Instituti GAP ka publikuar raportin “Emigrimi dhe tregu i punës në Kosovë: Poteciali i papërdorur i fuqisë punëtore joaktive”. Sipas këtij raporti, të dhënat zyrtare tregojnë se deri në vitin 2023 nga Kosova janë larguar 359 mijë persona.
Instituti GAP të mërkurën ka publikuar raportin e ri “Emigrimi dhe tregu i punës në Kosovë: Potenciali i papërdorur i fuqisë punëtore joaktive”, i cili hedh dritë mbi sfidat e mëdha që po përballet tregu i punës në vend.
Sipas raportit, deri në vitin 2023, rreth 359 mijë persona janë larguar nga Kosova drejt vendeve të ndryshme të botës.
“Deri në vitin 2023, sipas të dhënave zyrtare, numri i personave që janë larguar nga Kosova drejt vendeve të ndryshme të botës ka arritur në 359 mijë persona, që përfaqëson rreth 22.6% të popullsisë së vendit, ndërkaq numri i shtetasve shtetasit kosovarë të kthyer si dhe të huajt që jetojnë në Kosovë është rreth 99 mijë persona. Një pjesë e personave të cilët po emigrojnë nga Kosova janë nga fuqia punëtore aktive, çka po ndikon në rritjen e kërkesës në vend për punëtorë vendas dhe të huaj”
Ky bilanc negativ i migrimit ka ndikuar ndjeshëm në mungesën e fuqisë punëtore në tregun vendor.
“Sipas të dhënave, nga rreth 1.1 milion persona në moshë pune, vetëm 43% janë ekonomikisht aktivë, ndërsa 57% janë joaktivë. Nga këta të fundit, 66% janë gra dhe 34% burra, duke theksuar pjesëmarrjen e ulët të grave në tregun e punës”.
Raporti rekomandon disa masa për të adresuar këtë situatë, duke përfshirë trajnime të përshtatura me kërkesat reale të tregut të punës, politika që ndihmojnë gratë të hyjnë në tregun e punës, riorientim profesional për të rinjtë që nuk janë të angazhuar në arsim, punë apo trajnim (NEET), bashkëpunim i ngushtë mes arsimit dhe sektorit privat për përgatitje më të mirë profesionale, stimuj për punëdhënësit që punësojnë persona që kanë qenë jashtë tregut të punës për një kohë të gjatë, mbështetje për teknologjitë inovative dhe mbështetje për avancimin e shkathtësive në fushën e energjisë së pastër .
Instituti GAP ka theksuar se rritja e përfshirjes në treg e personave që aktualisht janë joaktivë është zgjidhja më e qëndrueshme për të adresuar mungesën e fuqisë punëtore në Kosovë.
“Kjo kërkon angazhim të përbashkët nga institucionet publike, sektori privat dhe shoqëria civile për të krijuar një mjedis të favorshëm për punësim dhe zhvillim ekonomik”.
Në vitin 2024, Ministria e Punëve të Brendshme (MBP) në Kosovë lëshoi gjithsej 8,293 leje-qëndrime për shtetas të huaj, prej tyre, 3,974 për arsye të punësimit. Shumica e këtyre imigrantëve janë me origjinë nga shtetet e rajonit si Shqipëria, Serbia, Maqedonia e Veriut dhe vendet jashtë rajonit si Turqia, Bangladeshi, Filipinet dhe shtetet tjera të Azisë. Megjithatë, mbi gjysma e këtyre lejeve të lëshuara janë vazhdimësi e viteve paraprake. Si rrjedhojë, bilanci i emigrimit mbetet shumë më i lartë se i imigrimit dhe punëtorët e huaj nuk e mbulojnë mungesën e krijuar në tregun e punës.
Zgjidhja më e qëndrueshme për të adresuar mungesën e fuqisë punëtore në Kosovë është rritja e përfshirjes në treg e personave që i takojnë moshës së punës por që aktualisht nuk janë aktivë në treg (të cilët nuk janë duke punuar dhe nuk janë duke kërkuar punë).
Kosova ka shkallën më të lartë të jo-aktivitetit në Ballkanin Perëndimor: nga rreth 1.1 milion persona në moshë pune, vetëm 461 mijë persona (43%) janë ekonomikisht aktivë, ndërsa 613 mijë persona (57%) janë jo-aktivë. Nga personat jo-aktivë, 66% janë gra dhe 34% janë burra, që nënkupton se veçmas pjesëmarrja e ulët e grave në tregun e punës mbetet sfidë serioze. Kosova radhitet e para në Evropë dhe e pesta në nivel botëror për pjesëmarrjen më të ulët të grave në treg të punës. Po ashtu, 78 mijë të rinj (30%) nuk janë të angazhuar në arsim, punë apo trajnim (NEET), një përqindje shumë më e lartë se mesatarja e BE-së (9.9%) dhe më e larta në rajon.
Sektorët më të prekur nga mungesa e fuqisë punëtore janë ndërtimtaria, tregtia me shumicë dhe pakicë, gastronomia dhe hoteleria, dhe prodhimi, nga të cilët edhe prirja për të emigruar është më e lartë. Shumica e pozitave të punës në këta sektorë nuk kërkojnë kualifikime të larta, por përfshijnë detyra të cilat mund të mësohen brenda një periudhe të shkurtër duke sugjeruar se fuqia joaktive vendore do të mund të plotësonte këto kërkesa.
Raporti ofron disa rekomandime dhe masa të cilat synojnë të përmirësojnë përfshirjen e fuqisë punëtore jo-aktive në tregun e punës, si: trajnime për avancimin e njohurive dhe përfshirjen më të lehtë në tregun e punës; mbështetje për rritjen e pjesëmarrjes së grave dhe të rinjëve në tregun e punës; forcimin e rolit të Agjencisë së Punësimit; si dhe mbështetje për teknologjitë inovative dhe avancimi i shkathtësive në fushën e energjisë së pastër./ Monitor
