Edhe pse u kallëzua që në vitin 2020, skandali i mikrokredive u zgjerua dhe u sofistikua nën hundën e institucioneve ligjzbatuese, duke shkaktuar pasoja tejet serioze për mijëra kredimarrës dhe shtyrë drejt vetëvrasjes njërin prej tyre.
Një ditë para vdekjes së tij tragjike, Pal Trashaj besonte ende te drejtësia.
Pas denoncimeve të shpeshta publike dhe zyrtare për një skemë mashtrimi me mikrokreditë, 63- vjeçari nga Lezha kapërceu më 2 korrik portën e Prokurorisë së Posaçme në Tiranë në kërkim të një takimi me një oficer të Byrosë Kombëtare të Hetimit. Ai kërkonte të dinte se ç’kishte ndodhur me denoncimin e tij.
Sipas një njoftimi të SPAK, oficeri i informacionit i kërkoi Trashajt që të priste. Por Trashaj nuk u kthye më dhe pak orë më vonë piu fostoksinë në shenjë proteste në oborrin e SPAK – helm që i shkaktoi vdekjen një ditë më pas.
Kalvari i Trashajt nisi 16 vjet më parë me marrjen e një kredie prej 550 mijë lekësh në institucionin financiar NOA për zgjerimin e sipërmarrjes së tij të vreshtarisë. Por në vitin e katërt të kredisë ai humbi punën dhe u përball me vështirësi për të paguar.
Në një letër dërguar NOA-s në nëntor të vitit 2011 të cilën BIRN e disponon, Trashaj kërkonte dëshpërimisht shtyrjen e pagesës së këstit për shkak se ishte i papunë dhe kishte tre fëmijë në universitet.
“Më duhet të paguaj masterin 65 mijë lekë të njërit prej fëmijëve, ndaj kërkoj shtyrjen e këstit për në datat 7-10 dhjetor,” thuhet në letër.
Edhe pse besonte se e kishte shlyer kredinë, Trashaj rezultoi sërish debitor në vitin 2018 për një vlerë minimale prej 47 mijë lekësh bashkë me kamatë-vonesat. Në vitin 2018, kredia e tij u ble nga Micro Credit Albania dhe vlera e saj gati u dhjetëfishua në 450 mijë lekë.
Gledis Trashaj deklaroi për mediat pas vdekjes së të atit se ata ishin përndjekur për vite me radhë, duke iu bllokuar llogaritë e pagave, shtëpia dhe makina.
“Babai im po kërkonte drejtësi për padrejtësitë që i janë bërë, sepse e kishte paguar kredinë. Ka qenë njeri parimor dhe ka shkuar në SPAK duke patur shpresë se do të marrë drejtësi,” tha Gledis Trashaj i revoltuar.
MCA tha në një deklaratë publike se sekuestrot mbi të ndjerin Trashaj ishin hequr në janar 2023 dhe se shoqëria “nuk ka tejkaluar në asnjë moment kompetencat e saj”.
Megjithatë, drejtësia vonoi të vinte për Pal Trashajn dhe mijëra qytetarë të tjerë që po kalojnë të njëjtin kalvar.
Të dhënat e siguruara nga BIRN përmes një korrespondence mes Ministrisë së Drejtësisë dhe Këshillit të Ministrave tregojnë se pavarësisht se skandali me mikrokreditë u zbulua dhe u denoncua të paktën që nga viti 2020, skema jo vetëm që nuk u bllokua, por u zgjerua dhe sofistikua, duke rënduar edhe më shumë pozitat e mijëra viktimave nga çdo cep i Shqipërisë.
Të dhënat tregojnë gjithashtu se ndërsa një sërë institucionesh bënë një sy qorr në pritje të rezultatit të hetimeve, Prokuroria e Posaçme dhe ajo e Tiranës u përfshinë një një konflikt kompetencash – çka solli zvarritje të procedimeve dhe arrestime të pjesshme të personave të përfshirë vetëm katër vite më pas.
Në të njëjtën kohë, mijëra urdhra të reja sekuestroje u ekzekutuan nga një grup përmbaruesish privatë në dëm të qytetarëve kredimarrës.
