Pretendimet dhe kundërpretendimet e bëra për arsyet e arrestimit të Fredi Belerit në Shqipëri kërcënojnë të zhbëjnë punën e bërë në rindreqjen e lidhjeve greko-shqiptare dhe të ngadalësojnë rrugën e Shqipërisë drejt BE-së.
Rreth mesnatës së 12 majit, në Himarë, një qytet bregdetar në rivierën shqiptare, tre burra u takuan në një kafene. Njëri ishte Fredi Beleri, një kandidat etnik grek për postin e kryetarit të bashkisë në zonë. Dy ditë më vonë, në vend mbaheshin zgjedhjet lokale.
Dy të tjerët ishin Pandeli Kokaveshi, bashkëpunëtor i Belerit dhe një shtetas shqiptar, i cili tregoi autoriteteve për blerjen e votave dhe pranoi të ishte i infiltruari i prokurorisë.
Në pak kohë, policia shqiptare arrestoi Belerin dhe bashkëpunëtorin e tij, Kokaveshin, me akuzën e blerjes së votës. Dy ditë pas arrestimit, Beleri u bë kryebashkiaku i parë në Shqipëri që zgjidhet në paraburgim.
Paraburgimi i Belerit provokoi ndërhyrjen e ministrit të Jashtëm grek, Giorgos Gerapetritis, dhe zëvendëspresidentit grek të Komisionit Evropian, Margaritis Schinas, të cilët kërkuan lirimin e Belerit, duke vënë në pikëpyetje anëtarësimin e Shqipërisë në BE.
Megjithatë, autoritetet shqiptare këmbëngulin ta akuzojnë Belerin për blerje votash dhe të mohojnë lirimin e tij edhe nën kufizime të rrepta.
Kampi Beleri thotë se planet e qeverisë së Edi Ramës për të shfrytëzuar zonën dhe për të rrëmbyer pronat e komunitetit etnik grek në Shqipërinë e jugut janë arsyeja kryesore e arrestimit të tij.
Të hënën, më 13 gusht, vendasit dolën në rrugë në Himarë për të protestuar kundër paraburgimit të Belerit duke thënë se ai është një kryetar bashkie i zgjedhur me të drejtë. Mediat lokale në Shqipëri thanë se partia greke “OMONIA” organizoi protestën me kryebashkiakët e Athinës dhe Selanikut të pranishëm në tubim.
Kanali Gr TV Open citoi Belerin të thoshte se ai është i fortë dhe është i vendosur të qëndrojë në burg “sa të duhet, të betohem kryetar bashkie”.
“Arsyeja e vetme që unë jam këtu është rrëmbimi i pronave nga banorët vendas grekë, në emër të investitorëve strategjikë që janë kryesisht miq të qeverisë dhe kryeministrit”, shtoi ai.
Më herët të hënën, avokati i Belerit, Eugen Gjyzari, tha: “Nuk e duan Belerin kryetar bashkie, sepse ai nuk lejon tjetërsimin e paligjshëm të pronave. Dhe ka premtuar transparencë për çdo akt që është miratuar në bashki këto vite në lidhje me tjetërsimin dhe abuzimin me pronat; ndërtesa pa leje, etj.”
Beleri mbetet në paraburgim. Ai nuk mund të kryejë detyrat e tij si kryetar bashkie deri në vendimin përfundimtar të gjykatës. Deri atëherë, postin e mban Jorgo Goro.
Arrestimi ka sfond politik
Beleri, 51 vjeç, lindi në Himarë në një familje fermerësh. Ai studioi marrëdhënie ndërkombëtare në Athinë dhe punoi si hidraulik, duke krijuar kompaninë e tij. Në vitin 1990 u vendos në Zakynthos dhe në vitin 1994 u transferua në Athinë.
Ai u rikthye përgjithmonë në Himarë në vitin 2015, ku është aktiv në turizëm. Po atë vit, ai zgjidhet nënkryetar i Këshillit të Përgjithshëm të D.E.E.M. OMONIA – Bashkimi Demokratik i Pakicës Kombëtare Greke në Shqipëri, një parti politike. Njëkohësisht ka qenë edhe kandidat për kryetar të Bashkisë së Himarës, post që e humbi përballë Goros.
