Jeruzalem – Ecin drejt veriut dhe vendosin ta quajnë «dita e fitores» sepse kthimi në shtëpi është një fitore. Si të mbijetosh. 27 janar 2025, ora 7 e mëngjesit, pas pesëmbëdhjetë muajsh lufte, kalimi është hapur. Mijëra refugjatë shkelin rërën dhe planet e Trump-it, i cili dëshiron t’i deportojë diku tjetër. Një mur njerëzor që ecën ngadalë dhe bën zhurmë: të moshuar, prindër, fëmijë, të sëmurë, karroca me rrota, qen, dhi – çdo hap është një penelatë e një tabloje popullore, Shteti i Katërt Palestinez, sepse i katërti është i vetmi që ka mbetur: i treti, i dyti dhe i pari janë shkatërruar nga më shumë se një vit bombardimesh izraelite.
Ecet më këmbë, në radhë, duke ngritur pluhur, duke transportuar dyshekë dhe miell, duke mbledhur jetët e ndërprera. Kush ka makinë, ngec në radhë të gjata kilometrike në Salah al Din, sepse makinat kontrollohen, ndërsa këmbësorët jo. Dallga është në të majtë, përpara janë rrënojat, në anë rrënojat, gjithandej rrënojat. Janë zgjuar në agim, përparojnë si munden me ato pak që kanë, dronët filmojnë nga lart, dy të rinj janë ngjitur në një shtyllë për të valëvitur flamurin palestinez, një i moshuar pëson infarkt në ditën më të rëndësishme, një fëmijë zbathur mban mbi supe një tjetër fëmijë dhe një karamele. Duken përqafime në mes të rrugës dhe janë gjëja më e bukur: ribashkime të papritura familjare të njerëzve që mendoheshin të vdekur.
Me dy ditë vonesë nga sa ishte parashikuar në marrëveshjen e Dohas, më në fund lejohet kalimi përmes korridorit Netzarim që ndan më dysh Rripin e Gazës. Netzarim, nga emri i kolonisë izraelite që ishte aty deri në 2005. Të zhvendosurit (në total 1.9 milionë nga 2.3 milionë banorë) shkojnë në veri për të kërkuar një shtëpi që me shumë gjasë nuk do ta gjejnë. 65 për qind e ndërtesave të Rripit janë shkatërruar; në veri, 90 për qind. «Sot në mëngjes lava fytyrën, vesha këpucët, mora një çantë dhe do të ec për katër orë për të mbërritur në Tal Alhawa, lagjen time në Gaza City», tregon për “Repubblica” një vajzë, Diana Abed, në mes të marshimit. Është një zë mes mijëra zërash që murmurojnë, flasin dhe bërtasin përgjatë Rashid Street, rrugës së gjallë, një brazdë përgjatë bregdetit, rruga e shumë masakrave. Të gjithë janë të paduruar për të parë çfarë ka mbetur, deri ku ka shkuar shkatërrimi. «Pranë meje është një grua e moshuar, e vetme dhe e sëmurë, që nuk mundet më; po e ndihmoj. Mes nesh ka solidaritet, është një ditë e bukur për t’u jetuar.»
Distanca që duhet përshkuar është e ndryshme. Kush ka qenë në kampin e Deir al Balah duhet të bëjë rreth 15 kilometra; nga kampi i Nuseirat pak më pak, 10 kilometra. Nga zona humanitare e al Mawasi është më gjatë; duhet një makinë, një karrocë, ose të paktën një gomar që tërheq. «Është festa jonë, kemi rilindur dhe tani po hyjmë në parajsë», thotë një djalë 20-vjeçar, Ahmad Adas, i përkulur nga dy valixhet që ka mbi supe, por jo i thyer. «Kemi një gjë për t’i thënë botës: Gaza i përket palestinezëve dhe prej këtu nuk lëvizim, edhe nëse IDF dërgon një tank për secilin prej nesh.» Mesazh për Trump-in dhe për duon Smotrich-Ben Gvir, të cilët imagjinojnë të ndërtojnë në Gaza një Monte Karlo. Pa palestinezët.
Trafiku është në përpjesëtim të drejtë me pritjen për t’u kthyer. Gjigant. Autoritetet lokale vlerësojnë se 200 mijë persona kanë lënë zonat humanitare; Hamas thotë 300 mijë: është një numër i pamundur për t’u verifikuar, por nga videot që qarkullojnë duket i besueshëm. Në orët e ardhshme do të arrihet në gjysmë milioni. Marrëveshja e arritur të dielën natën midis Xhihadit Islamik dhe Izraelit për lirimin e Arbel Yahud, e zhdukur nga grupi i pengjeve të liruara të shtunën, ka zhbllokuar Korridorin Netzarim, i cili tani është i aksesueshëm nga ora 7 për këmbësorët dhe nga ora 9 për makinat. Por jo të gjithë kanë pasur guximin ta provojnë.
«Nuk kam makinë, dhe edhe po të kisha, do të prisja sepse deri më 8 shkurt mund të shkohet në veri, por pastaj nuk mund të kthehesh në jug», thotë poeti Akram al Sorani, që ka mbetur në tendën e tij në Deir al Balah. «Më këmbë nuk është e mundur; kam mbulesa, kam mobilje. Ka orë dhe orë radhë për makinat sepse kontrollohen me skaner me rreze X.» Kjo është në marrëveshjen e armëpushimit: për të shmangur që Hamasi të mund të zhvendosë armë dhe eksplozivë, mjetet kalohen në kontroll nga kontraktorë egjiptianë dhe ata të katarit, me ndihmën jozyrtare të amerikanëve. Pika e kalimit për makinat është një kaos pothuajse i palëvizshëm, shumë kthehen mbrapsht. Do ta provojnë sot, ka kohë.
Trupat e Shtetit Hebre janë ende të pozicionuara: paralajmërojnë që të mos afrohen te ushtarët dhe të mos bashkëpunojnë me brigadat e Hamasit ose grupe të tjera të armatosura. Ismail Abu Matter ka ndenjur për dy ditë ulur në tokë, në të ftohtë, përpara pikës së kontrollit që mbetej e mbyllur. Është me katër fëmijët e tij. «Po përjetoj gëzimin e kthimit.» Gjyshërit e tij ishin strehuar në Gaza pas krijimit të Shtetit të Izraelit. «Kisha frikë se do të përjetoja një tjetër Nakba, një tjetër katastrofë si atëherë, dhe se nuk do të shihja më kurrë shtëpinë time në veri.»
Kur bie errësira, shumëkush ka bërë tashmë rrugën e kthimit sepse shtëpitë nuk ekzistojnë më; atëherë më mirë tenda sesa asgjëja. Telefoni i Diana Abed tingëllon për pak kohë pa përgjigje. Me shumë mundim, ka arritur në Tal Alhawa. «Pallati im është si një copë sheqeri e tretur. Gjithçka është rrafshuar, nuk e njoh më lagjen. Kam zemrën e thyer. Nuk di çfarë të bëj. Jam vetëm, është natë dhe bën ftohtë.»/La Repubblica