Më 23 maj, Prokuroria e Tiranës lëshoi urdhër arreste ndaj 9 personave të përfshirë në skemën e abuzimit me mikrokreditë, në qendër të së cilave gjenden institucionet financiare Micro Credit Albania dhe Final, zyra ligjore ADCA dhe disa shërbime përmbarimore. Një hetim i dytë iu dërgua për kompetencë Prokurorisë së Posaçme për shkak se vlerësohet se përgjegjësitë shtrihen deri te guvernatori i Bankës së Shqipërisë, Gent Sejko.
Sipas vlerësimit të Ministrisë së Drejtësisë në qershor të këtij viti, “situata paraqitet tejet serioze dhe kërkon adresim të menjëhershëm në të gjitha instancat ligjzbatuese që janë përgjegjëse për zbatimin e ligjit”.
E pyetur nga BIRN për vonesën e hetimeve, Prokuroria e Tiranës tha përmes një zëdhënëseje se përveç çështjes së kompetencës me SPAK, materialet ishin voluminoze dhe përfshinin një numër të stërmadh prej 17 mijë subjektesh.
“…Për kryerjen e veprimeve hetimore përkatëse është dashur një kohë e konsiderueshme për verifikimin e të gjitha fakteve,” tha Prokuroria e Tiranës.
Ndërkohë, përgjigja e SPAK ishte më diskrete.
“Procedimi penal për të cilin kërkoni informacion ndodhet në fazën e hetimeve paraprake, për këtë arsye nuk mund të ndajmë asnjë informacion me mediat,” tha zëdhënësja e SPAK.
Mijëra urdhra sekuestrosh
Kompania Micro Credit Albania u bë simboli i një tregu spekulant të shit-blerjes së kredive të këqija përgjatë dekadës së fundit në Shqipëri, në bashkëpunim edhe me zyra ligjore apo një grup zyrash private të përmbarimit gjyqësor.
Ajo akuzohet se përdori shtrëngimin përmes bllokimit të pronave për të detyruar debitorët e falimentuar që të merrnin kredi të reja po te e njëjta kompani për të shlyer të vjetrën, duke krijuar një zinxhir zhvatës.
Sipas një kallëzimi të ri penal të Ministrisë së Drejtësisë në Prokurorinë e Tiranës që mban datën 31 maj 2024, hetimet ndaj kësaj skeme masive të abuzimit ishin të vonuara, të pamjaftueshme dhe lanë jashtë një grup përmbaruesish gjyqësorë, të cilët vazhduan praktikat e bllokimit të pasurive edhe disa vite pas nisjes së hetimeve.
Në letrën drejtuar Prokurorisë së Tiranës, ministri Ulsi Manja kujton se edhe pse paraardhësja e saj në detyrë, Etilda Gjonaj e ka kallëzuar skemën që në vitin 2020, abuzimet jo vetëm që nuk u ndalën, por u sofistikuan edhe më tej.
“Rezulton se tashmë, personat e kallëzuar që në vitin 2020, në vlerësimin tonë kanë vijuar dhe përsosur aktivitetin e tyre, në mënyrë edhe më të organizuar, duke përfshirë të tjerë më pas, e duke sjellë dëme në masë të gjerë për qytetarët dhe shoqërinë,” shkruhet në kallëzim.
Ministri i Drejtësisë kërkon që prokuroria të hedhë dritë mbi aktivitetin e 14 personave të tjerë, 4 subjekteve tregtare dhe 2 kompanive në fushën e ndërtimit, të cilët dyshohet gjithashtu se janë përfshirë në skemën e abuzimit edhe pse çështja po hetohej nga Prokuroria.
Mes provave të dorëzuara rezultojnë disa shkresa të bankës Raiffesen, e cila kishte evidentuar mijëra procedura përmbarimore të kryera brenda një periudhe të shkurtër në vitin 2023 nga disa përmbarues, që vlerësohet se ishin fizikisht të pamundura të bëheshin nga një person i vetëm.
Sipas kallëzimit, 11.336 urdhra për vendosjen e sekuestrove përmbajnë vulën e përmbaruesit Fatos Alimadhi, ndërsa 1904 urdhra të tjerë përmbarimorë vulën e Lefter Canajt – të gjitha për llogari të MCA-së.
Kallëzimi evidenton gjithashtu se ministri i Drejtësisë u kishte hequr licencën këtyre përmbaruesve 1 vit më parë, por asnjëri prej tyre nuk kishte bërë dorëzimin e akteve dhe vulave “duke iu shmangur në mënyrë abuzive detyrimit ligjor”.