Goros iu hoq shtetësia greke nga qeveria e atëhershme e SYRIZA-s në Greqi në vitin 2017, me akuzën e bashkëpunimit me autoritetet shqiptare kundër minoritetit grek, pasi dyshohet se kishte dhënë pëlqimin për prishjen dhe sekuestrimin e pronave që i përkisnin pakicave greke.
Në zgjedhjet lokale të Shqipërisë në maj, Beleri kandidoi sërish për bashkinë e Himarës, i mbështetur nga një parti e minoritetit grek, Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut, PBDNJ, e cila ishte pjesë e bllokut opozitar Bashkimi për Fitore, e udhëhequr nga Partia Demokratike e Sali Berishës dhe Partia e Lirisë së ish-presidentit shqiptar Ilir Meta.
Dy ditë para zgjedhjeve, Beleri dhe Kokaveshi u arrestuan me akuzën e blerjes së votës. Sipas mediave shqiptare, nga bisedat telefonike dhe videot zbulohet se një person i tretë që punonte me autoritetet shqiptare ka paguar 13 persona nga bashkia e Himarës për të votuar Belerin dhe ka marrë edhe një komision për shërbimet e tij.
Sipas të dhënave të Policisë së Shqipërisë, në zgjedhjet vendore 2023 janë regjistruar 54 raste të veprave penale në fushën e krimit zgjedhor dhe janë proceduar penalisht 88 persona. SPAK po heton aktualisht 14 raste, mes tyre edhe rastin e Belerit.
Në një intervistë më 7 korrik për median greke Kathimerini, Beleri deklaroi se arrestimi i tij kishte qëllime politike dhe ishte e lidhur me planin e kryeministrit socialist Rama për të shfrytëzuar ekonomikisht rajonin dhe për t’i privuar grekët etnikë nga pronat e tyre stërgjyshore.
“Nëse marr detyrën time si kryetar bashkie, do të mund të kem njohuri për prova që nuk janë të aksesueshme publikisht sot. Kjo është dëshmi e rrëmbimit të pronës së grekëve dhe dhënies së saj investitorëve”, tha Beleri për Kathimerini.
Avokati i Belerit, Eugen Gjyzari, tha për BIRN se ndërtimi pa leje është forma më e pastër e vjedhjes së pronës: “Mekanizmi është i thjeshtë… ndërtojnë pa leje, në bashkëpunim me bashkinë… policia bën një sy qorr… Dhe në një moment të dytë, çdo gjë është legalizuar. Në këtë mënyrë ata bëhen pronarë të pronave të himariotëve (grekë).”
“I vetmi që i pengon është Beleri. Edhe në të kaluarën, Beleri ka treguar se di ta organizojë komunitetin në mbrojtje të të drejtave të tyre pronësore… Beleri organizoi banorët në mbrojtje ligjore dhe fitoi dy beteja. Ata nuk e duan Belerin se ai di të mbrojë pronat e himariotëve”, shtoi ai.
BIRN i dërgoi pyetje për rastin familjes Beleri, por nuk mori përgjigje deri në momentin e publikimit.
Nga ana tjetër, është edhe kundërshtimi se arrestimi i Belerit nuk është politik, por është pjesë e luftës së qeverisë për të ndaluar blerjen e votave.
“Kryeministri nuk kishte asnjë arsye për të synuar kundërshtarin e tij politik kur shanset e partisë së tij për të fituar zgjedhjet në Himarë ishin dukshëm të larta. Gjithashtu, arrestimi i Belerit… nuk mund të shihet si një veprim kundër minoritetit grek. Arrestimi i tij ishte pjesë e një operacioni të autoriteteve shqiptare për të zhdukur një praktikë të gjatë të blerjes së votës, një kërkesë e BE-së dhe OSBE-ODIHR-it”, tha Bledar Feta, një studiues në Programin e Evropës Juglindore, Fondacioni Helen për Politikën Evropiane dhe të Jashtme, ELIAMEP.
Beleri ndodhet në paraburgim prej 90 ditësh. Sipas ligjit shqiptar për pushtetin vendor, “ushtrimi i mandatit të kryetarit fillon në momentin kur ai/ai bën betimin dhe përfundon kur kryebashkiaku pasardhës bën betimin”.
