashkuara Arabe, krijoi një seri kompanish në Ekuador midis viteve 2010 dhe 2012 të lidhura me eksportet e bananeve, duke i përdorur ato për të dërguar kokainë në Evropë. Në atë kohë, gjatë administratës së Rafael Correa, nga Ministria e Bujqësisë dhe Blegtorisë krijoi një sistem të quajtur Unibanano, i cili ndante kuota javore të eksportit të bananeve bazuar në hektarët e mbjellë. Por sistemi u auditua vetëm në vitin 2022 me financim nga Agjencia Gjermane e Bashkëpunimit. Auditimi zbuloi ekzistencën e më shumë se 50 “kompanive fantazmë”, të themeluara vetëm në letër.
“Çfarë do të thotë kjo? Se kishte pandëshkueshmëri dhe mbrojtje absolute. Një departament i tërë i Ministrisë së Bujqësisë u përfshi në trafikun e drogës”, tha Sánchez, një ekspert për krimin e organizuar, duke cituar botime shtypi mbi këtë temë. Më 3 korrik, Policia Kombëtare ekuadoriane sekuestroi gati tre ton kokainë brenda arkave të bananeve në një fermë në Guayaquil dhe arrestoi pesë persona të dyshuar për lidhje me një strukturë kriminale të lidhur me mafian shqiptare. Ajo që ndodhi është provë se si kjo praktikë vazhdon.
“Përvoja e grupeve shqiptare në pastrimin e parave u ka lejuar atyre të ruajnë marrëdhënie të mira me kartelet meksikane, dhe profili i tyre i ulët i ka lejuar ata të shmangin vëmendjen e autoriteteve lokale. Ata gjithmonë mbajnë një profil shumë të ulët sepse e dinë shumë mirë se inkurajimi i dhunës nuk është i mirë për biznesin,”- tha Mike Vigil, ish-drejtor i operacioneve ndërkombëtare për DEA-n.
Shqetësimi për mafiet ballkanike është përhapur në Kombet e Bashkuara, të cilat, në lançimin e Raportit Botëror për Drogën 2025, denoncuan rritjen e dhunës së lidhur me drogën në Evropë.
“Dhuna dhe konkurrenca që karakterizojnë tregtinë e paligjshme të kokainës, dikur të kufizuar në Amerikën Latine, po përhapen në Evropën Perëndimore, ndërsa grupet e krimit të organizuar nga Ballkani Perëndimor rrisin ndikimin e tyre në treg”, tha OKB.
Përparimi në Amerikën Latine
Suksesi i Mafias Shqiptare në Amerikën Latine është për shkak të tre faktorëve: dështimi i saj për të konkurruar në kushte të barabarta me organizatat lokale, furnizimi i tepërt i kokainës në rajon dhe çmobilizimi i FARC-ut në Kolumbi, i cili fragmentoi zinxhirin e trafikut të paligjshëm të drogës.
Negocimi në vend të përballjes
“Mafia Shqiptare nuk angazhohet në përballje; ajo bën partneritet me mafiat lokale. Në Meksikë, ajo bashkëpunon me Kartelin Sinaloa dhe gjithashtu me Kartelin Jalisco Nueva Generación”, thotë Sánchez. Dhe në Kolumbi, anëtarët e Mafias Shqiptare mbajnë lidhje me organizata si Clan del Golfo në bregdetin e Karaibeve, për të mos përmendur marrëdhëniet e tyre me disidentët e FARC-ut në bregdetin e Paqësorit. E njëjta gjë vlen edhe për lidhjet që grupet ballkanike që janë vendosur në vende si Peruja dhe Ekuadori. Një shenjë se Mafia Shqiptare nuk ka ndërmend të zgjerohet në territoret e saj dhe të zhvendosë bandat lokale është fakti se nuk ka grupe të armatosura në Amerikën Latine.
Ajo krijon marrëdhënie biznesi nëpërmjet korrierëve ose emisarëve që udhëtojnë nga Evropa në mënyrë të përkohshme, përveç nëse hasin probleme me ligjin dhe duan të vendosen përgjithmonë në rajon. Korrierët janë të pavarur dhe punojnë me organizata të ndryshme.
Emisarët janë individë të përzgjedhur brenda një grupi kriminal dhe duhet të plotësojnë kritere specifike për t’u kualifikuar si përfaqësues të grupit në Amerikën e Jugut. Si korrierët ashtu edhe emisarët duhet të kenë aftësi të caktuara, të tilla si të flasin shumë gjuhë dhe të kenë përvojë. Ata mund të eksplorojnë mundësi të reja biznesi dhe të ofrojnë shërbimet e tyre për grupe në Kolumbi, Ekuador dhe Meksikë, duke forcuar marrëdhëniet e tyre.