Sipas hetimit administrativ të Ministrisë së Drejtësisë, gjatë vitit 2023 janë zhvilluar në total 1966 ankande publike për të shitur pronat e bllokuara të qytetarëve, të gjitha të kryera nga zyra e përmbarimit privat “TDR Group” përmes përmbaruesit Rigels Bejko, procedura që dyshohet të jenë bërë nga punonjësit e MCA dhe ADCA.
“Dyshohet se pas shpalljes së ankandeve për shitjen e pasurive të paluajtshme, këto pasuri të nxjerra në ankande ku pala debitore nuk kishte dijeni për zhvillimin e tyre, me një vlerësim të dyshuar fiktiv të pronës… është propozuar më pas marrja në pronësi të kreditorit MCA ose Final kundrejt një vlere të papërfillshme monetare dhe mbi të gjitha për vlera detyrimesh të pretenduara,” thuhet në kallzim.
Në një rast që paraqitet në listën e provave, rezulton një apartament 70 m2 në Tiranë që është vendosur nën sekuestro për një vlerë detyrimi prej 231 mijë lekësh dhe është nxjerrë në shitje për 390 mijë lekë. Pasi nuk u paraqit asnjë ofertë, apartamenti kaloi në pronësinë e MCA.
Ministri Manja i kërkon prokurorisë hetimin e shoqërisë përmbarimore ‘TDR Group’, noteres që ka bërë nënshkrimet e kontratave të kredive, vlerësuesve të pasurive të patundshme, zyrës ligjore ‘ADCA’ dhe administratorit të shoqërisë ‘MCA’ dhe atij të ‘TDR’. Në padi sugjerohet të shihen dhe veprimet që përmbaruesi i zyrës ‘TDR Group’, Florian Shehu, ka kryer me dy kompanitë e tjera që zotëron në fushën e ndërtimit ‘ABA Enginieering’ dhe ‘TREMO 2 ALB’, ku ngrihen dyshime për një skemë pastrimi me paratë që përfitoheshin në mënyrë të paligjshme nga mikrokreditë.
Të pyetur për akuzat, përmbaruesit Rigels Bejko dhe Florian Shehu mohuan çdo keqbërje në komunikime të veçanta me BIRN.
Bejko tha se ishte hetuar nga Prokuroria e Tiranës për këto pretendime dhe çështja ishte pushuar sipas tij në prill të këtij viti. “Jam hetuar dhe nuk kam rezultuar fajtor. Po të ishin zhvilluar procedurat në shkelje, nuk do të na lejonte askush të bënim afishimin në bashki e gjykata,” tha Bekjo.
Edhe Shehu pretendoi se aktiviteti i tij kishte qenë i ligjshëm, ndërsa shtoi se ishte larguar nga shoqëria përmbarimore TDR Group, ku kishte qenë më parë i punësuar.
“Çdo punim civil është kryer me kontrata dhe fatura të rregullta dhe kam patur aktivitet të shkurtër. Sot që flasim, kompanitë janë të pezulluara dhe nuk kanë lidhje me përmbarimin. Çfarë pastrimi parash mund të dyshohet?” pretendoi ai.
Ministria e Drejtësisë i tha BIRN se ndonëse kishte bërë përpjekje të vazhdueshme, “nuk është bërë ende i mundur dorëzimi i arkivës nga ish-përmbaruesit gjyqësorë, dhe për këtë arsye Zyra e Përmbarimit Shtetëror Tiranë i është drejtuar Prokurorisë Tiranë me kallëzimin për ndjekje penale në datën 5 qershor”, ndërsa për përmbaruesit që kanë ende licencë aktive, ka nisur hetimi disiplinor
Ping-pongu i hetimeve
Prej vitit 2020, në Prokurorinë e Tiranës janë depozituar një seri kallëzimesh penale ndaj Micro Credit Albania dhe kompanive të tjera të lidhura me të, por disa prej çështjeve nuk u filluan apo u dërguan për pushim, ndërsa të tjera u transferuan në prokuroritë e rretheve, u pezulluan ose vijojnë të jenë ende në fazën e hetimeve.
Prokuroria e Tiranës i tha BIRN se aktualisht vijon hetimet për 5 procedime penale në lidhje me mikrokreditë, ku një pjesë e tyre është bashkuar me procedime të tjera penale.
