Qeveria daneze ka njoftuar një rritje të madhe në shpenzimet e mbrojtjes për Groenlandën, disa orë pasi presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, përsëriti dëshirën e tij për të blerë territorin e Arktikut, – raporton BBC.
Ai e përshkroi kohën e njoftimit si një “ironi të fatit”. Të hënën Trump tha se pronësia dhe kontrolli i ishullit të madh ishte një “domosdoshmëri absolute” për SHBA.
Pse Grenlanda është e rëndësishme për SHBA-në?
SHBA-ja, e cila nuk e fsheh interesin e saj për Grenlandën, e forcoi praninë e saj në rajon duke bërë investime të konsiderueshme dhe duke krijuar një bazë ushtarake këtu, veçanërisht gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë.
SHBA-ja ka mbajtur prej kohësh një prani ushtarake në këtë rajon përmes bazës ajrore “Thule”, e cila ndodhet në Grenlandë dhe është kritike për sistemet e paralajmërimit të hershëm kundër sulmeve me raketa.
Vendndodhja strategjike e bazës i lejon SHBA-së të monitorojnë aktivitetet në Polin e Veriut dhe Atlantik, duke ndihmuar në sigurimin e sigurisë kombëtare.
Përtej shqetësimeve ushtarake, Grenlanda është e pasur me burime natyrore, përfshirë minerale, metale të rralla të tokës dhe rezerva nafte, duke e bërë ishullin “tërheqës” për SHBA-në.
Tërheq vëmendjen se burimet që ishulli i posedon janë minerale që nevojiten për teknologjitë e avancuara, përfshirë elektronikën, energjinë e ripërtëritshme dhe automjetet elektrike.
Përderisa Grenlanda ka rezerva të rëndësishme të uraniumit, arit, zinkut dhe materialeve të ndryshme kritike, SHBA-ja dëshiron ta ul varësinë e saj ndaj Kinës lidhur me mineralet e rralla të tokës.
Vendimi për rihapjen e konsullatës amerikane në Nuuk në vitin 2020, kryeqytetin e Grenlandës, të cilën e mbylli në vitin 1953, u vlerësua si synim i “lehtësimit të komunikimit dhe bashkëpunimit të drejtpërdrejtë në projektet që lidhen me energjinë e rinovueshme dhe burimet minerale”.
Trump në vitin 2019 ofroi “blerjen” e ishullit
Rajoni i Arktikut, në qendër të të cilit ndodhet Grenlanda, është bërë një rajon ku Rusia, Kina dhe SHBA-ja kanë luftuar për ndikim gjatë viteve.
Trump gjithashtu dëshiron të forcojë ndikimin e SHBA-së në Polin e Veriut për të kundërshtuar zgjerimin ushtarak të Rusisë dhe praninë në rritje të Kinës në rajon.
Ai gjithashtu dëshiron të rrisë ndikimin ekonomik të SHBA-së në rajonin e Arktikut dhe të përfitojë nga burimet e pasura të Grenlandës, shprehu dëshirën e tij për të blerë ishullin nga Danimarka në mandatin e tij të parë.
Kryeministrja daneze Mette Frederiksen e hodhi poshtë këtë ofertë të bërë nga Trump në vitin 2019, duke e quajtur atë “absurde”.
Edhe më parë erdhi në rend dite
Grenlanda, një rajon autonom i Danimarkës, ka marrëdhënie historike si me SHBA-në ashtu edhe me Danimarkën, të formuara nga interesat gjeopolitike, strategjia ushtarake dhe shqetësimet ekonomike.
Duke mbuluar një sipërfaqe prej më shumë se 2 milionë kilometra katrorë, ishulli u bë një koloni pasi Mbretëria e Danimarkës-Norvegjisë mori kontrollin në vitin 1721.
Grenlanda hyri nën mbrojtjen e SHBA-së gjatë pushtimit gjerman të Danimarkës gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe iu kthye Danimarkës në vitin 1945.
Danimarka i dha Grenlandës të drejtën e vetëqeverisjes në vitin 1979 ndërsa në vitin 2009 autonomia u zgjerua, duke i dhënë ishullit kontroll më të madh mbi punët e tij të brendshme.
Kështu, Grenlanda kishte një qeveri të brendshme me autoritet mbi shumicën e çështjeve të brendshme, duke përfshirë arsimin, shëndetin, burimet natyrore dhe zbatimin e ligjit.
Nga ana tjetër, Danimarka vazhdoi të mbikëqyrë çështjet si politikat e jashtme dhe të mbrojtjes në Grenlandë.
Grenlanda u bë një rajon i rëndësishëm strategjik, veçanërisht gjatë Luftës së Dytë Botërore. Gjatë pushtimit të Gjermanisë, SHBA-ja ngriti një bazë ushtarake në vitin 1943 për të mbrojtur interesat e saj në Atlantikun e Veriut.
Në vitin 1946, presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Harry Truman, propozoi blerjen e Grenlandës nga Danimarka për 100 milionë dollarë ar. Propozimi i Trumanit përfshinte tre opsione: forcimi afatgjatë i bazave ushtarake amerikane në Grenlandë, Danimarka të pranojë mbrojtjen ushtarake të SHBA-së dhe një blerje të drejtpërdrejtë të rajonit.
Edhe pse Danimarka e refuzoi këtë ofertë, ajo lejoi SHBA-në të vazhdonte praninë e saj ushtarake në ishull.