Në rastin e Belerit, mandati varet nga një vendim përfundimtar nga gjykata. Kjo është arsyeja pse Bashkia e Himarës drejtohet ndërkohë nga ish-kryetari i Partisë Socialiste në pushtet, Jorgo Goro.
Sipas ish-kreut të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, Kristaq Kume, “Nuk ka asnjë kufizim ligjor në lidhje me bërjen e betimit.”
“Në rastin e zotit Beleri, problemi do të zgjidhet vetëm pasi gjykata të marrë një vendim. Ai nuk mund të kryejë detyrën derisa gjykata të marrë një vendim, deri atëherë Goro do të jetë kryetari i bashkisë”, tha Kume për BIRN.
“Pasi mandati bëhet i pavlefshëm, atëherë fillon procedura ku njoftohet presidenti për shpalljen e zgjedhjeve të reja.”
Ngrihen pikëpyetje për anëtarësimin e Shqipërisë në BE
Megjithatë, Greqia nuk ka heshtur. “Nga ana e qeverisë greke, kjo përbën një pengesë serioze në rrugën e Shqipërisë drejt familjes evropiane”, tha ministri i Jashtëm grek, Giorgos Gerapetritis, për transmetuesin grek ERT në gusht në lidhje me paraburgimin e Belerit.
Pak ditë më parë, nënkryetari grek i Komisionit Evropian për Promovimin e Mënyrës Evropiane të Jetesës, Margaritis Schinas, përmendi Gerapetritit, në një letër më 19 korrik drejtuar Olivér Várhelyi, Komisionerit të BE-së për Fqinjësinë dhe Zgjerimin. Ai paralajmëroi se nëse Shqipëria nuk ndjek shtetin e së drejtës, kjo do të ketë pasoja për anëtarësimin e saj në BE. Ai foli për cenimin e pronave greke në rajon.
Rasti Beleri, theksoi Schinas, “lidhet me respektimin e përgjithshëm të të drejtave themelore, çështjen e pazgjidhur të pronave të anëtarëve të pakicës etnike greke në zonën komunale dhe akuzat për shkelje nga shteti”.
Gjatë epokës komuniste të Shqipërisë, pasuritë e paluajtshme të individëve privatë kaluan në duart e shtetit. Vetëm në vitin 1991, pas rënies së regjimit, pronat iu kthyen, jo domosdoshmërish pronarëve të mëparshëm, ndërkohë që disa toka mbetën në pronësi publike.
Sipas himara.gr, një faqe lajmesh greke, Ministria e Turizmit të Shqipërisë në vitin 2018 vendosi të marrë në pronësi 46 ngastra tokë në bregdetin jugor të vendit për zhvillimin e turizmit që i përkasin grekëve etnikë në Bashkinë e Himarës.
Mediat shqiptare raportuan se qeveria u tërhoq nga kjo pas një takimi të kryeministrit shqiptar Rama me kryeministrin e atëhershëm grek Alexis Tsipras.
Asnjë nga Raportet e fundit të Progresit Evropian të publikuar nga Komisioni Evropian nuk i referohet ndonjë shkeljeje të të drejtave të minoritetit grek nga autoritetet shqiptare. Përkundrazi, ata argumentojnë se Shqipëria ka bërë një progres në këtë drejtim.
“Gjithsesi, çështja Beleri do të ndikojë në procesin e anëtarësimit të Shqipërisë në BE. Nëse gjykata vërteton me prova krimin e kryer, kjo do të shihet si një progres në pavarësinë e gjyqësorit shqiptar dhe me përpjekjet e vendit për të trajtuar çështjen e blerjes së votës – të dyja kërkesa të BE-së. Por nëse akuzat bien dhe i gjithë rasti rezulton të jetë një çështje politike, Shqipëria do të pësojë një pengesë në përmbushjen e kërkesave të anëtarësimit të saj në BE”, tha Feta.