Transformimi gjeopolitik
Një faktor tjetër që i ka lejuar mafies shqiptare dhe grupeve ballkanike të konsolidojnë pozicionin e tyre si trafikantë kokaine është rritja e konsumit dhe prodhimit të kokainës. Në Evropë, përdorimi i drogës është rritur me 80% që nga viti 2011, dhe globalisht, numri i përdoruesve të drogës është rritur nga 17 milionë në vitin 2013 në 25 milionë në vitin 2023, sipas raportit të fundit nga Zyra e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe Krimin (UNODC). Ndërsa kërkesa për kokainë u rrit, u rrit edhe furnizimi. Vetëm midis viteve 2022 dhe 2023, potenciali i prodhimit u rrit nga 2,757 në 3,708 ton, megjithëse rritja ka qenë konstante gjatë dekadës së fundit.
“Në 10 vitet e fundit, ka pasur një rritje prej 880% të prodhimit, që do të thotë se ka pasur një rritje të jashtëzakonshme të konsumit të kokainës”, thotë Córdova. Për Córdovën, “transformimi gjeopolitik” i kokainës ka bërë që mafia shqiptare të rrisë fuqinë e saj si trafikantë në Evropë, dhe kartelet meksikane të përqendrojnë operacionet e saj në prodhimin e fentanilit për të rritur të ardhurat e saj të paligjshme, për shkak të afërsisë së saj me Shtetet e Bashkuara.
Fragmentimi në zinxhirin e trafikimit të drogës
Ky fragmentim ka çuar, ndër të tjera, në bërjen më horizontale të strukturave të krimit të organizuar sesa hierarkike, duke i ngjasuar një sistemi nyjesh të lidhura. Në kontekstin e kësaj dinamike, mafia shqiptare ka fituar terren në Amerikën Latine. Vigil argumenton se, në veçanti, boshllëku i lënë nga FARC dhe ndarja midis grupeve të tjera të armatosura në Kolumbi “krijuan mundësi për trafikantët e drogës nga Ballkani”. Vigil shton se mafia shqiptare dominon “lidhjet me shoqërinë e Amerikës së Jugut”, duke u martuar me gra vendase, për shembull, dhe duke falsifikuar dokumente për të shmangur zbulimin nga autoritetet. Ekuadori është ndoshta vendi i Amerikës Latine ku emisarët dhe korrierët e mafias shqiptare, si dhe disa nga udhëheqësit e grupeve ballkanike, janë vendosur më së shumti. Dritan Rexhepi, udhëheqësi i Kompania Bello, është një shembull konkret.
Rexhepi mbërriti në Ekuador në vitin 2012 – pasi iku nga tre arrestime në Evropë – dhe dy vjet më vonë u kap në Operacionin “Balkans”, të kryer në Durán, Samborondón dhe Guayaquil. Paradoksi është se, nga burgu, ai konsolidoi pushtetin e strukturës së tij në Amerikën Latine.
Rasti u denoncua nga ish-kongresmeni dhe kandidati presidencial Fernando Villavicencio, i vrarë më 9 gusht 2023, i cili gjithashtu zbuloi në një raport se si mafia shqiptare depërtoi në Policinë Kombëtare.
“Raporti akuzon ish-komandanten e Policisë Kombëtare Tannya Varela se është korruptuar nga mafia shqiptare dhe se ka punuar për ta kur ishte komandante e zonës policore që korrespondon me provincën e Manabí-t”, thotë Córdova.
Villavicencio madje zbuloi lidhjen midis një kapoje tjetër shqiptar, Dritan Gjika, dhe biznesmenit Rubén Cherres, një mik i kunatit me ndikim të ish-Presidentit Guillermo Lasso, Danilo Carrera. Ky pretendim solli shkarkimin e Lasso-s.
“Grupet ballkanike korruptuan shumë autoritete dhe forca sigurie në rajon,”- tha Vigil. Por, përpara se grupet ballkanike të depërtonin në institucionet e Ekuadorit, siç e demonstroi Villavicencio në atë kohë, ekzistonte një element që u lejonte anëtarëve të tyre të hynin dhe të vendoseshin në vend. Ndërsa, Qeveria e Rafael Correa-s i përjashtoi qytetarët nga pothuajse të gjithë nga vizat në vitin 2008, duke i lejuar ata të qëndronin në vend deri në gjashtë muaj.
“Ata që kishin probleme ligjore në Shqipëri ose Evropë mund të gjenin në Ekuador një lloj strehe të sigurt për t’u larguar, gjë që çoi në një vendosje më të madhe të emisarëve të mafias,”- thotë Sánchez. Ajo që është e sigurt sot është se ka të paktën shtatë grupe ballkanike që veprojnë në Ekuador dhe Amerikën e Jugut. Kompania Shqiptare Bello, Klani Farruku dhe Klani Lazaratit, Grupi Sarić (nga Serbia), Klani Kotor (nga Mali i Zi) dhe Klani Tito dhe Dino (nga Bosnja).
