A është Irani aq i frikësuar nga Donald Trump sa po përpiqet (ose po shtiret) të sillet mirë?
Kjo është pyetja që kanë në mendje zyrtarët e sigurisë kombëtare të SHBA-së dhe analistët, teksa Teherani përgatitet për një mandat tjetër katërvjeçar të Trump-it.
Zyrtarët iranianë tashmë po ofrojnë disa degë ulliri të pretenduara dhe kanale të fshehta për ekipin e tranzicionit të Trump-it. Së pari, aleati miliarder i Trump-it, Elon Musk, raportohet se është takuar me ambasadorin e Iranit në OKB të hënën, në një takim që zyrtarët iranianë e përshkruan për The New York Times si një bisedë mbi uljen e tensioneve midis dy vendeve. (Një përfaqësues i Musk nuk iu përgjigj një kërkese për koment mbi takimin e raportuar, dhe zëdhënësi i fushatës së Trump-it, Steven Cheung, tha: “Ne nuk komentojmë mbi raportet për takimet private që kanë ndodhur ose nuk kanë ndodhur.”)
Bisedimet për armëpushim midis Izraelit dhe grupit më të madh të mbështetur nga Irani në Liban, Hezbollah, po intensifikohen pas disa muajsh luftimesh. Zyrtarët e SHBA-së dhe analistët rajonalë kanë thënë se Hezbollah nuk do të pranojë ndonjë armëpushim pa një dritë jeshile nga Teherani.
Pastaj, është fakti që Irani ftoi kreun e agjencisë së OKB-së për energjinë bërthamore të vizitojë vendin për herë të parë që nga maji. Shefi i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Rafael Grossi, udhëtoi këtë javë në Iran pasi luftoi për muaj të tërë që të detyronte Teheranin të hiqte ndalimin de fakto të inspektorëve të IAEA-s për të vizituar vendet bërthamore të vendit.
“Është e qartë se kanë frikë,” tha një ish-zyrtar i administratës Trump që punonte për çështjet e Lindjes së Mesme. Personi kërkoi anonimitet për të diskutuar mendimin e sinqertë të administratës në ardhje.
A do të bëjnë ndonjë ndryshim përpjekjet e Iranit?
Nga njëra anë, shumica e ish-zyrtarëve të Trump-it dhe analistët e Lindjes së Mesme presin që Trump të rigjallërojë politikat e mandatit të tij të parë me mbështetje të pakufizuar për Izraelin dhe një strategji të “presionit maksimal” ndaj Iranit për të shkatërruar ekonominë e tij dhe për ta izoluar atë diplomatikisht ndërsa ndjek programin e tij bërthamor.
Nga ana tjetër, Trump është famëkeq për qasjen e tij transaksionale dhe, ndërsa ka zgjedhur njerëz kundërshtarë të Iranit për disa poste të larta të administratës, gjithashtu ka emëruar të tjerë që mbrojnë përmbajtjen. Kjo mund t’i japë Iranit një mundësi të vogël për të lobuar për të paktën zbutjen e presionit diplomatik të SHBA-së. Kjo, nëse ekipi i Trump-it e sheh përpjekjen si të sinqertë, natyrisht.
“Është e mundur që gjithçka që Teherani mund të përdorë për të zbutur ose ngadalësuar presionin maksimal mund dhe do të përdoret, nga diplomacia deri tek mohimi dhe mashtrimi,” tha Behnam Ben Taleblu, një analist në grupin e ekspertëve Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracive.
Misioni iranian në Kombet e Bashkuara nuk iu përgjigj një kërkese për koment.
Trita Parsi, bashkëthemelues i grupit të ekspertëve jo-ndërhyrës Quincy Institute në Uashington, i tha NatSec Daily se Irani mund ta shohë këtë moment si një mundësi të re për të krijuar një marrëdhënie me Trump-in për negociatat e ardhshme. Teherani refuzoi kërkesat për takime nga aleatët e Trump-it në vitin 2016 kur Trump fitoi për herë të parë, dhe Parsi thotë se kjo ishte e dëmshme për qëllimin e Iranit për të arritur një marrëveshje me Trump-in.
“Iranianët kanë arritur në përfundimin, ndoshta jo hapur, se bënë një gabim gjatë viteve të Trump-it,” tha Parsi. “Ata e refuzuan për arsye të ndryshme. Nuk e dinin si ta trajtonin, por kjo e la Trump-in në një situatë ku u bë shumë më e lehtë për izraelitët, për neo-konservastorët, për mbrojtësit e linjës së ashpër, ta bindnin Trump-in se e vetmja mënyrë për të arritur një marrëveshje me iranianët është t’i sanksionosh ata deri në vdekje.”
Ndryshe nga mandati i parë i Trump-it, megjithatë, ka një luftë që po zhvillohet në Lindjen e Mesme midis Izraelit dhe përfaqësuesve kryesorë të Iranit në Gaza dhe Liban. Ofensivat e Izraelit kundër të dy grupeve militante kanë shkatërruar radhët e tyre ushtarake — krahas krijimit të krizave të mëdha humanitare — duke dobësuar pozicionin e Iranit në rajon ushtarakisht. Nuk është e qartë nëse kjo do ta shtyjë Iranin të përkulet më shumë ndaj presionit të SHBA-së në epokën e Trump-it, apo të reagojë edhe më ashpër.
Për më tepër, Trump ka sinjalizuar se nuk do të përpiqet të frenojë Izraelin në sulmet e tij hakmarrëse ndaj Iranit siç ka bërë presidenti Joe Biden.
Pastaj, është fakti që agjentët iranianë kanë kërkuar në mënyrë aktive të vrasin ish-zyrtarë të Trump-it pas vendimit të Trump-it për të vrarë komandantin kryesor iranian Qassem Soleimani në një sulm ajror në vitin 2020. Kjo, për të thënë më së paku, do të pengojë përpjekjet e Iranit për të filluar çdo lloj marrëdhënieje të fortë me ekipin e Trump-it.
“Mund të përpiqen sa të duan,” tha ish-zyrtari i Trump-it. “Ne s’i harrojmë tentativat për të na vrarë, pavarësisht sa përpiqeni të silleni mirë në qarqet diplomatike.”/ Politico