Në serinë e kallëzimeve të depozituara, dy prej çështjeve patën më shumë jetëgjatësi se të tjerat. Njëra derivon nga kallëzimi prej 700 faqesh i Ministrisë së Drejtësisë i depozituar në vitin 2020, i regjistruar si procedimi penal me nr.2123 dhe çështja tjetër është procedimi penal me nr. 9037 e regjistruar në vitin 2022.
Procedimi penal me nr. 2123 u hetua nga prokurorët Arben Agovi dhe Ndini Tavani, të cilën konstatuan moskompetencë në vitin 2021 dhe e përcollën dosjen për në SPAK. Por Prokuroria e Posaçme nuk ra dakord dhe e ktheu sërish dosjen mbrapsht në Prokurorinë e Tiranës.
Prokuroria e Tiranës i tha BIRN në përgjigje të një kërkese për koment se “shpallja e moskompetencës në rastin e procedimit penal nr. 2123 të vitit 2020 është bërë referuar nenit 75/a, gërma a”, i cili parashikon veprat penale që gjykohen nga SPAK, përfshirë edhe korrupsionin e zyrtarëve publikë.
Pas rikthimit të dosjes në Prokurorinë e Tiranës, hetimet vazhduan edhe për tre vjet të tjera, derisa prokurorët kërkuan në gjykatë masa arresti për pronaren e MCA, Elda Ibro, pronarin e Final, Arben Meskuti dhe shtatë personave të tjerë të implikuar.
Edhe procedimi penal me nr.9037 përfundoi në SPAK në prill të vitit 2024, por nuk u kthye më mbrapsht.
Prokuroria e Tiranës shpalli moskompetencë dhe i kërkoi Prokurorisë së Posaçme të hetonte përgjegjësi të mundshme të guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, Gent Sejko, i cili dyshohet se nuk ka vepruar në kohë për të ndalur abuzimet e MCA. Sipas prokurorëve, Sejko ka ndërmarrë masa për bllokimin e pjesshëm të aktivitetit të MCA vetëm dy vjet pasi inspektorët e BSH kishin vërejtur probleme në administrimin e kompanisë.
Sipas SPAK, referimi për Sejkon ndodhet në fazën paraprake të hetimeve.
Zvarritja e hetimeve për mashtrimin me mikrokreditë ka vënë në lëvizje dhe Inspektorin e Lartë të Drejtësisë.
“Informacioni i bërë publik po vlerësohet e trajtohet nga ana e ILD në përputhje me pjesën 5, kreu II, të Ligjit për Statusin e Gjyqtarëve dhe Prokurorëve,” tha ILD përmes zëdhënëses.
Në “lojë” edhe bankat
Hetimet e deritanishme kanë zbuluar se një nga format më të mëdha të presionit që ushtronin përmbaruesit dhe punonjësit e shoqërive ‘MCA’ dhe ‘Final’ ishte bllokimi i llogarive bankare, përfshirë atë të pagës, duke cënuar dhe minimumin jetik të kredimarrësve.
“Qytetarët dyshohet se janë mbajtur peng dhe janë imponuar që përmes llogarive të sekuestruara bankare, sidomos llogarive të pagës, pa asnjë mundësi për përballimin e jetesës së përditshme, të shtrëngohen të marrin kredi të re për të ‘ristrukturuar të vjetrën’,” thuhet në kallëzimin e ri të ministrit Manja.
Në skemat e abuzimit që evidenton Ministria e Drejtësisë është bllokimi i çdo prone dhe të ardhure, në mënyrë që të pranohet detyrimi i shumëfishuar nga subjektet e mbledhjes së borxhit. Sekuestro nuk pranohej të hiqej nëse debitori nuk paguante detyrimin e fryrë ose të firmoste kontratë për të marrë kredi të re me interesa të larta.
Ministria e Drejtësisë vlerëson gjithashtu se problemet me bllokimin jashtë çdo afati të llogarive të klientëve të MCA vijojnë “në shkelje të rëndë të çdo procedure ligjore”. Ministri Ulsi Manja sugjeron të kryhen veprime hetimore mbi dokumentacionin origjinal që gjendet në bankat e nivelit të dytë e sidomos në bankën ‘BKT’, se sa llogari bankare dhe depozita janë sekuestruar dhe vazhdojnë të mbahen të tilla nga akte fiktive të përmbaruesve.
BKT tha në një përgjigje me shkrim që se vepron në përputhje me ligjet dhe rregulloret në fuqi dhe në përputhje me urdhrat përmbarimorë, urdhrat tatimorë, urdhrat e gjykatës ose çdo urdhër tjetër të lëshuar nga organe të cilat e kanë atë pushtet nga ligji.
