Ligjet liberale për larjen e parave, marrja lehtë e nënshtetësisë, apo hetimet e pamjaftueshme e kanë kthyer Turqinë në vend tërheqës për kriminalitetin ndërkombëtar, mes tyre grupe kriminale nga Shqipëria e Ballkani.
“Kombi im i nderuar, ne kemi arrestuar sot në Alanja dhe Stamboll tre gangsterë të rangut të lartë që ishin në kërkim”, deklaroi këtë javë për mediat sociale ministri i Brendshëm turk, Ali Yerlikaya. “Sado të fuqishme të jenë këto banda, me çfarëdo fletë-arrestimi të kërkohen, ne do t’ua marrim shpirtin”, tha me frymë luftarake, ministri i Brendshëm turk.
Që kur ai ka marrë postin në muajin qershor, nuk kalon asnjë ditë pa arrestuar ndonjë kriminel të rrezikshëm. Mes të arrestuarve ka nga ata që merren me tregtinë e drogës, që japin para me fajde të mëdha, trafikantë qeniesh njerëzore, mashtrues dhe hajdutë, por edhe koka të rëndësishme të bandave ndërkombëtare që kanë hedhur rrënjë vitet e fundit në Turqi.
Kështu ndodhi edhe ditët e fundit. Ministri i Brendshëm Yerlikaya shkruajti në X, ish-twitter, se janë arrestuar Thomas Josef K., bosi i një rrjeti të madh polak droge, Daniel Alexander M., që është në kërkim në Gjermani pasi ka pasur lidhje me një ngarkesë disatonëshe kokaine të kapur dhe P. Jin-king, shefi i një rrjeti kinez mashtrimesh. Vetëm javën e fundit ministri deklaroi arrestimin e kryetarëve të tri bandave belgo-britanike, vietnameze dhe arabe.
Para një muaji u tha se policia turke ka arritur të arrestojë gjithë drejtuesit e bandës “Comanchero”, bandë me aktivitet në gjithë botën. Mes të arrestuarve bëjnë pjesë disa kriminelë nga Australia dhe Zelanda e Re, që kërkohen me urdhër arresti ndërkombëtar nga Interpoli. Yerlikaya postoi edhe video të xhiruara gjatë arrestimeve.
Pse në Turqi?
Sinjalet që tregojnë se bandat ndërkombëtare janë vendosur në Turqi, janë shpeshtuar prej kohësh. Atentatet dhe goditjet me armë nuk kanë qenë të pakta, por ka pasur edhe shumë raporte gazetarësh investigativë. Por para marrjes së postit nga Yerlikaya kundër këtyre grupeve pothuajse nuk ka pasur fare hetime serioze dhe lëshime fletë-arrestesh. Sepse ministri i mëparshëm i Brendshëm, Süleyman Soylu, kishte vetë lidhje me mafien.
Në kohën kur ministër ka qenë Soylu, u liruan nga burgu drejtues mafiozë të botës turke të krimit. Kështu Turqia u kthye në vend të preferuar për kriminelët ndërkombëtarë, sidomos ata nga Serbia, Shqipëria, Azerbajxhani, Rusia dhe Mali i Zi. Ata kanë sjellë me vete edhe konfliktet e tyre, gjë që e tregon rasti i Jovan Vukotic-it, një bosi droge nga klani Skaljari i Ballkanit. Më 8 shtator 2022, Vukotic u vra në Stamboll. Siç kanë bërë të ditur hetimet, ai mendohet të jetë vrarë nga një grup mafioz vendas, për të marrë shpërblimin prej 1,5 milionë eurosh që ishte vënë për vrasjen e tij. Porosia për vrasje është dhënë nga klani rival, klani Kavac.
Kavac dhe Skaljari, dy klane droge nga qyteti port malazez i Kotorit, kanë rreth dhjetë vjet që bëjnë luftë të vërtetë nëpër Europë. Nga konflikti i përgjakshëm i tyre, janë vrarë 50 vetë në disa vende të ndryshme. Pyetur nga Deutsche Welle në vitin 2022, Zyra Federale gjermane e Kriminalistikës, BKA pati bërë të ditur se prej disa kohësh Turqia është kthyer në vend të preferuar edhe për grupimet kriminele nga Ballkani Perëndimor.
Kontrollet e autoriteteve turke kanë treguar se si këto grupe ushtrojnë aktivitetet e tyre nga Spanja në Turqi. Fotografitë dhe dokumentet e konfiskuara tregojnë për rrëmbime, tortura dhe vrasje.
Ligje liberale dhe pasaportat e arta
Për ekspertët ka arsye të mjaftueshme pse për shumë kriminelë Turqia është kthyer vitet e fundit në atdheun e dytë. Së pari, ligjet kundër pastrimit të parave janë liberale. Së dyti, qeveria jep çdo vit amnesti për kriminelët ekonomikë. Së treti, për shumë vende ekziston mundësia e udhëtimit pa vizë. Dhe së katërti, të pasurit mund të marrin pa humbur kohë nënshtetësinë turke.
