Në malësinë e veriut nuk ka punë. Në kryeqytet, korrupsioni bllokon rrugën drejt suksesit për të diplomuarit e rinj. Ndaj nuk është çudi që të gjithë duan të ikin.
Nga Helena Smith, Tiranë
Në ambasadën e Tiranës ka një radhë për të takuar ambasadorin e madhërisë së tij në Shqipëri, Alastair King-Smith. Kriza në marrëdhëniet mes dy vendeve, e shkaktuar nga gomonet që kalojnë Kanalin me një numër gjithnjë në rritje të shqiptarëve, është reflektuar edhe në kalibrin e zyrtarëve, ushtarakëve dhe politikanëve që vizitojnë misionin britanik.
Javën e kaluar ishte Gjenerali Stuart Skeates. Veterani i luftës në Afganistan tani drejton përpjekjet për të frenuar emigrantët. Ai udhëtoi brenda javës për në Tiranë. Këtë javë sekretarja e brendshme, Suella Braverman, pritet ketë gjithashtu një vizitë që shpresohet se do të zbusë zemërimin e shkaktuar nga përshkrimi i saj i shqiptarëve si organizues i një “pushtimi” të Mbretërisë së Bashkuar. Mosmarrëveshjet u përshkallëzuan kur kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, e krahasoi retorikën e qeverisë britanike me “ulërimat nga një çmendinë”.
Punëtorët po rilyenin barrierat e vazove jashtë ambasadës së King-Smith. Por qendra e vërtetë e mosmarrëveshjes që e ka shtyrë Londrën të dërgojë delegacionet e saj nuk është në Tiranë. Por, gati 100 milje në veri-lindje. Në malësitë e goditura nga varfëria e Shqipërisë, shumë ende ëndërrojnë të shkojnë në Dover me gomone dhe ku Braverman është e vendosur t’i ndalojë.
Dikur një vendgrumbullim për të dënuarit dhe të burgosurit politikë gjatë epokës komuniste të Shqipërisë ky është një terren i vështirë. Brenda pamjes së të ashtuquajturve “malet e mallkuara” të Alpeve Shqiptare, ata me fat kanë një punë që sigurojnë jetesën. Paga mesatare është vetëm 270 € në muaj.
Në qytetin e Kukësit, i cili pranoi mijëra refugjatë shqiptarë etnike gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë, të rinjtë dhe të rejat raportohet se po ndjekin kurse intensive të gjuhës angleze. Ky është hapi i parë në atë që shpesh është një përpjekje e rrezikshme për t’u bashkuar me miqtë dhe të afërmit në Britani.
Platformat e mediave sociale të përdorura nga kontrabandistët që operojnë në Kanal kanë dalë javët e fundit mbi trazirat politike në Britaninë e Madhe. Kjo është koha e përsosur për të rrezikuar kalimin.
“Shumë nga shqiptarët që fillimisht shkuan [në Mbretërinë e Bashkuar] u deklaruan si azilkërkues kosovarë,” – thotë Dr. Ilir Gëdeshi, eksperti i migracionit në vend. Ai shpjegon edhe lidhjet e pazakonta të rajonit me Britaninë.
Gëdeshi drejton Qendrën për Studime Ekonomike dhe Sociale në Tiranë. Ai ka kaluar pjesën më të mirë të 3 dekadave që kur Shqipëria postkomuniste u hap me botën e jashtme duke studiuar flukset migratore. Portretizimi i Braverman për bashkatdhetarët e tij si “kriminelë” e ka lënduar.
“Kjo bisedë për pushtim, për banda është shumë e gabuar,” – thotë ai. “Nëse nuk do të kishte pasur krizë ekonomike në Greqi apo Itali, shumë do të shkonin ende atje. Ajo që është e qartë është se në veri ka varfëri, mungesë të çdo shprese. Është ajo që qëndron pas kësaj vale të fundit emigrantësh”.
Pothuajse të gjithë 12 mijë shqiptarët që vlerësohet se kanë hyrë në Mbretërinë e Bashkuar këtë vit besohet se kanë ardhur nga malësitë veriore. Shumica e tyre nuk pritet të jenë arsimuar përtej shkollës fillore, sipas Gëdeshit.
Kryetari i qytetit verior të Hasit ka premtuar të ngrejë një statujë të Mbretëreshës Elizabeth II në shenjë mirënjohjeje për të gjithë Britaninë që ka sjellë të ardhura në zonën e tij në formën e remitancave.
Shqipëria e Veriut u izolua edhe kur Enver Hoxha, diktatori stalinist që mori pushtetin në vitin 1944 dhe që u përpoq të transformonte vendin. Një jugor, Hoxha kishte pak besim te klanet fisnore të veriut.
Kështu, në kohën kur malësitë dolën nga gati 5 dekada të sundimit komunist në fillim të viteve 1990, u përballën me një botë e mjerë fabrikash boshe, blloqe banimi me tulla të zhveshura, banditizëm dhe grindje.
Optimizmi i krijuar nga ndërtimi i një aeroporti ndërkombëtar në Kukës, një stadium futbolli me 8000 vende dhe rrugëve të reja nuk arritën të përmirësonin asnjë ndjenjë mundësie personale.
Shumica e kushërinjve të mi janë në Britani” – thotë 24-vjeçarja Era Koleci. Nga qyteti verior i Burrelit ajo punon tashmë në qendrën moderne kulturore në kryeqytet. “Personalisht nuk dua të largohem, por kështu funksionon”, – thotë ajo. “Kushërinjtë marrin kushërinjtë. 3 nga kushërinjtë e mi shkuan në 3 muajt e fundit. Ata shpenzuan 3000 £ secili për kalimin me barka. Nëna ime thotë se ata arritën atje të sigurt. Nëse ata mund të jetojnë një jetë të mirë, pse jo?”