Rama këmbëngul se çështja është një “test për drejtësinë shqiptare”
Qëndrimi i Belerit në burg dhe refuzimi për ta liruar atë edhe në kushte kufizuese ngre pikëpyetje dhe, në të njëjtën kohë, nxit ndjena të së djathtës ekstreme si në Shqipëri ashtu edhe në Greqi.
Në korrik, avokati i Belerit kërkoi një masë më të lehtë sigurie. Eugen Gjyzari, tha për BIRN: “Në ankimim, ne ngritëm pretendime për pavlefshmërinë e vendimit si dhe për një vendim të mbështetur nga prova të paligjshme, të falsifikuara.”
Ai shtoi: “Sipas ankimuesit, masa e arrestit me burg nuk është proporcionale… dhe nevojat e hetimit për një krim jo aq të rëndë nuk e justifikojnë qëndrimin e tij në burg. Jemi në pritje të arsyetimit të Gjykatës së Lartë edhe në lidhje me këtë pretendim për shkelje të të drejtave kushtetuese në mënyrë disproporcionale.”
Kryeministri shqiptar Rama ndërkohë shkroi në Tëitter se çështja është “një test për drejtësinë shqiptare”.
Konstantinos Tsitselikis, profesor në Universitetin e Maqedonisë në Departamentin e Studimeve Ballkanike, Sllave dhe Orientale, në Selanik, Greqi, tha: “Pala shqiptare ndoshta po e ndjek penalisht dhe po e persekuton politikisht Belerin në mënyrë të paligjshme. Është e vështirë ta dokumentosh këtë, por shoh një obsesion me të. Megjithatë, loja luhet jashtë kufijve.”
Dënime të mëparshme
Beleri u dënua për nxitje të urrejtjes etnike në vitin 2003 në Shqipëri dhe u dënua me tre vjet burg. Ai u arratis, kaloi 10 vjet jashtë vendit, duke pritur të skadonte dënimi dhe u kthye në Shqipëri pasi u sigurua se nuk mund të dënohej më.
Në vitin 1995, policia greke arrestoi shtatë persona në kufirin greko-shqiptar. Në dy mjetet me të cilat ata po lëviznin u gjetën armë, plumba, thika, uniforma ushtarake, kapuç leshi etj.
Mes të arrestuarve ishte edhe 23-vjeçari i atëhershëm Beleri. Pasuan arrestime të tjera. Mes tyre ishte edhe Kokaveshi, tashmë koleg i Belerit.
Drejtoria e Hetimeve Penale e policisë greke identifikoi tetë nga armët e sekuestruara me ato në foton e “Frontit Çlirimtar të Vorio Epirit”, MAVI, dërguar një gazete greke. MAVI ishte një organizatë paraushtarake terroriste greke që operonte në Shqipëri dhe Greqi në vitet 1990.
Në prill të vitit 1994, MAVI vrau dy ushtarë shqiptarë dhe plagosi rëndë tre të tjerë në fshatin Episkopi ndërsa vodhi gjithashtu armë. Po atë natë MAVI mori përsipër përgjegjësinë e kësaj ngjarjeje me një letër drejtuar gazetës Eleftherotypia. Në tetor, MAVI i dërgoi një njoftim të ri të njëjtës gazetë me një foto të flamurit dhe armëve të organizatës.
Shtatë nga të dyshuarit u dërguan në gjyq, por akuzat për vepër penale u ndryshuan në kontrabandë të thjeshtë armësh, ndërsa në gjykimin e apelit që u zhvillua në vitin 1999 me dyer të mbyllura, dënimet u ulën nga 3-4,5 vjet në 18-20 muaj.
“Fredi Beleri ka disa precedentë penalë në Greqi dhe për një krim të drejtuar kundër Shqipërisë dhe mbështetje të pakushtëzuar ndaj çdo kundërshtari tjetër politik (nga qeveria greke) të tij që vjen nga gjiri i minoritetit”, thekson Tsitselikis.
“Përshkallëzimi i fazës aktuale të konfliktit ka njëfarë rëndësie, por vlerësoj se nuk do të ndikojë në marrëdhëniet greko-shqiptare. Megjithatë, ai ofron terrenin që tensionet e ardhshme të inkubohen dhe që dy nacionalizmat kundërshtarë të formulojnë argumente të reja”, përfundoi ai.
/BIRN