“Sipas ligjit në fuqi, bankat kanë një rol pasiv dhe nuk kanë autoritet për të interpretuar apo vlerësuar legjitimitetin e urdhrave të lëshuar nga autoriteti legjitim që lëshon këto urdhëra. Bankat vendosin sekuestro mbi llogaritë me kërkesë ligjore të përmbaruesit dhe i mban ato deri në ekzekutimin ose urdhrin e heqjes së sekuestros,” tha BKT.
“Sa herë që ndryshon statusi ligjor i një përmbaruesi, pasardhësi duhet të caktohet nga autoritetet përkatëse,” shtoi Banka.
Ministri i Drejtësisë kërkon hetime të thelluara për veprat penale të mashtrimit, përvetësimit të titullit apo detyrës shtetërore, shpërdorimit të detyrës, fshehjes së të ardhurave dhe pastrimit të produkteve të veprës penale.
“Shtrirja reale e pasojave që dyshohet se janë shumë të rënda në aspektin social-ekonomik për mijëra qytetarë do të duhet të verifikohet gjatë hetimit penal të kësaj veprimtarie të dyshuar kriminale të kryer në bashkëpunim, për një kohë relativisht të gjatë,” thuhet në kallëzim.
Roli i Bankës së Shqipërisë
Dy subjektet në qendër të skandalit me mikrokreditë, ‘MCA’ dhe ‘Final’ blenë në total rreth 30 mijë kontrata kredish të këqija me vlera që nuk kalojnë 10% të shumës së detyrimit. Por problemet me mbifaturimet dhe abuzimet me debitorët nisën thuajse menjëherë pasi ato u licencuan nga Banka e Shqipërisë në vitin 2016.
Gjithsesi, u deshën me dhjetra ankesa dhe disa vite që Banka e Shqipërisë t’u revokonte atyre licencën. I pyetur për këtë çështje, guvernatori Gent Sejko sqaroi në një seancë dëgjimore në Kuvend se nuk kishte mundësi të vepronte, për sa kohë prokuroria nuk kishte nën akuzë asnjë nga personat e kallëzuar nga Ministria e Drejtësisë.
“Jemi në kushtet kur ata nuk plotësojnë më kriterin e reputacionit të lartë etik, i cili ndër të tjera konsideron që individi të mos jetë në ndjekje penale, në gjykim për vepra penale dhe i dënuar penalisht” njoftoi banka qëndrore pas revokimit të licencave për dy subjektet ‘MCA’ dhe ‘Final’. Të dy subjektet kanë kundërshtuar vendimin duke kërkuar vijimin e aktivitetit.
Prokuroria e Tiranës dyshon se dhënia e të drejtës subjekteve për të mbledhur detyrimet dhe dhënë kredi është bërë në konflikt interesi dhe se aktiviteti për shitjen e kredive nga bankat ka nisur përpara se të ndryshohej rregullorja nga ana e bankës qendrore.
Në një përgjigje me shkrim Banka e Shqipërisë i tha BIRN se edhe pse i ka revokuar licencat e shoqërive ‘Final’ dhe ‘Micro Credit Albania’, qytetarët kredimarrës duhet të vazhdojnë të bëjnë pagesa ndaj këtyre kompanive në përputhje me kushtet dhe termat e kontratës përkatëse të lidhur me subjektin, pasi këto detyrime nuk do të jenë subjekt faljeje.
Në datën 5 Qershor Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë ka miratuar disa ndryshime në rregulloren “Për licencimin dhe ushtrimin e veprimtarisë nga subjektet financiare jo banka”, në të cilat ndër të tjera parashikohet roli dhe kompetencat e likuidatorit të portofolit të kredive të këtyre kompanive.
Ne lidhje me rastin e të ndjerit Pal Trashaj, Banka e Shqipërisë shprehu keqardhje dhe shtoi se po grumbullonte informacion për të analizuar rastin.
“Për këtë rast, tashmë sa sensitiv, por dhe aq kompleks, Banka e Shqipërisë po grumbullon dhe do të analizojë të gjithë informacionin e nevojshëm, ne mënyrë që të sigurohet një situatë sa më e plotë dhe e qartë e çdo hallke të procesit dhe gjithçka ka ndodhur brenda secilës prej tyre,” përfundoi Banka e Shqipërisë./BIRN