Koleci, e cili ka studiuar administrim biznesi është një nga të rinjtë shqiptarë që duan t’i kthejnë mbrapsht njerëzit e vendit të tyre. Ajo ndodhet në zyrat ultra-moderne të Kongresit Kombëtar të Rinisë, pasi Tiranës iu dha titulli i kryeqytetit rinor europian të këtij viti.
“Mbi 1 mijë delegacione të të rinjve nga e gjithë Evropa na kanë vizituar këtë vit. Ata kanë mbetur shumë të befasuar nga pasioni ynë dhe gjithë puna që po bëjmë,” – thotë 28-vjeçarja Dafina Peci, sekretare e përgjithshme e kongresit. Ajo ankohet për stereotipet mbi imazhin e shqiptarëve në Britani. “I yni është një vizion për të ardhmen, por ka shumë kontradikta në vendin tonë dhe një ndryshim i madh midis zonave urbane dhe rurale.”
Peci është tipikja për një brez të ri shqiptar që kërkon përmirësim të qeverisjes. “Mendoj se problemi ynë më i madh është mosgatishmëria për të folur sinqerisht për gjërat që duhet të na shqetësojnë ne si shoqëri,” – thotë ajo. “Është e tmerrshme të na portretizosh si një komb që lejon migrimin ilegal. Të gjithë e dimë se të largohesh nga zona jote e rehatisë, nga gjuha, nga familja, të gjitha kujtimet që ke, nënkupton një nivel dëshpërimi.”
Në një vend me një popullsi më të vogël se Uellsi, thuhet se çdo familje në Shqipëri tashmë ka një anëtar jashtë vendit. Sondazhet e njëpasnjëshme kanë treguar se të paktën 60% duan të largohen.
Ndërkohë që varfëria mund të jetë forca shtytëse për migrimin në veri, në Tiranë është arsimi dhe dëshira për jetë të lirë dhe pa korrupsion që po i shtyn njerëzit ikin jashtë. Rritja e kërkesave për azil nga të diplomuarit e vendosur për të vazhduar studimet jashtë shtetit është një shqetësim i veçantë për Gëdeshin. Ai i frikësohet një ikjeje të paparë truri.
“Të gjithë duan të ikin,” – thotë Arta Jorgi, e cila është 47 vjeç. Flet tre gjuhë dhe ka tre diploma.
“Korrupsioni këtu është si kanceri. Për të marrë një punë në sektorin publik duhet të premtosh se do të sjellësh 1500 vota. Dhe nuk po bëj shaka. Ata kanë njerëz që i numërojnë. Nuk kam miq në Tiranë sepse të gjithë janë larguar. Në janar kam në plan të shkoj në Amerikë” – thotë ajo
Në një komb dikur aq të izoluar sa Shqipëria, ardhja e demokracisë rezulton se e përqafuar mirë kapitalizmin. Rrokaqiejt e mëdhenj prej çeliku dhe betoni ngrihen mbi sheshin Skënderbej të Tiranës. SUV-të dhe makinat e shpejta lundrojnë në bulevardet e zbukuruara me korsi biçikletash. Një bollëk restorantesh dhe kafenesh shërbejnë mallra të importuara dhe verëra të shkëlqyera. Ndërkohë po zhvillohen plane për të krijuar një muze dhe një teatër më modern.
Rrokaqiejt dhe shenjat e tjera të kapitalizmit janë, shumë thonë se është një simbol i pastrimit të parave të fitimeve të paligjshme të tregtisë së drogës. Në një lëvizje që ka shkaktuar zemërim në një kohë kur çmimet e pronave janë rritur me më shumë se një të tretën, qeveria ka sinjalizuar se mund të jepet një amnisti për pronarët e pronave të konsiderueshme bankare në këmbim të një takse 10%.
“Ndërsa pjesa tjetër e botës po lëviz në sekonda, ne duket se po lëvizim me orë,” thotë Enkelda Hakrama, një studente shkencore. “Nëse nuk do të kisha një djalë, do të isha larguar me siguri.” Klajdis Rama, i regjistruar në degën e informatikës, është dakord. “Unë jam 18 vjeç, por tashmë e di që dua të jem në Mbretërinë e Bashkuar ose SHBA,” – thotë ai. “Shqipëria nuk ka asnjë të ardhme. Nëse doni të jetoni mirë dhe dëshironi të paguheni më shumë, mos qëndroni këtu”.
Ekspertët ia atribuojnë eksodin një periudhe tranzicioni ekonomik shumë të zgjatur. Kjo e përkeqësuar nga shpresa e humbur për të hyrë në BE, një lëvizje që do të kishte lehtësuar investimet e huaja. Ata kanë frikë se nëse kjo vazhdon, një ekonomi tashmë ndër më të varfrat në Evropë vetëm sa do të përkeqësohet.
“Prej disa kohësh, bizneset ankohen se nuk mund të gjejnë punonjës. Tani thonë se nuk mund të gjejnë blerës”, – thotë Ornela Liperi, kryeredaktore e Monitor, revistës kryesore ekonomike në vend. Ajo e përshkruan industrinë e turizmit si të vetmen pikë të ndritshme.
“Shqiptarët shohin rrokaqiejt dhe gjithë të tjerat dhe kjo i zemëron sepse e dinë se asnjë prej tyre nuk do t’ua bëjë jetën më të mirë” – thotë ajo.