Kush investon 500 mijë dollarë në Turqi, ose i bllokon këto para për tre vjet në një llogari bankare, ose kush blen pasuri të patundshme me vlerë prej 400 mijë dollarësh, mund të kërkojë nënshtetësinë turke. Sipas Kristin Surak-ut, nga London School of Economics and Political Science, që ka shkruar një libër të ri për të ashtuquajturat “Pasaporta të arta”, në gjithë botën marrin me anë të kësaj mënyre çdo vit nënshtetësinë e një vendi tjetër rreth 50 mijë vetë. Dhe gati gjysma e këtyre “pasaportave të arta” jepen nga Turqia.
Edhe drejtues bandash ndërkombëtare mund të marrin nënshtetësinë turke, nëse plotësojnë kushte e zakonshme dhe nëse kundër tyre nuk është lëshuar ndonjë urdhër-arrest nga Interpoli, deri në momentin e marrjes së nënshtetësisë.
Furkan Sezer, ish-shef i sektorit të kriminalitetit ekonomik në policinë e Stambollit, ka vite që e vëzhgon këtë skenë. Sipas tij, shumë kriminelë marrin një herë nënshtetësinë, vendosen në vend dhe më pas sjellin edhe pasurinë me vete. Falë amnestisë së përvitshme, kjo gjë është thjeshtuar shumë. Kjo gjë i krijon mundësinë njerëzve ose personave juridikë, që të deklarojnë tek autoritetet financiare, pasurinë e paregjistruar që sjellin nga jashtë ose brenda vendit, dhe ta bëjnë këtë pjesërisht edhe duke mos paguar taksa.
Turqia vend i preferuar për kriminelët ndërkombëtarë, sidomos ata nga Serbia, Shqipëria, Azerbajxhani, Rusia dhe Mali i Zi
Në këtë mënyrë shumë para, origjina e të cilave nuk dihet, futet në qarkullim në rrjetin legal financiar. Ozan Bingöl, ekspert për taksat, e kritikon këtë praktikë. “Zakonisht kriminelët paguajnë për të larë paratë 15 deri 20 përqind të vlerës,” thotë ai. Kurse qeveria turke, u ofron atyre legaligim pa taksa. Kjo hap dyert dhe dritaret për kriminelët, mendon ai. Bingöl ankohet se autoritetet nuk kanë kompetencë për të luftuar pastrimin e parasë. “Nëse sot vjen papritur dikush me një milionë dollarë, autoritetet nuk lejohen të pyesin nga vjen kjo para,” thotë ai. Një nga gjërat e para që bëri qeveria e tanishme e AKP, kur mori pushtetin në vitin 2002 ka qenë vënia në jetë e këtij ligji, thotë Bingöl.
Edhe për investime në kripto-monedha digjitale ka mungesë të madhe ligjesh, gjë që sipas Bingöl-it josh bandat ndërkombëtare të vendosen në Turqi. Sipas mendimit të tij, këto investime duhet të rregullohen sa më shpejt.
Turqia pjesë e listës gri
Që Ankaraja duhet të luftojë më ashpër pastrimin e parave, e ka konstatuar edhe Instituti Ndërkombëtar për Luftën kundër Pastrimit të Parave dhe Financimit të Terrorizmit, FAFT (Financial Action Task Force). Dy vjet më parë FAFT e futi Turqinë në të ashtuquajturën Listë gri. Që prej asaj kohe Turqia ndodhet nën vëzhgim të kujdesshëm. Kur të vijë afati tjetër i kontrollit, qershorin e ardhshëm, Ankaraja shpreson të dalë nga lista gri, sepse ekonomia e saj ashtu kështu është e lodhur shumë.
Nëpërmjet politikës jo konvencionale të përqindjeve të interesit, Presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan e ka futur vendin në krizë të thellë. Lira turke ka vite që humbet në vlerë dhe inflacioni është duke u rritur përditë. Së fundmi niveli inflacionit ka qenë 61 përqind. Përzierja e Erdoganit me politikën e parasë dhe me drejtësinë ka trembur edhe investitorët e huaj.
Por vendi ka nevojë për to. Ministri i ri i Financave, Mehmet Simsek, që mori drejtimin e financave pas zgjedhjeve të majit, është duke u përpjekur të joshë donatorët ndërkombëtarë të vijnë në Turqi. Ai është shpesh i pranishëm në parketet ndërkombëtare dhe përpiqet të nxisë futjen e parasë së freskët në Turqi dhe rritjen e besimit ndaj Turqisë. Por për të siguruar këtë gjë, duhet të kryejnë të gjithë detyrat e shtëpisë. Jo vetëm ministri i Financave, por edhe ministri i Brendshëm, duke luftuar kriminalitetin e organizuar./DW
