Nga ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’
Procesi i zgjerimit të BE-së ka ngecur dhe nuk është më i besueshëm. Analiza e fundit e institutit “European Stability Initiative” me qendër në Berlin tregon se sa e trishtuar është situata, e cila mbi të gjitha ka një tregues: demaskon politikën e zgjerimit, e cila është jo efektive dhe vetëm retorikë.
Është e qartë se negociatat e anëtarësimit kanë zgjatur shumë në vite të ndryshme dhe tani kanë përfunduar në një lloj rrethi vicioz.
Letonia, Lituania dhe Sllovakia patën bisedime me Komisionin për 34 muaj dhe Estonia, Polonia dhe Sllovenia për 56 muaj përpara se të bëheshin anëtare në vitin 2004.
Bullgaria dhe Rumania negociuan për 58 muaj përpara se të anëtarësoheshin në BE në vitin 2007 (shumë shpejt, duke pasur parasysh që sistemet gjyqësore të të dy vendeve nuk ishin gati të ishin pjesë e BE-së). Rekordin e mban Kroacia, e cila negocioi për 68 muaj.
Negociatat e anëtarësimit po zgjasin gjithnjë e më shumë
Megjithatë, duke shkuar në retrospektivë, procesi i pranimit të Kroacisë duket se ka ndodhur shumë shpejt. Kroacia aplikoi në 2003, u pranua si kandidate në 2004, negocioi nga viti 2005 deri në 2011 dhe iu bashkua BE-së në 2013 si anëtari më i ri i saj deri më tani.
Kandidatët e sotëm për anëtarësim vetëm mund ta ëndërrojnë këtë. Serbia ka nisur bisedimet e pranimit për 101 muaj dhe ka mbyllur vetëm dy kapituj të negociatave.
Mali i Zi ka negociuar për 120 muaj dhe ka mbyllur përkohësisht tre kapituj. Kjo rezulton një proces aderimi që është më i gjatë se një jetë njerëzore.
Nga ana tjetër, mund të thuhet se nuk është vetëm BE-ja përgjegjëse për kohëzgjatjen e bisedimeve. Nëse kandidatët nuk arrijnë të bëjnë përparim në reformat, procesi i anëtarësimit sigurisht që do të ngecë.
Shikoni Turqinë, bisedimet e së cilës, megjithëse nuk kanë përfunduar zyrtarisht, janë ngrirë. Formalisht, kanë kaluar më shumë se 200 muaj që kur Turqia filloi bisedimet. Një kapitull u mbyll.
Që atëherë, me mijëra të burgosur politikë dhe pa ndarje pushtetesh, vendi është larguar aq shumë nga standardet e BE-së sa statusi i tij kandidat duket si një farsë.
Kushdo që kryen reforma shpërblehet me progresin dhe përfundimisht me anëtarësimin në BE, por kjo nuk po funksionon më.
Realiteti i reformave politike në vendet kandidate dhe procesi i anëtarësimit në BE janë të shkëputura nga njëri-tjetri. Shqipëria, për shembull, ka qenë kandidate që nga viti 2014, por ende nuk është lejuar të nisë negociatat e anëtarësimit.
Megjithatë, sipas raporteve të progresit të BE-së, ajo është më përpara se Serbia, e cila ka vite që negocion anëtarësimin, për çështje të tilla si sundimi i ligjit dhe pavarësia e gjyqësorit.
Maqedonia e Veriut nuk i ka filluar negociatat e anëtarësimit, por, sipas Komisionit, edhe pse është më mirë se Mali i Zi, i cili ka një dekadë që ka hapur negociatat, duke realizuar 23 nga 33 kapitujt.
Mali i Zi dhe Serbia hapën kapitujt qendrorë të negociatave mbi gjyqësorin dhe të drejtat themelore shumë vite më parë.
Por Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria, të cilat as që kanë nisur negociatat, janë më mirë se Mali i Zi dhe Serbia në përmbushjen e kritereve përkatëse.
Reformat dhe bisedimet në vendnumëro
“Kjo ngre një pyetje thelbësore: çfarë ka arritur tetë vjet bisedime BE me Serbinë dhe 10 vjet me Malin e Zi kur një vend që nuk i ka filluar ende negociatat është po aq i përgatitur për anëtarësim sa ata?” .
Nuk ka asnjë lidhje midis statusit formal të një vendi dhe reformave që ai kryen. Hapja e bisedimeve të anëtarësimit nuk i ka bërë reformat më të mundshme në shtetet përkatëse sesa në vendet që nuk kanë hapur negociatat.
Përkundrazi, hapja e kapitujve individualë të negociatave e kthen gjithçka në një ritual të pakuptimtë: “Asgjë nuk ndryshon realisht tek negociatat pasi të jetë hapur një kapitull. Nuk ka më para. Nuk ka më vëmendje. Nuk ka aktivitete shtesë. Hapja e kapitujve nuk është një shpërblim. Hapja e kapitujve nuk është një nxitje apo sinjal për të tjerët. Hapja e kapitujve nuk e bën më të mundshëm progresin.”
Për këtë kontribuon edhe fakti që BE-ja nuk ka më as angazhime të kushtëzuara për anëtarësim. Në samitin e saj në Goteborg në vitin 2001, BE i premtoi Lituanisë, Letonisë, Sllovakisë dhe shteteve të tjera se pranimi deri në vitin 2004 do të ishte i mundur, me kusht që progresi i tyre në reforma të vazhdojë me të njëjtin ritëm. Nëse BE nuk është në gjendje të krijojë anëtarësimin e plotë të vendeve në të ardhmen e parashikueshme për shkak të kushtetutës së saj të brendshme, atëherë duhet të paktën të jetë për momente të rëndësishme siç është bashkimi me tregun e përbashkët evropian?
“BE-ja duhet të dërgojë një sinjal për të gjithë rajonin: se çdo vend që plotëson standardet e nevojshme patjetër do të fitojë diçka të vlefshme, edhe nëse BE-ja ka dështuar të reformojë veten për të mirëpritur anëtarë të rinj”, thuhet në studim.
Cilado qoftë përgjigja: Procesi aktual i zgjerimit dhe metodologjia e tij janë joefektive – dhe është vetë Komisioni i BE-së ai që e dëshmon mjaft mirë këtë me vlerësimet e tij për vendet kandidate individuale.
